وفای به عهد
اسلام وفای به عهد را لازمه ایمان و بر آن تأکید زیاد نموده است؛ یادآور شده، هر که به عهدش پایبند نباشد از دین بیبهره است. امیرالمؤمنین علی(ع) در فرمان به مالک اشتر مینویسند: اگر با دشمنان پیمانبستی و به آنان امان دادی؛ به پیمانات وفادار باش و آن را محترم بشمار، زیرا چیزی معتبرتر و مقبولتر از وفای به عهد نیست. و در جای دیگر از همین فرمان مینویسند: پیمان را هیچگاه مشکن و دشمنات را فریب مده؛ بعد از بستن پیمان، کلمات دوپهلو بکار مبر.
جمهوری اسلامی ایران و حمایت از حقوق بشر
جمهوری اسلامی ایران حمایت از حقوق بشر را جزء اصول اساسی خود دانسته و در قانون اساسی بر آن تأکید کرده است. در اصل بیستم قانون اساسی آمده است: «همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند» و در اصل 37 آمده: «اصل برائت است. هیچ کس از نظر قانون مجرم شناخته نمیشود، مگر اینکه جرم او در دادگاه صالح ثابت شود».
حمایت جمهوری اسلامی از حقوق بشر در صحنه بینالمللی
جمهوری اسلامی ایران در صحنه بینالمللی نیز از حقوق مردم ستمدیده جهان، بدون توجه به نژاد و قوم و عقیده حمایت کرده است. حمایت از مستضعفان و ملتهای مظلوم و نهضتهای آزادیبخش مثل مردم فلسطین و لبنان، که برای استقلال و استقرارِ عدالت مبارزه میکنند، در سیاست خارجی جمهوری اسلامی به صورت روزافزون گسترش یافته و همین امر موجب دشمنی آمریکا و اسرائیل با ایران شده است.
جایگاه حقوق بشر در اندیشه اسلامی
آیا میتوان تعریف جامع و مورد قبولی از حقوق بشر در اندیشه اسلامی به دست داد؟ آیا حقوق بشر پدیدهای جهانشمول است؟
اندیشه حقوق بشر در اسلام بر مبنای تفکر توحیدی شکل گرفته و بر اصولی همچون کرامت انسان، آزادی، برابری، عدالت و وفای به عهد متکی است. در قرآن کریم، و روایات معصومین بر این اصول تأکید فراوان شده است. قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز با توجه به اندیشه یکتاپرستی به عنوان اصول اساسی نظام مقدس اسلامی، تعریف روشنی از انسان و حقوق او به دست داده است.
مبنای حقوق بشر در اندیشه غرب
اندیشه حقوق بشر در غرب مبتنی بر تفکر اومانیزم (انسان مداری)، و دفاع از منافع فرد جزء اصول اساسی آن است. غرب با تفکیک دین از الهیات، انسان را فعّالِ مایشاء و قدرت و اراده او را بلامنازع میداند. نظام سیاسی غرب (لیبرالیسم) به دنبال برتریجویی و سلطه انسان غربی بر جهان است و بر همین مبنا است که در زمینه حقوق بشر برخورد دوگانه از خود نشان میدهد. ظلم، تبعیض و بیعدالتی در کشورهای فقیر ناشی از این برخورد دوگانه غرب است.
وفای به عهد الزام نخواهد بود.
تئوری«معاهدات غیر متعادل و نامتساوی» 123P}که بموجب آن موافقتنامههای تحمیلی و یکجانبهای که کشورهای استعماری به نفع خود با دولتهای تحت سیطره امضا نمودهاند، قابل ردّ و فسخ میباشد، در سالهای اخیر اعتبار و ارزش بیشتری یافته است. 124P}
مشابه این مفهوم نیز در آثار برخی از فقهای متأخّر ملاحظه می‌شود. بموجب نظر آنان، اصل وفای به عهود نمیتواند در مقابل استقلال و صیانت حکومت اسلامی مورد استناد قرار گیرد 125P}و بالاتر از آن، اینکه تعارض یک معاهده با مصلحت اسلام و مسلمین، حتّی برای سایرین ایجاد تکلیف مینماید که از ایفای به آن ممانعت بعمل آوردند. 126P}
شمول و دامنه اصل وفای به عهود از زاویهای دیگر نیز قابل مطالعه میباشد.سؤال این است که چه نوع معاهداتی الزام آورند و مشمول قاعده ایفای به عهد میشوند و بالعکس، چه اسناد بینالمللی از آن تبعیّت نمینمایند؟ما قبلا ادّعای کسانی را که معتقدند تفاهم نامهها فاقد قوّه الزام آوری بوده و از شمول اصل وفای به عهود خارج هستند، در مورد بحث و انتقاد قرار دادهایم؛ 127P}امّا بالاتر از آن برخی از اظهار نمودهاند که پارهای از معاهدا که عبارتند از موافتقنامهها(بر خلاف قرار دادها)الزام آور نیستند (123).{L zuageni setiarT seD L}P