امروزه در بسیاری از نقاط جهان بیماری های مسری مشکلات بسیاری را برای جوامع انسانی به وجود می آورند؛ این در حالی است که آسیبها و صدمات و خسارات ناشی از این بیماریها کشورهای درحال توسعه را در مقایسه با کشورهای صنعتی بیشتر تحت تأثیر قرار می دهد. در این میان بیماریهای انگلی با انتشای گسترده به عللی از قبیل فقر، سوء تغذیه، بی سوادی، و ازدیاد بی رویه جمعیت، فقدان تسهیلات بهداشتی و دهها عامل دیگر بخش عمده ای از مشکلات را به خود اختصاص می دهند، به گونه ای که در برخی از مناطق جهان سهم بیماریهای انگلی در ایجاد خسارات اجتماعی، اقتصادی با برخی بیماریها نظیر سل، بیماری های مقاربتی، بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن و عفونت های حاد تنفسی برابری می کند.
مقدمه:
امروزه در بسیاری از نقاطجهان بیماریهای مسری‌مشکلات بسیاری را برای‌جوامع انسانی به وجودمی‌آورد; این در حالی است که‌آسیب‌ها و صدمات و خسارات‌ناشی از این بیماریها کشورهای‌در حال توسعه را در مقایسه باکشورهای صنعتی بیشتر تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در این میان‌بیماریهای انگلی با انتشاری‌گسترده به عللی از قبیل فقر،سؤ تغذیه، بی‌سوادی، و ازدیادبی رویه جمعیت، فقدان‌تسهیلات بهداشتی و دههاعامل دیگر بخش عمده‌ای ازمشکلات را به خود اختصاص‌می‌دهد، به گونه‌ای که در برخی‌از مناطق جهان سهم بیماریهای‌انگلی در ایجاد خسارات‌اجتماعی، اقتصادی با برخی‌بیماریها نظیر سل، بیماریهای‌مقاربتی، بیماریهای قابل‌پیشگیری با واکسن وعفونتهای حاد تنفسی برابری‌می‌کند.
تعریف:
اصولا انگل به موجودی گفته‌می‌شود که در داخل یا خارج‌پیکر موجود زنده دیگری به‌طور موقت به سر می‌برد و ازآن تغذیه می‌کند و کم و بیش‌موجب ضرر و زیان میزبان‌خود می‌شود.
با توجه همه جانبه به شرایطجوی و جغرافیایی کشورپهناور ما و خصوصیات‌زندگی، پایه‌های فرهنگی وبهداشتی مردم ما به خوبی‌آشکار است که انواع مختلف‌انگلها خصوصا گونه‌های‌بیماری‌زا می‌توانند در این‌کشور زیست کنند و به آسانی‌به میزبانان دست یابند وصدمات لازم را وارد کنند.
انگلها را به دو دسته انگلهای‌خارجی و داخلی تقسیم‌می‌نمایند:
1 - انگلهای خارجی: به‌انگلهایی گفته می‌شود که درخارج از بدن میزبان و در سطح‌بدن او زندگی می‌کنند، مانندشپشها.
2 - انگلهای داخلی: به‌انگلهایی گفته می‌شود که داخل‌بدن میزبان خود زندگی‌می‌کنند، مانند کرمهای‌روده‌ای.
سرایت و انتقال‌بیماری های انگلی به‌عوامل سه گانه زیربستگی دارد:
1 - وجود میزبان حساس
2 - وجود منبع آلودگی
3 - طرق انتقال آلودگی.در واقع تحت تأثیر عوامل سه‌گانه فوق، سرایت، شیوع وپراکندگی بیماریهای انگلی رادر هر زمان و در هر منطقه‌می‌توان تخمین زد. از آنجایی‌که بیماریهای انگلی همواره‌دارای سیر مزمن بوده و کمتر باآثار و علایم بالینی همراه‌هستند، لذا افراد آلوده ممکن‌است بعد از بهبود ظاهری وبدون داشتن هر گونه علایم‌کلینیکی به صورت ناقلین‌بیماری درآیند و خود نقش‌منبع آلوده را برای افراد سالم‌به عهده بگیرند. به عبارت‌دیگر نظر به این که در افرادناقل تعادل بیولوژیکی خاص‌بین انگل و میزبان به وجودمی‌آید، لذا این گونه ناقلین درحالی که از صدمات انگل‌محفوظ هستند در عین حال‌منبع و ناقل عامل بیماری‌می‌باشند. بدین جهت آگاهی ازنقش بیماریهای انگلی وراههای پیشگیری از آنها ازاهمیت خاصی برخوردار است.
ژیاردیازیس
ژیاردیالامبلیا یک پروتوزوئرفلاژل‌دار است که عامل ایجاداسهال عفونی می‌باشد. این‌عفونت در کودکان بیشتر ازبالغین شایع است. از علل مهم‌ابتلا به عفونت در کشورهای درحال توسعه (همچنین در مراکزنگهداری کودکان عقب مانده‌ذهنی و مهدکودک‌ها)ژیاردیاست که در افراد مبتلا به‌سوء تغذیه و یا نقص ایمنی‌بیشتر است.
راه انتقال:
ژیاردیا لامبلیا در انسان ازطریق خوردن کیست به وجودمی‌آید. کیست‌ها از طریق‌مدفوع افراد آلوده دفع‌می‌شوند و آب و غذا را آلوده‌می‌کنند.
آلودگی منابع آب آشامیدنی بافاضلابهای حاوی کیست یاتخم انگل و اغذیه دستمالی‌شده با دستهای آلوده به کیست‌یا تخم انگل از مهمترین منابع‌انتقال بیماری می‌باشد. گر چه‌کودکان نسبت به ژیاردیا ازحساسیت ویژه برخوردارهستند با این حال بیماری دربالغین، حتی ورزشکاران وافرادی که خوب تغذیه می‌کنندو شرایط زیستی مناسب دارند،گزارش شده است. کلامصونیت در برابر ژیاردیاحاصل نمی‌شود و انسان همیشه‌ممکن است آلوده شود.
انتقال این بیماری از انسان به‌انسان به طور مستقیم نیزامکان‌پذیر است.
اپیدمیولوژی:
میزان بروز در نقاط مختلف‌دنیا از 5 تا 50 درصد متفاوت‌است. عقیده بر این بود که‌انسان تنها مخزن ژیاردیالامبلیا می‌باشد، ولی امروزه‌عقیده بر این است که ژیاردیا،سگ و سگ آبی را نیز مبتلامی‌سازد.
علایم بیماری:
ژیاردیازیس در کودکان به‌مراتب بیشتر از بزرگسالان‌علامت دار است. علایم در 40تا 80 درصد کودکان آلوده پس‌از یک دوره کمون متوسط 8روزه، آشکار می‌شود.شایع‌ترین تظاهرات بیماری‌اسهال، کاهش وزن، دردهای‌شکمی و نقص در رشدمی‌باشد. شروع علایم آن ممکن‌است شدید و تند و یا تدریجی‌باشد. بیماری خودبخودمی‌تواند محدود شونده و یاتوانایی ایجاد اسهال شدیدطولانی مدت و سوء جذب راداشته باشد.
سوء جذب قندها، چربی‌ها وویتامین‌های محلول در چربی‌ممکن است در بیش از نیمی ازبیماران اتفاق بیفتد.
تشخیص:
کیست‌های ژیاردیا لامبلیاممکن است در نمونه‌های‌مدفوع تهیه شده از افراد مبتلاپیدا شود. از آنجا که ترشح ودفع کیست نامنظم است‌آزمایش نمونه‌های متعددمدفوع ممکن است لازم شود،ولی فقط 50درصد افراد آلوده‌بدین طریق شناسایی می‌شوندو آزمایش Entero Testآزمایشی مفید، ساده و روش‌بی‌خطری برای تشخیص‌ژیاردیا لامبلیاست.
درمان:
در درمان ژیاردیازیس‌داروهای فورازولیدون،مترونیدازول و مانند آن‌استفاده می‌شود.
پیشگیری:
رعایت اصول بهداشت فردی واجتماعی - استفاده از آب‌آشامیدنی سالم و بهداشتی -رعایت بهداشت مواد غذایی -کنترل و نظارت بر مراحل‌تهیه، تولید، توزیع و فروش‌مواد غذایی - انجام معاینات‌دوره‌ای برای افرادی که باموادغذایی سرو کار دارند و درصورت ابتلا به انگل، درمان‌آنها و آموزش راههای انتقال وپیشگیری از بیماری به جامعه.
اکسیور:
اکسیور یا کرم نخی شکل که به‌آن کرمک نیز می‌گویند، کرمی‌است که به صورت انگل‌انسانی در کلیه نقاط دنیا دیده‌می‌شود و کرم بالغ آن‌استوانه‌ای و ریز به شکل نخ وسفیدرنگ یا شفاف بوده وپوسته آن نرم می‌باشد. کرم بالغ‌در نواحی شکم، آپاندیس ونواحی تحتانی روده بزرگ‌زندگی می‌کند. این کرم‌ها دراواخر شب از مخرج خارج‌می‌شوند و در سطح جلدی‌ناحیه نشیمنگاه تخمگذاری‌می‌کنند. وجود کرم بالغ درروده‌ها گاهی علایمی را ایجادمی‌کنند و علایم بیشتر بر اثرحرکت کرم ماده بارور ازسوراخ مخرج به خارج ظاهرمی‌شود که با علایم تحریک وخارش جلدی اطراف نشیمن،تب در کودکان، ایجاد زخم وخونریزی بر اثر خاراندن‌نشیمنگاه و چرکی شدن زخم‌دیده می‌شود. خارش معمولا درهنگام شب بوده و سبب‌بی‌خوابی کودک می‌شود که براثر آن عوامل خستگی،بی‌قراری و عصبانیت درکودک بروز می‌کند. استقرارکرم در زایده آپاندیس ممکن‌است سبب ایجاد آپاندیست‌شود. بعضی علایم دیگر مانندخارش دماغ، دندان قروچه‌شب هنگام را نیز به علت‌آلودگی به اکسیور دانسته‌اند.کرم بالغ در ناحیه نشیمنگاه‌قابل مشاهده است. برای‌تشخیص قطعی کرمک باید ازکاغذ سلوفان که به ناحیه‌نشیمنگاه چسبانده می‌شوداستفاده کرد; تخم‌های انگل به‌این کاغذ می‌چسبد و به راحتی‌قابل مشاهده است.
درمان :
رعایت بهداشت فردی ومصرف داروهای ضد انگل‌طبق دارونامه خانه بهداشت‌می‌باشد.
پیشگیری:
1 - شستشوی مکرر نشیمن به‌خصوص صبح زود که طفل ازخواب بیدار می‌شود.
2 - شستشوی مکرر دستها به‌خصوص پس از اجابت مزاج وکوتاه کردن ناخن‌ها
3 - شستشوی روزانه لباس‌زیر و ملافه‌ها در روزهای‌درمان
4 - درمان همزمان همه اطفال‌و اعضای خانواده که با هم‌زندگی می‌کنند.
5 - رعایت سایر مواردپیشگیری مانند پیشگیری درژیاردیازیس می‌باشد.
آمیبیازیس
آمیبیازیس عفونت انسانی باآنتامباهیستولیتیکاست که‌شیوع جهانی دارد. و بیشتر درکانونهای بومی خصوصا درمناطقی با استاندارد پایین ازنظر بهداشتی، اجتماعی واقتصادی شایع است.آنتامباهیستولیتیکا دستگاه‌گوارش را آلوده می‌کند و دراغلب افراد آلوده باعث بیماری‌مختصر، یا بدون ایجاد بیماری‌می‌شود. در تعداد کمی از افرادممکن است این انگل به مخاطروده حمله کند یا به‌سایرارگانها مخصوصا کبدمنتشر شود.