فشارخون ازنظر همودینامیک عبارت است ازنیرویی که خون بردیواره رگهایی که درآن جریان دارد واردکند. ازدیاد فشارخون ازافزایش برون ده قلبی بابالارفتن مقاومت عروقی ویاهردوناشی می شودمطالعات مختلف نشان داده که درتمام سطوح فشارخون خطرمرگ ومیردراثربیماریهای قلبی وعروقی متناسب بابالارفتن میزان فشارخون افزایش می یابد .درواقع نمی توان مرزمشخصی رابعنوان مرزفشارخون طبیعی وفشارخون بالاتعریف کرد،چون فشارخون متغیری است که بصورت پیوسته درجامعه توزیع شده ومعیارمشخصی برای طبیعی ویاغیرطبیعی بودن آن وجودندارد. بهترین وکاربردی ترین تعریف فشارخون بالاسطحی ازفشارخون است که درآن فوایددرمان بیش ازخطرهای عدم درمان باشد.
فشارخون طبیعی براساس قرارداد برای فشارخون سیستولی پائین تراز120 میلی مترجیوه وبرای فشارخون دیاستولی پائین تراز80 میلی لیترجیوه است وفشارخون دیاستولی 80 تا89 وسیستولی 120 تا139 بعنوان پره هایپرتانسیون شناخته می شود. شیوع فشارخون بالا درجوامع گوناگون متفاوت است وبرحسب جوامع ازحدود10 تا60 درصد متغیراست. هرچه فشارخون بیشترباشد،خطربیماریهای قلبی عروقی بیشتروامیدبه زندگی کمتراست .
مطالعات انجام شده در کشور ما حاکی از شیوع بالای فشار خون می باشد در مطالعه ای که توسط دانشگاه علوم پزشکی تهران در سالهای 70 – 1369 انجام گرفت ، شیوع فشار خون دیاستولی بالا در افراد بالای 15 سال ساکن تهران حدود 12 % و فشارخون سیستولی بالا حدود 15% برآورد شده است . در همین بررسی فشار خون دیاستولی بالا در گروه سنی 65 – 35 در 47 % و 55% زنان ثبت شد. در طرح سلامت و بیماری که 24 استان کشور در سالهای 72 – 1369 اجرا شد ، فشارخون دیاستولی mmHg 90 یا بالاتر در 14 % از افراد 69 – 12 ساله گزارش شده است . در همین بررسی حدود 34 % از افراد 69 – 35 ساله در تمام استانها و 38 % افراد در تهران فشار خون دیاستولی بالا داشتند .
در بررسی شهر تهران در طرح قلب سالم در سال 1367 شیوع فشارخون دیاستولی بالا در محدوده 65 – 25 سال حدود 23 % و فشار خون سیستولی بالا ( بدون بالابودن فشار خون دیاستولی ) حدود 10 % نشان داده شد . در سال 1369 در 34 شهر انتخابی 38 % از کل مرگ و میرها ، به بیماریهای قلبی عروقی اختصاص دارد که از میان علل مرگ ، رتبه اول است . در بررسی که درسال 1370 در مورد سلامت و بیماری در ایران انجام شد ، 2/ 7 % از کل معاینه شدگان و 22% از افراد 49 – 45 ساله مبتلا به پرفشاری خون بودند .
در مطالعه ای هم که توسط انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در رابطه با بررسی هیپرلیپدمی ، چاقی ، دیابت و افزایش فشار خون در افراد مسن تر از 50 سال منطقه 19 تهران انجام شد ، 66 % افراد مورد مطالعه( 72 % زنان و 60 % مردان ) دارای درجات مختلفی از افزایش وزن و چاقی بودند. 44 % از زنان مورد بررسی فشار خون دیاستولی بالاتر از mmHg 90 داشتند که در مقایسه با مردان 28% بیشتر بود و 53 % افراد مورد بررسی فشار خون سیستولی بالاتر از mmHg 140 ( زنان 63 % و مردان 45 % ) داشتند.
در مطالعه ای مقطعی در اصفهان از 8624 نفر ، 18 % ( 8/16 % مردان و 4/19% زنان ) فشار خون بالای سیستولی داشتند . در بین مبتلایان شیوع بالایی از چاقی ، هیپرلیپدمی و دیابت نسبت به غیرمبتلایان دیده می شد. پرفشاری خون در بین مردان زیر 35 سال نسبت به زنان هم سن شایع بود ، اما در سنین بالای 65 سال میزان شیوع در زنان بیشتر به چشم می آمد ، طوری که در زنان مسن تر مهمترین عامل خطرساز ، بیماریهای قلبی عروقی بود .
از آنجایی که تحقیقات اخیر در شهرهای مختلف ایران از افزایش فزاینده شیوع فشار خون خبر می دهد ، لذا مطالعه قند و لیپید در تهران ، اطلاعات دقیق تری را از شیوع عوامل خطر ساز بیماریهای قلبی عروقی و از جمله فزونی فشار خون در جمعیت شهری تهران بزرگ به دست می دهد . متدولوژی در این بررسی برای تعیین میزان افزایش فشار خون و درجات مختلف آن و استفاده از مصوبات کمیته ملی پیشگیری ، تشخیص و درمان فشار خون بالا و میانگین دوبار اندازه گیری فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بعنوان اندازه فشار خون در نظر گرفته شد.
بررسی نتایج مطالعه قندو لپید تهران حاکی از آن است که افزایش فشار خون در جمعیت شهری منطقه 13 تهران از شیوع کلی 9/22 % برخوردار است . شیوع در مردان 19/21 % و در زنان 7/23 % بود . این اختلاف در بین دو جنس از نظر آماری معنی دار است.
نتیجه مذکور در مقایسه با نتایج مطالعات قبلی انجام شده در داخل کشور اندکی متفاوت دارد و تا حدودی شیوع کمتری را نشان می دهد ، لیکن در گروههای مختلف سنی و جنسی با افزایش سن ، شیوع افزایش فشار خون بیشتر می شود و این مطلب از اثر نامطلوب سن بر فزونی فشار خون دلالت دارد.
جز در گروه سنی 29 – 20 و 39 – 30 که شیوع پرفشاری خون در مردان بیش از زنان است ، در سایر گروههای سنی پرفشاری خون با اختلاف آماری معنی داری در زنان شایع تر از مردان می باشد . این موضوع می تواند با اثر هورمونهای زنانه و نیز سن یائسگی ارتباط داشته باشد . متوسط فشار خون سیستولی و دیاستولی در نتایج مطالعه قند و لیپید تهران در هر دو جنس با سن ارتباط مستقیمی داشت و این نکته موید تأثیر سن بر فشار خون بالاست .
بررسی میانگین و صدکهای فشار خون پسران و دختران شرکت کننده در مطالعه مذکور نشانگر آن است که جز در افراد 8 – 6 ساله که میانگین فشار خون سیستولی و دیاستولی کمی بیش از سنین پائین تر و بالاتر است ، در سایر سنین سطح فشار خون در حدمطلوب یا طبیعی می باشد . نتیجه آن که آثار محیطی در جمعیت تهران تأثیر بسزائی در فزونی فشار خون دارد بطوری که الگوی فشار خون بالاتر از حد مطلوب در کودکان به شیوع نسبتاٌ بالای در بالغین تغییرکند . بنابراین هرگونه آموزش در سنین پائین تر بویژه به شکل خانوادگی می تواند از افزایش فزاینده فشار خون بالا در جمعین کشور بکاهد.
هدف کلی: کنترل وکاهش بیماری های قلبی عروقی وفشارخون
اهداف اختصاصی:
1. جلب همکاری واحدهای ستادی برای گسترش برنامه کنترل بیماریهای قلبی عروقی
2. آگاهی گروههای بهداشتی عملیاتی اعم ازپزشک وکارشناس و….درموردعوامل خطربیماریهای قلبی عروقی وبرنامه غربالگری فشارخون
3. افزایش آگاهی معلمین ودانش آموزان تمام مقاطع ازنظرعوامل خطربیماریهای قبلی عروقی
4. ادامه برنامه غربالگری فشارخون درروستاهاوایجادزمینه ای برای گسترش برنامه به مراکزشهری