الف) تعریف برخی از واژه ها و اصطلاحات
1 . گروه آزمایشی
بر اساس تقسیم بندیهای انجام شده ، مجموعه رشته های مختلف تحصیلات دانشگاهی، بر حسب مواد امتحانی آزمون سراسری که توسط سازمان سنجش آموزش کشور انجام می پذیرد ، به چهار گروه آزمایشی : (1) علوم ریاضی و فنی (2) علوم تجربی (3) علوم انسانی (4) هنر تقسیم می شود.
2 . رشته
رشته ، زیر مجموعه ای از یک گروه آزمایشی است که دانشجویان پذیرفته شده در آن ، در یک موضوع خاص علمی که متمایز از سایر موضوعهاست ، به تحصیل پرداخته و با توجه به مقطع تحصیلی مربوط ، کارآیی و مهارت لازم را در آن موضوع کسب می نمایند ؛ نظیر رشته های : کامپیوتر و کتابداری .
در آزمون سراسری ، هر شته با کدی خاص از سایر رشته ها متمایز می گردد .
3 . گرایش
رشته های مختلف علمی ، در نهایت به تخصصهای فرعی تر به نام گرایش منتهی می شوند . این تقسیم بندی در پاره ای از رشته ها در مقطع کارشناسی ( نظیر رشته کامپیوتر ، گرایش نرم افزار و یا رشته برق ، گرایش الکترونیک ) و در پاره ای دیگر ، در مقطعهای تحصیلی بالاتر مانند کارشناسی ارشد ( نظیر رشته فیزیک ، گرایش نجوم) صورت می گیرد.
4 . دانشگاه
به مجموعه ای از واحدهای علمی و آموزشی گفته می شود که در شاخه ها و رشته های خاصی از علوم فعالیت داشته ، با مدیریت واحد و برابر ضوابط خاص وزارت فرهنگ و آموزش عالی یا وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی اداره شوند.
دانشگاههایی که فعالیت خود را در یک گروه آزمایشی خاص متمرکز کرده اند ، دانشگاه تخصصی (نظیر دانشگاه صنعتی شریف ) و سایر دانشگاهها که در گروههای آزمایشی مختلف فعالیت دارند ، دانشگاه جامع ( نظیر دانشگاه تهران ) نامیده می شوند. وظایف دانشگاه عبارت است از : تربیت نیروی متخصص ، نشر و اشاعه علوم ، گسترش مرزهای دانش و . . .
5 . دانشکده
به واحدی از یک دانشگاه که در تعدادی از رشته های خاص علمی مرتبط با هم فعالیت دارد دانشکده گفته می شود ؛ نظیر : دانشکده علوم تربیتی و دانشکده کشاورزی . دانشکده ها همان وظیفه دانشگاه را در سطحی محدودتر به عهده دارند.
6 . گروه آموزشی
هر دانشکده به واحدهای کوچکتری به نام گروه آموزشی تقسیم می شود . گروه ، مسئوولیت فعالیت در یک رشته خاص یا چند رشته متجانس را بر عهده دارد: نظیر : گروه زبان و ادبیات فارسی ، گروه حسابداری و گروه آبیاری .
7 . دوره ( مقطع تحصیلی )
دوره یا مقطع تحصیلی ، نشان دهنده میزان و تعداد درسها ، نوع مدرک اعطایی در پایان تحصیل و طول مدت تحصیل در یک رشته خاص است ؛ مانند : دوره ها یا مقطعهای تحصیلی کاردانی ( فوق دیپلم ) ، کارشناسی ( لیسانس ) ، کارشناسی ارشد ( فوق لیسانس ) ، دکترای حرفه ای و دکترای تخصصی .
ب ) نظام آموزشی دانشگاهها
نظام آموزشی حاکم بر تمام دانشگاههای کشور ، نظام واحدی است که در آن ، ارزش هر درس با توجه به سرفصل و حجم مطالب آن و نیز تعداد واحد اختصاص داده شده به آن درس ، سنجیده می شود .
هر سال تحصیلی ، شامل دو نیمسال ( و در پاره ای موارد یک دوره تابستانی ) است که در پایان هر یک ، درسهای انتخاب شده از سوی دانشجو در آن نیمسال ( یادواره تابستانی ) ، ارزیابی می گردد . در صورتی که دانشجو نتواند در یک درس نمره قبولی بیاورد ، ملزم به گذراندن مجدد همان درس خواهد بود . طول هر نیمسال 17 هفته و هر دوره تابستانی ، 6 هفته آموزشی ( بدون احتساب مدت امتحانات ) است.
طبق مصوبات شورای عالی برنامه ریزی ، هر واحد درس ، مقدار یا میزان درسی است که مفاد آن در طول یک نیمسال تحصیلی ( و یا دوره تابستانی ) به صورت 17 ساعت نظری ، یا 34 ساعت آزمایشگاهی ( عملی ) ، یا 51 ساعت کارگاهی ( عملیاتی میدانی ) و یا 68 ساعت کارآموزی و کارورزی ( کار در عرصه ) تدریس می شود .
ج ) انواع دانشگاهها
د ریک تقسیم بندی کلی ،مجموعه دانشگاههای کشور به سه نوع تقسیم می شوند : دانشگاههای دولتی ، دانشگاههای غیر انتفاعی و غیر دولتی و دانشگاههای آزاد اسلامی ( مراکز تربیت معلم وابسته به وزارت آموزش و پرورش ، جدای از این تقسیم بندی است ) .
آموزش در دوره های روزانه دانشگاههای دولتی به صورت رایگان و در دوره های شبانه دانشگاههای دولتی و همچنین در دانشگاههای آزاد اسلامی و غیر انتفاعی و غیر دولتی با پرداخت شهریه ، امکان پذیر است .
د ) شرایط ثبت نام در یک گروه آزمایشی ( در آزمون سراسری )
داوطلبان می توانند در امتحانات سراسری دانشگاهها که توسط سازمان سنجش آموزش کشور برگزار می گردد ، بدون توجه به نوع گواهینامه دوره متوسطه خود ، فقط در یکی از چهار گروه آزمایشی ثبت نام و شرکت نمایند .
ه ) شرایط ورود و نام نویسی در دانشگاهها ( دولتی ، غیر انتفاعی و غیر دولتی )
برای ورود و ثبت نام در دانشگاههای دولتی و دانشگاههای غیر انتفاعی و غیر دولتی لازم است داوطلبان ، دارای شرایط عمومی و اختصاصی مربوط باشند که از آن جمله می توان به داشتن گواهینامه پایان دوره متوسطه ( مورد تایید آموزش و پرورش از داخل یا خارج کشور ) و یا معادل آن برای آموزشهای حوزوی ( مطابق مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی ) برای ورود به دوره های کاردانی و کارشناسی پیوسته ، کارشناسی ارشد پیوسته و دکترای حرفه ای و همچنین داشتن گواهینامه دوره کاردانی ( مورد تایید از سوی وزارت فرهنگ و آموزش عالی و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ) برای ورود به دوره های کارشناسی ناپیوسته اشاره کرد.
دانشجو نمی تواند به صورت همزمان در بیش از یک رشته و یا در هر رشته در بیش از یک گرایش در یک یا چند دانشگاه ، نام نویسی کند وادامه تحصیل دهد . در صورت تخلف ، بر اساس تشخیص کمیسیون موارد خاص وزارت دانشجو از ادامه تحصیل در غیر از یک رشته ، محروم و موظف به پرداخت کلیه هزینه های مربوط به رشته یا رشته های حذف شده می شود . ضمنا دانشجویان ممتاز ( استعدادهای درخشان ) مشمول مقررات خاص خود هستند .
و ) شرایط و ضوابط خاص دوره های شبانه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی دولتی
اگر چه شرایط عمومی و اختصاصی برای داوطلبان شرکت در دوره های شبانه ، مشابه دوره های روزانه لازم است داوطلبان به پاره ای از تفاوتها از جمله موارد زیر ، توجه کامل داشته باشند :
1- کلاسهای این دوره ها معمولا از ساعت 3 و 4 بعدازظهر به بعد تشکیل می شود .
2- دانشگاهها به هیچ وجه امکاناتی نظیر خوابگاه ، وام تحصیلی ، تغذیه ، لوازم کمک آموزشی و همچنین سایر امور رفاهی ، در اختیار دانشجویان این دوره ها قرار نخواهند داد .
3- در مدرک تحصیلی این گونه دانشجویان ، کلمه ((شبانه )) قید می گردد .