آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی در خانواده‌ای روحانی پا به عرصه وجود نهاد. پدرش آیت‌الله سیدمصطفی، از علما و مراجع بزرگ عصر خویش بود که در سال 1280 شمسی به نجف اشرف هجرت نموده و در آنجا مشغول تدریس و تحقیق شد و در جنگ اول جهانی به صفوف مجاهدان پیوست و رهبری نیروهای عراقی علیه تجاوز انگلیس را بر عهده گرفت. سیدابوالقاسم به همراه پدر، عازم عراق شده و در حوزه نجف به ادامه تحصیل پرداخت و از اساتیدی همچون میرزا محمدتقی شیرازی، آخوند خراسانی و میرزا حسن خلیلی بهره‌های فروانی برد و در 25 سالگی به درجه اجتهاد نائل آمد.
آیت‌الله کاشانی در عراق به همراه پدر، رهبری نیروهای ملی عراق را برعهده داشت به طوری که انگلیسی‌ها که وجود او را بزرگترین مانع پیشرفت خود در عراق می‌دانستند، حکم اعدامش را صادر کردند اما او قبل از دستگیری، عراق را به سمت ایران ترک کرد. بعد از برکناری رضاخان در شهریور 1320 و اشغال ایران توسط متفقین، آیت‌الله کاشانی اعلامیه‌ای با این مضمون که "ایران مال ایران است و ذخایر آن به خصوص نفت از آن ایرانیان است"، انتشار داد. او همچنین در قم اعلامیه و شبنامه علیه انگلیسی‌ها صادر می‌کرد تا اینکه سرانجام در خرداد 1323 بازداشت و تبعید گردید و تا پایان جنگ جهانی اول در ارودگاههای متفقین زندانی بود.
آیت‌الله کاشانی پس از پایان جنگ دوم جهانی، در فعالیت‌های اجتماعی و مبارزات سیاسی فعالانه حضور یافت و در مقابل سیاست‌بازی‌های «قوام» ایستاد و در نتیجه در سال 1324 بار دیگر دستگیر و تبعید شد؛ اما در دی ماه 1324 در دوره پانزدهم مجلس به نمایندگی انتخاب شد و علیه دولت‌های دست‌نشانده هژیر و ساعد به مبارزه پرداخت. در پی ترور نافرجام شاه، بار دیگر آیت‌الله کاشانی دستگیر و در قلعه فلک الافلاک خرم‌آباد زندانی و از آنجا به لبنان تبعید شد. پس از سپری شدن ایام تبعید، مبارزات مردم همچنان ادامه یافت و شهید نواب صفوی رابطه مستقیم با آیت‌الله کاشانی برقرار نموده و اعلامیه‌های او را پخش می کرد. بعد از ترور هژیر توسط فدائیان اسلام در 27 اسفند 1328، کابینه ساعد سقوط کرد و در انتخابات دوره شانزدهم، آیت‌الله کاشانی غیابا از طرف مردم به نمایندگی مجلس انتخاب شد و منصورالملک نخست وزیر وقت، طی تلگرافی از او عذرخواهی کرده و آیت آلله کاشانی به ایران بازگشت. عمده فعالیت آیت‌الله کاشانی پس از آن، در رابطه با ملی شدن صنعت نفت و روی کار آمدن دولت مصدق بود که در ملی شدن صنعت نفت نقش ممتازی را ایفا کرده و رهبری مردم در قیام 30 تیر 1331 را برعهده داشت.
پس از کودتای 28 مرداد که قرار داد کنسرسیوم در دولت زاهدی منعقد شد، آیت‌الله کاشانی طی اعلامیه‌ای شدیداللحن آن را محکوم کرد و از درجه اعتبار ساقط دانست. در سال 1334، پس از دستگیری سران فداییان اسلام، بار دیگر آیت‌الله کاشانی به عنوان دخالت در قتل رزم‌آرا دستگیر و در معرض محاکمه و اعدام قرار گرفت، اما بر اثر پافشاری مقامات روحانی و هشدار جدی آنان، آزاد گردید.
سرانجام آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی در 23 اسفند 1340 پس از عمری مجاهدت با استبداد داخلی و استعمار خارجی، دعوت حق را لبیک گفت
آیت الله کاشانی در ملی شدن صنعت نفت
ملی شدن صنعت نفت ایران و پیروزی چشمگیر مردم مسلمان ایران دراین نهضت یکی از برگ های زرین تاریخ کشورمان در مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی است . در این پیروزی درخشان عوامل متعددی نقش ایفا نمودندکه بررسی نقش و نحوه عملکرد هریک از این عوامل می تواند نکات آموزنده و مثبتی در ادامه راه مبارزه با استبداد و استعمار خارجی برای ملت انقلابیمان در بر داشته باشد. این نوشتار می کوشد تا به بررسی نقش بسیار مهم و سرنوشت ساز نیروهای مذهبی خصوصا آیت الله کاشانی در این نهضت بپردازد ؛ بر اساس واقعیات و اسناد معتبر تاریخی آیت الله کاشانی در تمامی مراحل نهضت ملی شدن نفت، شکل گیری، پیروزی و بعد از آن، نقش اساسی و بسیار با اهمیتی داشته اند که در ادامه به بررسی اجمالی آن می پردازیم.
ملی شدن صنعت نفت ایران و پیروزی چشمگیر مردم مسلمان ایران دراین نهضت یکی از برگ های زرین تاریخ کشورمان در مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی است . در این پیروزی درخشان عوامل متعددی نقش ایفا نمودندکه بررسی نقش و نحوه عملکرد هریک از این عوامل می تواند نکات آموزنده و مثبتی در ادامه راه مبارزه با استبداد و استعمار خارجی برای ملت انقلابیمان در بر داشته باشد. این نوشتار می کوشد تا به بررسی نقش بسیار مهم و سرنوشت ساز نیروهای مذهبی خصوصا آیت الله کاشانی در این نهضت بپردازد ؛ بر اساس واقعیات و اسناد معتبر تاریخی آیت الله کاشانی در تمامی مراحل نهضت ملی شدن نفت، شکل گیری، پیروزی و بعد از آن، نقش اساسی و بسیار با اهمیتی داشته اند که در ادامه به بررسی اجمالی آن می پردازیم :
یکم - نقش آیه الله کاشانی در شکل گیری نهضت
1 . در مجلس شانزدهم، زمانی که قرارداد «گس-گلشائیان» در مجلس در حال بررسی بود، آیه الله کاشانی - به عنوان نماینده مجلس شانزدهم - بعد از بازگشت از تبعید به لبنان، پیامی درباره این قرارداد صادر کرد که توسط دکتر مصدق در مجلس قرائت شد که در بخشی از آن آمده بود: «وقتی که مسئله نفت مطرح شد، وظیفه دینی و ملی دانستم که نظر ملت ایران را در باب مظالم شرکت نفت و حقوق مغصوبه ملت ایران در طی اعلامیه ای منتشر کنم و جدّاً استیفای حقوق از دست رفته آنها را بخواهم و مخالفت مردم را با هر قرارداد یا عملی که مُشعِر بر تثبیت و تأیید عمل اکراهی... باشد، اظهار نمایم.... نفت ایران متعلق به ملت ایران است و به هر ترتیبی که بخواهد نسبت به آن رفتار می کند...».1