تحقیق مقاله اهمیت بررسی عناصر ضد مغذی و بازدارنده ها درخوراک

70% هزینه های پرورشی مربوط به غذاست. بسیاری از غذا ها بطور طبیعی حاوی این ترکیبات هستند.

w       بازدارنده‌ های پروتئینی :

- بازدارنده‌ های پروتئاز                                               

1-     لکتین‌ها 2- تانن‌ها 3- ساپونین‌‌ها 4- اسیدهای آمینه غیر پروتئینی  5- مواد ضد مغذی در منابع پروتئین حیوانی                      

w       بازدارنده‌های معدنی :

1-     کیلاتها (اسید فایتیک , اسید اکسالیک) 2- گوسیپول 3- گلوکوزینولات ها                                          

w       بازدارنده‌ های ویتامینه

w       بازدارنده‌ها در چربی  :

1-     اسید اروسیک 2- اسیدهای چرب حلقوی                                                          

w       بازدارنده‌ها  در کربوهیدراتها  :            

   پلی ساکاریدهای غیرنشاسته ای                                   

 بازدارنده‌های پروتئازها

w       محدودکننده تریپسین و کیموتریپسین :

–  محدود کنندهای تریپسین به نامهای محدود کننده سویا (اولین بار در این منبع غذایی کشف گردید) و یا  محدود کننده کنیتز (اولین کسی این ماده ضد مغذی را کشف کرد) خوانده می شوند. در لگوم ها خصوصا سویا ، باقلا و لوبیا خام وجود دارند. مصرف سویای خام باعث کاهش رشد در حیوان می شود که علت آن وجود عناصر ضد مغذی است که موجب اختلالاتی در هضم و جذب منابع پروتئینی می شود. عدم تعادل در الگوی اسید های آمینه که جذب می شوند بعلت کند شدن روند آزاد سازی اسیدهای آمینه ضروری نظیر متیونین و یا دفع اسید آمینه گوگرد دار سیستئن به موجب دفع آنزیم های تریپسینوژن وکیموتریپسینوژن.

مکانیسم اثر منفی محصول جنبی تریپسین در تحریک فعالیت پانکراس:

w   بطور کلی چگونگی ترشحات پانکراس توسط یک مکانیزم اثر منفی محصول جنبی منفی (Negative feedback mechanism) کنترل می شود که در آن ترشحات حاصله از پانکراس توسط سطح تریپسین در روده مشخص می گردد. با کاهش سطح تریپسین در دئودنیوم (Dudenum) به علت تشکیل ترکیبات پیچیده حاصله از ترکیب تریپسین با بازدارنده ها، پانکراس مجبور به ترشح بیشتر آنزیم می گردد. هورمون کوله سیستوکینین (Cholcystokinin)که از موکوس روده ترشح می شود به عنوان یک واسطه عمل می نماید.

   کوله سیستوکینین (موکوس)

تریپسین (پانکراس)

تریپسین (روده)

بازدارنده پروتئینی

منبع پروتئینی

پروتئولایسیز

تریپسین- بازدارنده تریپسین

 ایجاد ترکیبات پیچیده با تریپسین و بازدارندگی از فعالیت آن

آهسته کردن روند رها سازی اسید‌های آمینه

جلوگیری از هضم منابع پروتئینی

دفع مواد مغذی پروتئینی

عدم تعادل در الگوی اسید‌های آمینه

تجزیه ناقص پروتئین ها

کاهش جذب نیتروژن

کاهش وزن

بزرگ شدن لوزالمعده

افزایش بی رویه نسبت وزن لوزالمعده به وزن بدن

بازدارنده‌های پروتئینی  -  لکتین‌ها

w   لکتین‌ها گروهی از ترکیبات گلیکوپروتئینی هستند که در بافتهای گیاهی خصوصا لگومینه یافت می شوند و توانائی به هم چسباندن گلبولهای قرمز خون جانوران مختلف را دارند.

w       نوع قند موجود در ترکیبات آنها بر حسب نوع لکتین متفاوت است، برای مثال قند لکتین سویا از نوع مانوز می‌باشد.

w   تاثیر لکتین اختصاصی بوده و قابلیت مضر بودن لکتین بستگی به نوع حیوان دارد، مثلاً لکتین موجود در نخود هر چند برای خوک مضر است؛ لیکن برای موش ضرری ندارد.

w       درجه سمیت لکتین‌ها متفاوت بوده و حتی بعضی از آنها مثل لکتین موجود در گوجه فرنگی اصلا سمی نمی‌باشد.

چگونگی عمل لکتین ها

w       اثر ضد مغذی لکتین بیشتر به علت ترکیب و چسبندگی آن با موکوس دیواره روده است    

¬   صدمه زدن به سلول‌های دیواره  ¬ اثر سوء بر جذب مواد مغذی

¬    کاهش فعالیت آنزیم‌های دیواره وترشح زیادی پروتئین‌های داخلی  ¬تولید بیش از حد موکوس ¬ از دست رفتن پروتئین پلاسما در لومن روده                                   

    ¬ اسهال

w        لکتین فعالیت روده را افزایش داده

w       ¬ باعث بزرگ شدن روده می‌گردد.                                 

w       ¬ مواد مغذی مصرفی، برای بزرگ شدن روده می شود.

 بازدارنده‌های پروتئینی - تانن ها

w       اصطلاح تانن (Tannin)  برای اولین بار در سال 1796 توسط سیگوین (Seguin) در تشریح مواد استخراج شده از بعضی گیاهان  که می‌توانستند در روند تبدیل پوست حیوانات به چرم (Tanning process ) نقش به سزائی داشته باشند، بکارگرفته شد.

w       ترکیبات پیچیده طبیعی با وزن مولکولی بالا (500 تا 3000 دالتون) هستند که از مواد شیمیایی پلی‌فنلی تشکیل شده‌اند.

w       در پوست، برگ، ریشه اکثر گیاهان از جمله چای، سیب، هلو، غلات و خصوصا به وفور در سورگم یافت می‌شوند

w       دارای  مزه تلخ و گس می‌باشند  (خاصیت گسی (Astringency) : گسی شدن حس جمع شدن و چین خوردن زبان است که به خاطر اتصال عرضی گلیکوپروتئین ها و پروتئین ها توسط تانن‌ها صورت می‌گیرد.)

w        خاصیت گسی موجب مقبولیت بعضی از مواد غذایی مثل چای، آبجو، کاکائو و شکلات  می‌گردد. 

w       مزه گس بعضی میوه‌های نارس چون خرما، توت، خرمالو و نارگیل نیز به دلیل تانن است لیکن بر اثر رسیدن میوه ترکیب تانن منعقد گردیده (نه اینکه از بین رود)، بصورت نامحلول در آمده، در نتیجه خاصیت گسی و قابضی خود را از دست می‌دهد.                                                  

خواص ضد تغذیه ای تانن ها

1-     ترکیب با پروتئین ¬ بازدارندگی هضم

2-    مختل شدن فعالیت آنزیم ها ¬ کاهش ارزش مغذی بودن و انرزی زایی مواد مصرفی

3-          کاهش اشتها

4-          خشک شدن دهان ¬ خارش ¬ صدمه به مجرای دستگاه گوارش ¬زخمی کردن ¬ ساییدگی ¬ ضخیم کردن ¬   کاهش قابلیت هضم مواد مغذی ¬ عبور تانن از دستگاه گوارش ¬  مسمومیت

5-           اختلال در بهره وری از محتویات معدنی، خصوصا کلسیم و آهن مواد خوراکی

6-          اشکالات اسکلتی

7-          اختلال در کمیت و کیفیت تخم مرغهای تولیدی در مرغهای تخمگذار

 بازدازنده های پروتئینی - ساپونین‌‌ها

w       ساپونین‌ها (Saponins)  گلوکوزیدهایی هستند که در بسیاری از منابع گیاهی چون شبدر و یونجه به وفور یافت می شوند.  

w       هر چند ساپونین‌ها به گروهی از مواد با ساختار شیمیائی مختلف اطلاق می گردد، لیکن به خاطر خاصیت مشابه کف زایی آنها،  در اصل از لغت انگلیسی Soap   گرفته شده است که همان صابون است، تماماً در یک گروه قرار گرفته اند.

w       ساپونین‌ها خواص ویژه ای دارند، طعم تلخ، تشکیل کف در محلول های آبی (Aqueous) و همولیز کردن سلولهای قرمز خون از جمله ویژگی‌های منحصر بفرد آنها می باشد.

 عوارض ناشی از مصرف منابع ساپونین دار

1-    در نشخوارکنندگان تولید حباب‌های گازی حاصل از تخمیر مواد غذائی ¬ منجر به نفخ می گردد.

2-    کاهش فعالیت آنزیمها

3-    توانائی تشکیل ترکیبات با کلسترول داشته ¬ کاهش بی رویه کلسترول خون می شوند..

4-تشکیل ترکیبات پیچیده با استرول ها (منجمله استرول ها غشا  سلولی پلاسما) ¬ کاهش قابلیت نفوذ پذیری سلول ها ¬ اختلال در سلول های کلیه بافت‌ها

5- اختلال در موکوس های سلول دیواره روده کوچک ¬  باعث جلوگیری از تحرک، تبادل و انتقال مواد مغذی از دیواره روده می شود.

6-  تنفس، تشدید و غیر منظم می‌گردد.

7-  قابلیت نفوذ پذیری سلول‌ها را تغییر داده و منجر به مسمومیت زایی می‌شود. 

8- افزایش ترشح بزاق، استفراغ و اسهال می گردد.

9- در عملکرد کبد و کلیه اختلال ایجاد می‌کند.

10-   تلخ بوده ¬  کاهش اشتها ¬ خوراک مصرفی ¬ رشد

عوارض ناشی از مصرف منابع ساپونین دار

q    طیور حساسیت زیادی به ساپونین ها دارند. حضور 20% یونجه در جیره طیور، می تواند معادل 3/0% ساپونین داشته باشد ¬ موجب کاهش شدید رشد می‌گردد، همین مقدار در خوراک خوک تاثیر بسزایی ندارد.

–کاهش تولید تخم مرغ در مرغ های تخم‌گذار

–       اسیدهای آمینه  غیر پروتئینی

–     اسیدهای آمینه غیر پروتئینی دارای اثرات سمی یا ضد مغذی هستند.

–     عمدتا در گیاهان تیره بقولات یافت می شوند. بیشتر تراکم در دانه است.

–     غالبا به شکل غیر ترکیبی در گیاهان هستند.

–     به خاطر شباهت ساختمانی به اسیدهای  آمینه اصلی در سوخت وساز اسیدهای آمینه ضروری اختلال ایجاد می کنند.

–     کاناونین، کانالین و ایندوسپیسین از جمله اسیدهای آمینه غیرپروتئینی شناخته شده‌ هستند.

–      

کاناوانین

–       

w       از لحاظ ساختاری شبیه آرژنین است   ¬ رقابت در جذب آرژنین ¬ جایگزین آرژنین در ساختمان پروتئین    ¬  تولید پروتئین های غیر عادی ¬   تخریب ساختمان پروتئین  ¬ عدم کارایی پروتئین ها در انجام فعالیت ها و اعمال طبیعی

w       به عنوان یک سوبسترا برای آنزیم‌های استفاده کننده از آرژنین نظیر آرژیناز مطرح است  ¬   با آرژنین رقابت نموده   ¬  از فعالیت آنزیمهای دخیل در سوخت و ساز آرژنین ممانعت کند.