تحقیق مقاله سنگ شناسی دگرگونی

سنگ‌ های دگرگونی

نوعی سنگ دگرگونی با آمفیبول فراوان، به رنگهای سبز روشن تا تیره و سیاه است که معمولا در اثر دگرگونی ناحیه‌ گابرو ( هورنبلند + پلاژیو کلاز ) به وجود می‌آید. آمفیبولها سختی زیادی داشته و بدلیل مقاومت زیاد در مقابل عومل جوی جهت تزئین بنا به کار می‌روند. از دگرگونی سنگ‌هایی با ترکیب مختلف از جمله سنگ‌های حد واسط ، آهک‌ها و دولومیت‌های ناخالص ، مارن‌ها و حتی از آهک‌های خالصی که تحت تاثیر متاسوماتیسم سیلیسی ؤ منیزیم و آهن قرار گرفته باشند بوجود می‌آید.

مجموعه‌های چاپدونی ، بنه شور و تاشک در یزد ، اسفندقه، سیرجان، ده‌بید ( صفاشهر ) ، اراک، گلپایگان، سبزوار، بشاگرد، خوی، تربت‌حیدریه، نمونه‌های از مناطقی هستند که در آن‌ها آمفیبولیت شناسایی شده است.

 اکلوژیت Eclogite

درکیمبرلیتها و بعضی از بازالتها، سنگهایی به صورت قطعات بیگانه دیده می‌شود که عناصر اصلی سازنده آن پیروکسن و گارنت قرمز است. این سنگ خوش رنگ که بلورهای درشتی دارد و درر دگرگونی‌های شدید ناحیه‌ای به وجود می آیند . اکلوژیت یا پیروکنسیت خوانده می‌شود. اکلوژیتها با چگالی3/4 تا 3/5 گرم بر سانتی‌متر مکعب در فشار زیاد و اعماق پوسته یا گوشته فوقانی به وجود می‌آیند، و از نظر ترکیب شیمیایی بسیار شبیه سنگهای آذرینی مانند بازالت و گابرو هستند . اکلوژیت‌ها تنها در شرایط بدون آب بوجود می‌‌آیند از اینرو کاملا بی آب هستند.

در زون دگرگونی سنندج - سیرجان ( نیریز - گل گهر ) ، جنوب بیرجند ( مختاران ) احتمال وجود الکلوژیت وجود دارد ولی بطور مستند که بر پایه‌ی مطالعات کامل سنگ‌شناسی ، کانی شناسی و ژئو‌شیمائی باشد، گزارش نشده‌اند.

 اپیدوتیت

نوعی سنگ دگرگونی است که در اثر فشرده شدن بلورهای اپیدوت و کوارتز تشکیل می‌شود و بیشتر در اثر دگرگونی گابرو به وجود می‌آید.

 گنیس Gneisses

نوعی سنگ دگرگونی فولیاسیون‌دار با نوارهای موازی است که طول کانی‌های سازنده آن مانند کواتز و فلدسپاتها بین چند میلیمتر تا چندین سانتیمتر متغیر است. گنیس در اثر تاثیر شدید دگرگونی بر روی برخی از سنگ‌های رسوبی مانند ماسه سنگ‌ها و کنلگومرا‌های فلدسپات‌دار و یا سنگ‌های آذرینی چون گرانیت‌ها و ریولیت‌ها حاصل شوند. در مناطقی تحت تاثیر دگرگونی‌های ناحیه‌ای قرار گرفته‌اند به وجود می‌آید. این سنگ‌ها که پس از شیت فراوان‌ترین سنگ‌های دگرگونی سطح زمین به شمار می‌روند.

به گنیس‌های دارای منشا رسوبی پاراگنیس و به گنیس‌های دارای منشاء آذرین ارتوگنیس می‌گویند.

در اکثر اوقات ، کانی‌های آهن و منیزیم‌دار ، به ویژه بیوتیت و هورنبلند که از عمده‌ترین کانی‌های تیره رنگ گنیس به حسات می‌آیند به صورت نوارهای موازی دیده می‌شوند. در نوعی از گنیس که به نام گنیس چشمی معروف است کوارتز و فلدسپات به صورت چشم‌ها یا عدسی‌های درشت‌تری در متن سنگ دیده می‌شوند.

بر اساس ترکیب کانی‌شناسی گنسی‌ها مانند نوع کانی‌های کلریت ، میکا ، سیلکات‌های آلومینیوم و .... می‌توان ترکیب شیمیایی و کانی‌شناسی سنگ مادر و شرایط فیزیکی مؤثر در طول دگرگونی  را شناسایی کرده و مورد بررسی قرار داد.

اکثر اوقات کانی‌های آهن و منیزیم‌دار ، بویژه بیوتیت و هورنبلند که از کانی‌های اساسی تیره‌ رنگ گنایس به حساب می‌آیند به صورت نوار‌های موازی دیده می‌شوند.

گاهی از انواع مقاوم و زیبای گنیس به عنوان سنگ نما در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود.

در بسیاری از نقاط ایران مانند طرقبه در شمال مشهد ، جنوب دامغان ، شمال شرق یزد و در مسیر کرمان انواع متفاوتی از گنیس‌ها مشاهده شده است.

 گرانولیت Granulite

در فرانسه به آن لپتینیت می‌گویند.

در دگرگونی های شدید نوع ناحیه‌ای و همبری، تحت تأثیر فشار و حرارت زیاد، سنگی فاقد شیستوزیته و کاملا بی‌آب به رنگ‌های گلی تا سبز به وجود می‌آید که دانه‌های مساوی و نسبتاً درشتی داردو به نام گرانولیت معروف است.

منشاء این سنگها ممکن است رسوبات رسی و یا سنگهای آذرین اسیدی مانند گرانیتها باشد.

کانیهای اصلی سازنده گرانولیتها عبارتند از کوارتز، فلدسپات، پیروکسن و گاهی گارنت.

گرانولیت در سنندج - همدان - اراک - گلپایگان - نیریز - و بروجرد گزارش شده‌اند.

 مرمر Morble

نوعی سنگ دگرگونی فاقد تبلور است که تحت تأثیر حرارت و فشار بر روی سنگهای رسوبی مانند آهک‌های خالص یا ناخالص ایجاد می‌شود.

در اثر این دگرگونی بلورهای ریزکانی‌ها‌یی چون کلسیت رشد می‌کنند، و هر چه شدت دگرگونی افزایش بیشتری یابد کانیهای درشت‌تری در سنگ به وجود خواهد آمد. رگه های موجود در سنگ مرمر مربوط به ناخالصی‌های سنگ آهک اولیه است. سنگ‌های مرمر معمولا تنها از یک نوع کانی مانند کلسیت با دولومیت تشکیل شده و دارای دانه‌های موزائیکی و درشتند . این سنگ‌ها معمولاً در دگرگونی مجاورتی تشکیل می‌ِشوند ولی در دگرگونی ناحیه‌ای نیز یافت گشته‌اند .

در بسیاری از مناطق ایران مانند مغرب شهر ارومیه - ساغند یزد - حاشیه شرقی گرانیت شیرکوه یزد - گرانیت جنوب لاهیجان حاشه‌ی گرنودیوریت قصر فیروزه (مشرق تهران) آهکها به وفور دیده می‌شوند.

 میگماتیت

میگماتیت به معنای اختلاط و ناهمگنی است.

در برخی دگرگونی‌های شدید، سنگی مرکب و ناهمگن به وجود می‌آید که بخشهایی از آن به رنگ روشن بوده و ظاهراً شبیه گرانیت است و بخش دیگری از آن با رنگ تیره مانند گنیس‌های سرشار از کانی‌های آهن ، منیزیم و آلومینیوم به نظر می‌رسد. این سنگها که گاه گسترش بسیار وسیعی دارند به نام میگماتیت خوانده می‌شوند.

میگمانیت‌ها را معمولا بر اساس شکل ظاهری آن‌ها نامگذاری می‌کنند (مانند فلبیتی = رگه‌ای ، نبولیتی = شبح و ابر مانند و غیره)

مجموعه‌ بند شورو ( در ساغند و اردکان یزد ) - مجموعه تاشک (در یزد -همدان - نیریز - اسفندقه- سیرجان -حاجی آباد و تکاب از جمله مناطقس هستند که در میگماتیتها به وفور در آن دیده می‌شوند.