مطالعه تاریخ معاصر ایران و بررسی جنگ‌های متعددی که بر کشورمان تحمیل شده است نشان می‌دهد، آزادی خرمشهر در سوم خرداد ۱۳۶۱بزرگترین پیروزی نظامی کشورمان در طول یک و نیم قرن گذشته محسوب می‌شود.
در طول یک و نیم قرن گذشته به علت ضعف حاکمان وقت و استفاده نکردن از توان و قدرت مردم، نیروی نظامی ایران در تمامی جنگ‌هایی که دشمنان بر ایران تحمیل کردند، شکست خوردند و مجبور به عقب نشینی و بعضا واگذاری بخشی از خاک کشورعزیزمان به بیگانگان شدند.
آزادسازی خرمشهر، بزرگترین پیروزی ایران در ۱۵۰سال اخیر است که باعث شگفتی و حیرت جهانیان شد.
این پیروزی بزرگ در حالی به دست آمد که قدرتهای بزرگ و بسیاری از کشورهای منطقه، به طور همه جانبه از رژیم بعثی عراق پشتیبانی می‌کردند و کمک‌های مالی، تسلیحاتی و اطلاعاتی زیادی را در اختیار رژیم عراق گذاشته بودند و حتی از نفوذ خود در سازمان‌های بین‌المللی نیز برای حمایت از این کشور استفاده می‌کردند.
بنابراین آزادی خرمشهر تنها در مقابل عراق معنا پیدا نمی‌کند بلکه رویارویی با کشوری است که در سطح گسترده از حمایت قدرتهای بزرگ برخوردار بود.
از زمان فتحعلی شاه قاجار ، ایران در اغلب جنگ‌ها با شکست مواجه شده و یا اینکه نتوانسته به پیروزی قابل توجهی دست پیدا کند.
ایران در دو جنگ بزرگ با همسایه شمالی خود (روسیه تزاری ) شکست خورد.
روس‌ها که به سلاح‌های جدید مجهز بودند با عبور از آسیای مرکزی و قفقاز نیروهای پراکنده ایران را به آسانی شکست دادند و عهدنامه‌های گلستان در سال ۱۸۱۳ ) ۱۱۹۲میلادی ) و ترکمن چای ۱۸۲۸ ) ۱۲۰۹میلادی ) را بر فتحعلی شاه تحمیل کردند، بریتانیا نیز درهمین دوره با استفاده از ضعف ایران بخش‌هایی از جنوب کشور را از حاکمیت ایران جدا ساخت. ایران نیز پس از این جنگ‌ها ناچار شد امتیازات اقتصادی زیادی به روسیه و بریتانیا واگذار کند که این امتیازات نفوذ این دو کشور استعمارگر را بیشتر کرده و ایران را ضعیف تر ساخت.
در واقع شکست ایران در دوره اول جنگ‌های ایران و روسیه بزرگترین شکست ایران در تاریخ معاصر است و شکست‌های بعدی نیز تا حدودی متاثر از این شکست بود.
در زمان جنگ جهانی اول نیز یک بار دیگر ارتش ایران در مقابله با دشمنان نتوانست از خاک کشور دفاع کند و بخش‌هایی از خاک ایران توسط روسیه، انگلیس و عثمانی اشغال شد.
در دوره جنگ جهانی دوم نیز ارتش به ظاهر قدرتمند رضا شاه که برای تشکیل آن هزینه زیادی شده بود، در مدت کوتاهی شکست خورد و بخش‌هایی از شمال و جنوب کشورمان به اشغال ارتش اتحاد جماهیر شوری و انگلیس درآمد و پس از ۳ روز ارتش ایران رسما تسلیم شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، ارتش رژیم بعث عراق با تحریک و تشویق غرب در ۳۱شهریور ۱۳۵۹به ایران حمله کرد.
نظام نوپای ایران که آمادگی دفاع از کشور را نداشت و از طرفی حضور ابوالحسن بنی صدر رییس جمهوری که فرماندهی کل قوا را نیز در اختیار داشت و جاه طلبی‌ها و اقدامات نفاق افکنانه وی سبب شد بخش‌هایی از خاک کشور به اشغال دشمن درآید و چهار عملیات نظامی ایران علیه نیروهای دشمن اشغالگر نیز با شکست مواجه شد.
پس از عزل بنی صدر و استفاه از قدرت مردمی و نمادهای دینی به تدریج ایران به پیروزی‌هایی دست یافت که آزادسازی خرمشهر اولین پیروزی بزرگ ایران محسوب می‌شود و پس از باز پس‌گیری خرمشهر ایران به تدریج با کسب پیروزی‌های دیگر به موقعیت برتر در جنگ دست یافت.
براین اساس می‌توان گفت، آزادی خرمشهر یک پیروزی ساده نبود بلکه پیروزیی بود که مردم سالیان سال منتظر آن بودند و پس از این پیروزی بود که توازن از دست رفته روحی ناشی از جنگ‌های ایران و روس بدست آمد.
بنابراین سوم خرداد یک حماسه ملی است؟ اگر حضورملت در صحنه نبرد نبود حماسه آن پیروزی تحقق نمی‌یافت.
اهمیت فتح خرمشهر
پس از تجاوز ارتش عراق به خاک ایران، خرمشهر پس از ۳۴روز مقاومت دلیرانه سپاه و نیروهای مردمی در ۴آبان ۱۳۵۹به اشغال دشمن درآمد و ۱۹ماه پس از اشغال در سوم خرداد ۱۳۶۱با عملیات بیت‌المقدس آزاد شد.
این عملیات با رمز یاعلی بن ابیطالب(ع)، ساعت ۳۰دقیقه بامداد ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱
آغاز شد و طی ۳مرحله و ۲۵روز به نتیجه رسید.
منطقه ی عملیاتی بیت‌المقدس با ۵۴۰۰کیلومتر مربع وسعت ، ازشمال به کرخه ی نور و هویزه ، از جنوب به شط العرب و خرمشهر، ازشرق به رود کارون و از غرب به هورالعظیم و دژ مرزی عراق، محدودمی شود. نقاط حساس و استراتژیک منطقه عبارت است از: بندر خرمشهر، اروند رود، جفیر، کرخه ی نور، جاده ی اهواز خرمشهر، رودخانه ی کارون .