مهندس و شیمیدان سوئدی در 1833 در شهر استکهلم در خانواده ای تهیدست زاده شد برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و پس از چهار سال از آمریکا بازگشت و به شهر پترزبورگ رفت و در آنجا به تحصیل و کار آموزی در رشته مهندسی پرداخت. در سال 1859 به سوئد بازگشت و در آنجا یک کارگاه جهت پژوهش در فرآورده های شیمیایی بر پا کرد.
نوبل متوجه اهمیت خاصیت انفجاری تری گلیسرین و کاربرد های ویژه آن شد و آن را به صورت یک فرآورده بازرگانی برای مصارف عام المنفعه ارائه داد. در سال 1864 بر اثر انفجار یک کارگاه یکی از برادرانش کشته شد. با وجود مخالفت دولت کارگاه دیگری تاسیس کرد. در سال 1870 موثرترین نوع دینامیت را اختراع کرد.
او دینامیت را به منظور مصارف عام المنفعه (راه سازی ، ایجاد تونل ، استخراج معادن و غیره) ابداع کرده بود ولی متوجه شد که برخی از متخصصین نا آگاه جهت ارضای امیال غیر انسانی سردمداران جامعه خویش کاربرد آن را به بیراهه کشانیده و از آن برای مقاصد تخریبی و کشت و کشتار افراد جامعه استفاده می کنند. از این رو دچار عذاب وجدان شد و از اینکه اختراع وی وسیله برای کشتار و خانمان براندازی شده است، احساس شرمساری کرد از اینرو به فکر افتاد که برای پرداختن کفاره ارتکاب چنین گناهی تمام ثروتش را به کسانی که در راه بشریت بیشترین پژوهش ها و خدمتها را ارائه دهند به صورت جوایزی که به جوایز نوبل شهرت یافته است و به پنج زمینه زیر تقسیم می شود واگذار کند:
1 - نوآوری در زمینه فیزیک
2 - کشف و نوآموری در زمینه پزشکی و علوم و علوم وابسته به آن
3 - نوآوری در زمینه ادبیات و علوم انسانی
4 - تامین وحدت فکری بین جوامع و صلح جهانی
این امر وی به عهده موسسه سوئدی و یک کمیته نروژی که توسط مجلس نروژ تعیین می شوند واگذار شد.
یادآوری می شود که این وصیت نامه جنبه رسمی نداشت. از این رو مورد اعتراض برخی از وابستگان وی قرار گرفت. چون ثروت نوبل در هشت کشور پراکنده بود تحقق و اجرای این امر تا حدی با دشواری رو به رو بود. سرانجام برای اجرای آن موسسه به نام بنیاد نوبل به صورت هیئت مدیره ای جهت اداره اموال و سرمایه نوبل در سال 1905 تاسیس شد و اساسنامه ای تصویب شد که بر اساس آن اعطای جوایز نوبل بر عهده چهار هیئت به شرح زیر واگذار شد:
1 - فرهنگستان سلطنتی علوم برای رشته شیمی و فیزیک
2 - موسسه پزشکی سلطنتی کارولین برای رشته پزشکی و فیزیولوژی
3 - فرهنگستان سلطنتی سوئد برای رشته ادبیات
4 - کمیته نروژی نوبل وابسته به مجلس نروژ برای صلح
به علاوه برای هریک از جوایز پنجگانه یک کمیته متشکل از سه تا پنج عضو به وجود آمد که در باره تعیین برندگان جوایز و هر نوع تصمیم گیری در این زمینه می توانند از اندیشمندان دارای صلاحیت برای مشورت دعوت نمایند.
جوایز نوبل که در اول دسامبر هر سال مصادف با سالگرد تولد نوبل به برندگان اعطا می شود عبارتند از یک مدال طلا یک دیپلم سپاس و جایزه نقدی در حدود 80 هزار دلار در صورتی که این جوایز به بیش از یک نفر تعلق گیرد به تساوی بین آنها تقسیم می شود چنانچه برنده از دریافت جایزه خودداری کند آن جایزه به نفع موسسه نوبل ضبط خواهد شد.
به افتخار نوبل عنصر جدول تناوبی را نوبلیم نام نهادند.