دکتر علی قره جه لو
بمناسبت صدمین سالگرد استاد محمد حسین شهریار شب شهریار شاعر ( دانشگاه تورنتو ۱۰ اپریل ۲۰۰۴) متن زیر سخنرانی --- در گشایش برنامه " شب شهریار" در دانشگاه تورنتو است. خانم ها و آقایان به " شب شهریار" ما خوش آمدید. من وظیفه دارم قبل از سخنرانی آقایان رضا براهنی و بهروز سیمائی، مختصری درباره " بنیاد زبان و فرهنگ آذربایجان ایران – کانادا" صحبت کنم. برای این معرفی ۱۵ دقیقه وقت در نظر گرفته شده است، لذا آنچه درباره بنیاد با شما درمیان خواهم گذاشت بسیار کوتاه و فشرده خواهد بود. حدود دو سال پیش عده ای از فعالین و روشنفکران آذربایجانی مقیم تورنتو دور هم جمع شدند تا شالوده تشکیلاتی فرهنگی را پی ریزند که به توانند اهداف و خواست های مدنی خود را بطور متشکل پیش ببرند. این عده طی بیش از یک سال، بر روی پیش نویس ۳ سند ( دیباچه ای بر یک ضرورت، منشور و اساسنامه بنیاد زبان و فرهنگ آذربایجان ایران) کار کردند، و سپس طی فراخوانی عده بیشتری از آذربایجانی های علاقه مند مقیم تورنتو در جریان این بحث ها قرار گرفتند. بنیاد زبان و فرهنگ آذربایجان ایران – کانادا در ۲۲ جون ۲۰۰۳ اولین مجمع عمومی خود را برگزار کرد. در آن مجمع عمومی اسناد سه گانه تصویب و یک هیات مدیره ۹ نفره ( ۷ نفر اصلی و ۲ نفر علی البدل) به مدت دو سال برای پیش برد وظایف بنیاد انتخاب شدند. چرا بنیاد زبان و فرهنگ آذربایجان ایران تاسیس شد، اصولا چه احتیاجی به این بنیاد بود ؟ برای پاسخ گوئی به این سوآل، لازم است نظری کوتاه به واقعیات جامعه چند زبانی، چند فرهنگی، و چند ملیتی ایران انداخت. این واقعیات کدامند ؟ - جمعیت مردم غیر فارس ایران بیش از دو سوم جمعیت ایران است. ترکان آذربایجان خود به تنهائی حدود ۳۷% جمعیت ایران را تشکیل می دهد. ۶۰% جمعیت تهران ترک اند. در ۱۴ استان از ۲۸ استان ایران ترکان آذربایجان یا اکثریت قریب به اتفاق، یا اکثریت مطلق، و یا اقلیت بزرگی را در آن استان ها تشکیل می دهند. - برای این جمعیت عظیم ترکان آذربایجانی در ایران، نه یک کودکستان، نه یک دبستان، نه یک آموزشگاه حرفه ای و هنری و نه دانشگاهی به زبان ترکی، یعنی زبان مادری آنها وجود دارد. - ترکان آذربایجانی در وطن خود، نه یک رادیو، و نه یک کانال تلویزیونی به زبان خود دارند. آنها، نه دارای مطبوعات منطقه ای و نه سرتاسری به زبان مادری خود هستند، این درحالی است که در ایران ده ها میلیون نفر به زبان ترکی آذربایجانی حرف می زنند و ترکی آذربایجانی یک زبان سرتاسری در ایران است. آنچه که به نام زبان ترکی آذربایجانی در ایران، از مطبوعات، رادیو- تلویزیون دیده و شنیده می شود.... چیزی جز فریب و پنهان نمودن چهره کریه اختناق زبانی و فرهنگی در ایران نیست که هر روز شدید تر از قبل اعمال می شود. صدا و سیمای تبریز- مرکز استان آذربایجان شرقی طبق دستور مرکز نشینان مجبور است در برنامه های ترکی آذری خود ۵۰% کلمات برنامه های خود را از کلمات زبان فارسی انتخاب نماید، آنهم برنامه هائی بی محتوی و ضد فرهنگ آذربایجان. به مراکز تاکسی های تلفنی تبریز دستور اکید داده اند تا به زبان فارسی صحبت نمایند. بهانه این است که توریست ها زبان ترکی را نمی فهمند ! - هیچ کدام از مقامات سطح بالای، فرهنگی، اداری آذربایجان بوسیله خود مردم آذربایجان انتخاب نمی شوند، همه آنها انتصابی اند، و یا باید به تائید مرکز برسند، مانند استانداران، شهرداران، مدیران کل ادارات .... هدف این منتصبین خودی نه خدمت به مردم بلکه اجرای سیاست های پاکسازی زبانی، فرهنگی و هویتی مردم ترک آذربایجان است. مثال بارز این قبیل افراد، آقای " سبحان الهی" استاندار منتصب آذربایجان شرقی است. ایشان در برابر فشار مردم آذربایجان شرقی برای اجرای اصول ۱۹-۱۵ قانون اساسی که حقوق فرهنگی بسیار محدودی برای ملیت های غیر فارس در نظر گرفته است گفته اند: " هر کس در این شرایط از اصول ۱۹- ۱۵ حرف بزند خائن است" ! - هدف اصلی این سیاست ها در این ۷۵ ساله اخیر ( ۵۰ سال حکومت پهلوی ها و ۲۵ سال حکومت جمهوری اسلامی) چیزی روشن و آشکار است: برانداختن، امحاء، و پاکسازی تمام زبان ها، فرهنگ ها و هویت های غیر فارس در ایران، بهر وسیله ممکن و نامشروع، برای ایجاد جامعه ای به اصطلاح یک دست، یک زبان، تک هویت و تک فرهنگ. تداوم و سنگینی تبلیغات، تحقیر توام با سرکوب بیرحمانه در این سالهای طولانی، بخشی از مردم آذربایجان را مرعوب و نسبت به زبان و فرهنگ و هویت خود بی تفاوت کرده است، تا جائیکه بعضی از آذربایجانی ها از صحبت کردن به زبان مادری خود خجالت می کشند، و حتی بعضی، از ترک بودن خود نیز احساس شرمساری می کنند. تکلیف فارسی زبان ها نیز روشن است، آنها عموما در مقابل سیاست های زبان کشی و فرهنگ کشی ملیت های ایران بی تفاوت و یا بطور کلی از آن بی خبرند. به ندرت روشنفکر فارس زبانی را می توان یافت که فریاد اعتراض خود را علیه این اختناق فرهنگی و تضییق آشکار حقوق مردم آذربایجان و دیگر ملیت های ایران بلند کند. نتیجه این سیاست ها و این سکوت های معنی دار این بوده است که آذربایجانی در وطن خود در تبعید کامل زبانی، فرهنگی و هویتی به سر می برند. ولی علی رغم این واقعیت ها آذربایجانی از بدو رسمیت یافتن این سیاست ها و تبدیل آن به سیاست و ایدئولوژی رسمی دولتی که با روی کارآمدن رضا خان آغاز گردید، به اشکال مختلف در مقابل این سیاست ها مقاومت کرده و به مقابله برخاسته است. ترک های آذربایجانی، هیچوقت و در هیچ شرایطی تسلیم نامردمی ها، زشتکاری ها، تحقیر ها، سرکوب ها و فجایعی که برعلیه آنان صورت گرفته نشده اند. ثمره این تسلیم ناپذیری و سرافرازی ترکان آذربایجان، جنبشی است که هم اکنون در ایران به نام " حرکت ملی آذربایجان" در جریان است. جنبشی که دیگر نه تنها روشنفکران و دانشجویان ودانش آموزان بلکه همه اقشار و طبقات مردم آذربایجان از هر تفکر وعقیده ای را در بر گرفته است. جنبشی که می رود تا، زبان، فرهنگ و هویت تحقیر شده ، انکار شده، و سرکوب شده ترک آذربایجانی را به او باز گرداند. بنیاد زبان و فرهنگ آذربایجان ایران- کانادا، بخشی از این جنبش حق طلبانه مردم آذربایجان است که براساس منشور خود، نه تنها مصمم به ترویج و اشاعه زبان و فرهنگ آذربایجان، شناساندن میراث فرهنگی و ادبی آن است، بلکه از کوشش های حق طلبانه مردم آذربایجان ایران در راه کسب حقوق دموکراتیک خود، تساوی فرهنگی، زبانی و حقوقی دفاع می کند. بنیاد طبق منشور خود، با هرگونه تبعیض، تحقیر نژادی، مذهبی، جنسی، عقیدتی مخالف است و با سم پراکنی و تفرقه افکنی علیه ملیت ها و اقوام ایرانی مبارزه می کند. بنیاد با هرگونه سانسور آراء، اندیشه و زبان ها مخالف بوده و طرفدار آزادی اندیشه و بیان بی هیچ حصر و استثناء است. تمامی اسناد و مصوبات بنیاد بر اساس اعلامیه جهانی حقوق بشر، مصوبات سازمان ملل و میثاق های بین المللی استوار است. اصولی که جهان شمول اند و همه کشورها آنرا قبول کرده اند، و رژیم های ایران نیز آنها را امضاء کرده اند، ولی هچوقت به آن عمل نکرده اند. ماده ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر ناظر به حق آزادی اندیشه و بیان، کسب و انتشار یاطلاعات و افکار به تمام وسایل ممکن بیان است. ماده ۴ منشور بنیاد ما نیز از حق آزادی اندیشه و بیان بی هیچ حصر و استثناء سخن می گوید. برای آذربایجانی آزادی اندیشه و بیان به چه معناست ؟ برای آذربایجانی آزادی اندیشه و بیان به معنی آزادی اندیشه وبیان به زبان مادری خود یعنی ترکی آذربایجانی است. مسلما کسی نمی تواند بگوید که آزادی اندیشه و بیان آری، ولی به زبان فارسی ! ما همه آزادیخواهان ایران، چه ترک و چه فارس را دعوت به دفاع از حقوق دموکراتیک ترکان آذربایجان و دیگر ملیت های ستم دیده ایران می کنیم. ما آنها را دعوت به تشکیل نهاد هائی می کنیم که این امر را بشکل عملی در دستور کار خود قرار دهند. ما هم چنانکه از حقوق زنان دفاع می کنیم و آنان را نزدیک ترین متحد ملیت های ستم دیده ایران می دانیم – زیرا زنان ایران نیز ازستم مضاعف رنج می برند – ولی هیچوقت بر این باور نیستیم که مسئله زنان به خود آنان مربوط است و ربطی به مرد ها ندارد. لذا دفاع سازمان یافته از مطالبات مردم آذربایجان و دیگر ملیت های تحت ستم ایران را امری مربوط به همه ملیت های ایرانی بویژه فارسی زبانان ایران نیز می دانیم . دفاع از حقوق انسانی و قانونی ترکان آذربایجان، دفاع از حقوق بشر، پلورالیسم، دموکراسی، و بستن راه نفوذ و مداخله بیگانگان به بهانه برقرار کردن دموکراسی در ایران است.