اصلاح سیب (Apple Breeding )
سیب در دنیا
مناطق عمده تولید سیب در جهان بین عرضهای شمالی و جنوبی 30 تا 60 درجه قرار گرفته. بعنوان مثال به ترتیب در کشورهای اروپای غربی، آمریکا، اروپای شرقی،کانادا،ژاپن، استرالیا و آرژانتین کشت و تولید می شود. در سال 2001 در بین کشورهای جهان ده کشور هر کدام بیش از یک میلیون تن سیب تولید کرده اند که در بین آنها چین در رتبه اول قرار دارد. بر اساس همین گزارش جمهوری اسلامی ایران بعنوان دهمین تولید کننده محصولات باغی شناخته و مدعی است حدود 4درصد از تولید سیب جهان در ایران تولید می شود و مکان ششم را در دنیا به خود اختصاص داده است.
قرنهاست سیب در کشورایران کشت می شود.مهمترین مناطق تولید سیب در ایران آذربایجان شرقی، غربی وسپس استان خراسان وتهران می باشد.سیب وحشی ایران ازگونه پومیلا (Pumila ) است.
سیب و اصلاح نباتات
تحقیقات در زمینه دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت مطلوب منجر به کشت تعداد کمی از واریته ها در نقاطی از دنیا که دارای شرایط اقلیمی مشابه هستند شده است.
مطلوبترین واریته های کشت شده، واریته های گلدن دلیشس، سیب قرمز (که هر دو از آمریکا منشاء گرفته اند)، واریته های موستاو ( که از ژاپن منشاء گرفته) و جرمنی اسمیت ( که از استرالیا منشاء گرفته ) در انگلستان می باشد.
به منظور انطباق با نظام های پیشرفته کشت ضرورت دارد. متخصصین نسبت به اصلاح ارقام سیب اقدام نمایند. برای این منظور باید اساس ژنتیکی تنوع سیب شناسی و مقدار وراثت پذیری صفات میوه آن تعیین شود. همچنین باید از اهداف ویژه در برنامه های اصلاحی و عملیات زراعی در ارتباط با تولید سیب آگاهی داشت. آگاهی از واریته های معمول سیب و توجه به شناخت روش و زمان مورد نیاز در اصلاح و ارزیابی نتایج بسیار حایز اهمیت است.
خصوصیات گیاهشناسی سیب
سیب از خانواده رزاسه یا فامیل رز است. برخی آن را به تیره مالوئیده و بسیار دیگر آن را در زیر خانواده پوموئیده یا میوه های پوم طبقه بندی نموده اند. سیب مهمترین میوه درختی مناطق معتدله جهان است و در شمار درختان سردسیری معتدل و برگ ریز یا خزان کننده شناخته شده است. ار تفاع درختان سیب از 5/1 تا 8 متر می باشد.
ریخت شناسی گل
گل واریته های سیب و نهالهای بذری از نظر اندازه، شکل، گلبرگ و رنگ از سفید تا صورتی تیره بسیار متفاوت هستند. گل ها از برگ تولید می شوند و با آرایش گل آذین گرزن در روی ساقه کوچک قرار می گیرند. هر گل شامل 5 گلبرگ سفید معطر بعرض 5/2 تا4 سانتی متر یک کاسه گل شامل کاسبرگ و حدود 20 پرچم و مادگی 5 پرچه ای است.
سیستم گرده افشانی
از نظر گرده افشانی اکثر سیب ها دگرگشن هستند و لذا تمام واریته های آنها برای تشکیل میوه به مقداری دگر گرده افشانی نیاز دارند. در باغات این عمل توسط حشرات انجام می شود. در انجام تلاقی کنترل شده گرده توسط متخصصین اصلاح نباتات بر روی کلاله منتقل می شود.
تشکیل میوه
در میوه سیب بخش ضخیمی که شامل هیپانیتوم آبدار است. کاسبرگ و گلبرگ ها و پرچم ها از حاشیه هیپانیتوم منشاء می گیرند.
تقسیم بندی واریته های سیب
بر اساس نوع مصرف:
1. دسری ( Dessery Ranety ) 2. پختنی (Culinary Varrety )
بر اساس فصل برداشت:
1. پاییزه 2. بهاره 3. تابستانه
بر اساس رنگ میوه:
قرمز: رد دلیشس، مک اینتاش
سبز: گرانی اسمیت و پراملی
زرد: گلدن دلیشن
دو رنگ: کاکس، جوناگلد
به نژادی سیب
تولید میوه های دارای کیفیت خوب و تا حد ممکن ارزان از اهداف مهم برنامه های اصلاحی است.
شروع برنامه اصلاح سیب بصورت کنترل شده به زمانی برمی گردد که نایت (1838-1759) اولین واریته های با والدین مشخص را معرف نمود. نایت ابتدا بدنبال کشف جنسیت در گیاهان بود. او در سال 1806 طی گزارشی اعلام کرد واریته های جدید هر گونه میوه معمولاً از طریق انتقال گرده یک واریته به گل گیاه دیگر و سپس تکثیر فرد جدیدبدست می آید.
نونهالی
درختان سیب شبیه بسیاری از درختان جنگلی بین جوانه زدن بذرها و رسیدگی میوه دارای مراحل مختلف نمو هستند. اولین مرحله نونهالی است. در این دوره گل تولید نمی شود. طی سالهای گذشته تحقیقات وسیعی در زمینه کوتاه کردن دوره نونهالی به روشهای مختلف انجام شده است. در روشی که توسط تیدمن و السترن (1965) ارائه شده است گفته شده که می توان از طریق پیوند زدن نهال های بذری روی پایه های پا کوتاه دوره نونهالی را به میزان زیادی کوتاه کرد.
انتخاب نهال
در این مرحله می توان برای مقاومت به برخی از بیماریهای مهم عمل انتخاب را انجام داد.
انتخاب مقدماتی
برای یافتن همبستگی بین صفات که در مرحله نونهالی قابل تشخیص هستند و صفات میوه در درخت بالغ تحقیقات خوبی انجام شده است. با این حال تا کنون هیچ همبستگی مثبتی از این نوع پیدا نشده است که بتوان از آن برای حذف نهالهای بذری دارای صفات نامطلوب در مراحل اولیه نمو استفاده کرد.
تکامل میوه
مهمترین بخش تکامل نهالهای بذری زمانی است که نهالهای بذری از مرحله نونهالی خارج و تولید گل و میوه نماید. اندازه میوه یکی از صفاتی است که براحتی قابل تشخیص است.
یادداشت برداری
مهمترین بخش برنامه یک متخصص اصلاح نباتات، نگهداری یادداشت برداری هاست. یادداشت برداری از نهال بذری می تواند در مطالعات توارث پذیری صفات و همچنین در محاسبه سهم یک والد در مقابل یک صفت به نتایج استفاده شود