تحقیق مقاله آشنایی با سازمان WTO

به طور خلاصه سازمانی است که با قوانین تجارت در سطح جهانی و یا نزدیک جهانی عمل می کند.

● نگرشهای متفاوتی راجع به WTO است:

▪ تشکیلاتی برای تجارت آزاد،

▪ محیطی که دولتها در آن راجع به موافقت نامه های تجاری بحث و گفتگو می کنند،

▪ مکانی برای حل و فصل مناقشات تجاری،

▪ سیستمی که بر اساس قوانین تجارت عمل می کند.( ولی به هر حال WTO سوپر من نیست، که بتواند تمام مسایل جهان را در هر شکلی حل کند(

● محیطی برای مذاکرات است

مکانی است که اعضا بایستی برای برنامه ریزی حل مشکلات تجاری خود به آنجا بروند. اولین مرحله گفتگوست، سازمان تجارت جهانی در بطن مذاکرات زاییده شد و هر چیزی که WTO انجام می دهد نتیجه مذاکرات است. اعمال فعلی سازمان، از نشست مذاکرات دور اوروگوئه درطی سالهای ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۴ و مذاکرات پیشتر آن در General Agreement on Tariffs and Trade ) GATT ) شناخته می شود. و هم اکنون نیز، WTO میزبان مذاکرات جدیدی است که از سال ۲۰۰۱ شروع شده و تحت نام طرح توسعه دوحه شناخته می شود. (Doha Development Agenda)

زمانی که کشورها با موانع تجاری روبرو می شوند و می خواهند که آنها را تعدیل کنند مذاکرات به آنها کمک می کند تا تجارت را آزاد کنند. ولی سازمان تجارت جهانی فقط راجع به آزاد سازی تجارت نیست و در برخی شرایط از موانع تجارت پشتیبانی می کند برای مثال حفاظت از مصرف کننده در مقابل شیوع بیماریها.

● مجموعه ای از قوانین است

قلب سازمان، موافقت نامه های آن است که در نتیجه مذاکرات بین ملل تجاری دنیا بوجود آمده و به وسیله آنها امضا شده است. این اسناد مهیا کننده قوانینی اساسی برای تجارت بین المللی هستند، قوانینی که دولتها را به انجام سیاستهای تجاری که توافق کرده اند مقید و ملزم می کنند هدف کلی کمک به تولید کننده های محصولات و خدمات، صادرکننده ها و واردکننده ها است تا بتوانند تجارت خود را اداره کنند در حالی که دولت به اهداف اجتماعی و محیطی خود دست می یابد.

هدف مهم سیستم کمک به جریان آزاد تجارت تا حد ممکن است البته تا جایی که عوارض جانبی پیش نیاید و این کار با برداشتن موانع تجارت ممکن میسر میشود و در این راه بایستی اشخاص، سازمانها و دولتها قوانین تجارت در جهان را بدانند و به آنها اطمینان دهیم که این قوانین دستخوش تغییرات ناگهانی سیاستها نخواهند شد، به زبان دیگر قوانین شفاف و قابل پیش بینی هستند.

● کمک می کند تا مناقشات حل و فصل شوند

این سومین جنبه مهم از وظایف سازمان است. ارتباطات تجاری اغلب موجب درگیری منافع می شود. موافقت نامه ها مخصوصا آنهایی که در نتیجه مذاکرات و بحثهای طولانی حاصل می شوند اغلب احتیاج به تفسیر و تعبیر دارند. بیشترین هم آهنگی زمانی اتفاق می افتد که این اختلافات در یک جریان بی طرف بر طبق قوانین حل و فصل شوند. این هدفی است که در پس این مناقشات جریان دارد مناقشاتی که در نهایت حل و فصل شده و تحت عنوان موافقت نامه های سازمان تجارت جهانی نگاشته می شود.

● در سال ۱۹۹۵ بوجود آمد ولی زیاد هم جوان نیست

WTO در سال ۱۹۹۵ بوجود آمد ولی سیستم تجارت آن مربوط به نیم قرن عقب تر است در سال ۱۹۴۸، GATT قوانین این سیستم را تهیه کرد (در دومین نشست وزیران WTO، که در ماه می ۱۹۹۸ برگزار شد جشن پنجاهمین سال سیستم را نیز برگزار شد).

ابتدا تاسیس GATT به صورت غیررسمی بود و سپس در طول سالها و در خلال مذاکرات شکل گرفت. آخرین و بزرگترین نشست آن دور اروگوئه بود که از سال ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۴ طول کشید و منجر به تولد WTO شد. GATT به طور عمده با تجارت کالا سر و کار داشت ولی WTO و موافقت نامه های آن، تجارت در زمینه های خدمات، اختراعات، ابتکارات و طرح ها ( محصولات فکری) را نیز در بر می گیرد.

سازمان تجارت جهانی ( WTO ) چیست ؟

 ظهور دهکده جهانی مارشال مک لوهان ، که به دهه ششم از سده بیستم میلادی چون هاله ای از خیالی کم رنگ بیش نمی نمود اکنون محقق گردیده و روز از پی روز بر شتابش افزوده می گردد ، شتابی که مرز ها را زهم گسسته است ، شتابی که  انقلابی تکنولوژیکی عظیمی را  بسط و گسترش می بخشد و به سوی همسویی ملت ها و دولت ها و اندیشه ها گام بر می دارد و جوامعی که به سوی جوامع شبکه ای یا بهتر بگویم جامعه شبکه ای دو گام به یک گام پیش می روند تا جنبه ها و ظرفیت های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی خویش را به یکدیگر نزدیکتر سازند ، اهنگی که شتاب گرفته است و ارمانی که موجبات به هم پیوستگی قلمرو های کوچک را به منظور مشارکت مستقیم در اداره کردن امور فراهم اورده است تا کوچکترین حرکت شرورانه یا فضیلت امیز از دید عموم پنهان نماند تا عشق به میهن به تنهایی خاک نباشد که به عشق هم میهن بدل گردد و این میسر نخواهد شد تا میهن را وسعتی به گستره جهان بخشند که این عطش را همسویی ملت ها ، دولت ها و اندیشه ها سیراب خواهد نمود . ایا بشر امروزی با الهام از ارمانگرایی و فرهنگی غنی و مشترک جامعه جهانی مدنی می تواند تا دروازه های جهانی شدن را به روی خود بگشاید ؟

جهانی شدن را تا به امروز بسیار تعریف نموده اند منتقدین به نظام سرمایه و سرمایه داری انرا صحنه ای برای گسترش اعمال غیر انسانی و تحکیم سیاست برده داری به وسعت جهان و به یک کلام آمریکایی شدن می دانند و به تغییر جغرافیای سیاسی جهان اشاره دارند در شرایطی که طرفداران جهانی سازی به انتقال تکنولوژی بهبود شرایط نیروی کار و گردش جهانی سرمایه و انتقال ان تکیه می ورزند و به پایان یافتن چالش تاریخی با سرمایه اشارت دارند و پایان یافتن منازعات منطقه ای و مرگ جنبش کمونیسم جهانی . که هر کدام از این تعاریف به نوعی تعریفی خاص یا عام برای جهانی شدن نیز تلقی می گردند .

دسته اول جهانی شدن را در مفهوم عام ان عنوان می نمایند و به در هم ادغام شدن بازار های جهانی و زمینه های توسعه تجارت و سرمایه گذاری مستقیم  و جابجایی انتقال سرمایه و کاستن قدرت دولت ها و شکافته شدن مرزهای ملی می بینند .

دسته دوم انرا از قبل سر بر براوردن دولت های نیرومند ملی و اوج پیروزی سرمایه داری جهانی که به تولید یکسان در برون و درون مرز هایشان ادامه می دهد و سلطه پذیزی و امپریالیسم پروری را در خود می پروراند که با الگوی امریکایی همخوانی دارد .دسته سوم که رقابت بی قید و شرط در جهان را توسعه می بخشد و ثروتمند را داراتر و فقیر را بی چیزتر می نماید و رتبه اخر را برای بازار کار و نیروی کار می بیند . و به نفع و صرفه کشور های شمال و به ضرر کشور های جنوب ... به عبارتی شمال تا ابد برد .

 دسته چهارم که انرا عصر تحولات عمیق بر انسان می بینند در گستره جهان که در سایه مبادلات متوازن و همگون در اتیه و نامزون ناهمگون به اکنون صورت می پذیرد  که بر تقسیم عادلانه اهرم های کسب ثروت تکیه دارد .

و دسته پنجم که بر رشد بازار های مالی جهان ، فروپاشی نظام های سطه گر و سر فرود نیاوردن دول ضعیف ، بین المللی شدن دغدغه های بشری همچون مبارزه با بیماری ها و جهانی شدن محیط زیست ، کاهش هزینه های هنگفت نظامی و بسط جغرافیای اقتصادی و نه سیاسی ، انقلاب تکنولوژیکی اطلاعات و ترابری و ارتباطات و تقسیم کار و ارائه خدمات .

نقطه اوج و محقق گردیدن ارمان های کشور های حامی جهانی سازی و جهانی شدند اقتصاد را می توان در سازمان جهانی بازرگانی WTO جستجو نمود . به ان هنگام و سال های پایانی جنگ جهانی دوم و میل باطنی کشور های درگیر و خصوصا پیروز به منظور برقراری مبادله و تجارت با یکدگر که پس از عبور از مشکلات بسیار عاقبت در ۱۹۴۷ مودت نامه و معاهده ای را در قالب قراردادی به نام " گات " به امضا رسانیدند تا در سایه گات و در نشستی در کشور مراکش به تاریخ پانزدهم آوریل ۱۹۹۵ موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت جهانی General Agreement On Tarrif and Trade را تصویب و موافقت خود را با تشکیل WTO اعلام داشتند که در مفاد ماده اول اساسنامه ان می توان به اهدافی چون : بالابردن سطح زندگی شهروندان - فراهم اوردن امکانات اشتغال - افزایش مستمر در امدها - بهره برداری کامل و معقول از منابع جهانی - و افزایش مبادلات و بهبود بخشیدن نضام تجاری فی ما بین  اشاره نمود  که در مجموع می توان جنبه های مثبت و منفی بیشماری را برای ان بر شمرد . اما سهم سرزمینمان ایران و ایرانیان را چگونه می بینیم ؟ ایران چه باید بکند ؟ جنبه های منفی عضویت در سازمان تجارت جهانی و نکات مثبت ان برای ما چه خواهد بود ?

پدیده جهانی شدن اقتصاد یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات پیش روی کشورهای مختلف جهان در عصر کنونی است که در مورد آن اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد و بررسی آثار و پیامدهای آن در همه ابعاد سیاسی اقتصادی و فرهنگی همواره مورد توجه اندیشمندان، سیاستمداران و اقتصاددانان قرار گرفته است. سازمان جهانی تجارت به عنوان متولی و ناظر اصلی فرآیندهای تجارت در سراسر جهان نقشی مهم در جهانی کردن مفهوم جهانی شدن تجارت و اقتصاد ایفا کرده است و از این رهگذر توانسته است که کشورهای زیادی را به عضویت خود درآورد.

 الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت داستان پر فراز و نشیبی است که در نوع خود از لحاظ فراز و نشیب های طی شده در بین تعاملات بین‌المللی ایران شاید کم نظیر باشد. از زمان ارائه درخواست رسمی ایران به دبیرخانه WTO ( سازمان جهانی تجارت) در سال 1375 تا پذیرش درخواست ایران به عنوان عضو ناظر در سال 1384 که نزدیک به 9 سال طول کشید، تحولات زیادی سپری شد تا اینکه در مهرماه سال جاری رژیم تجاری ایران جهت ارایه به WTO  به تصویب هیات وزیران رسید و متعاقبا برای بررسی به این سازمان تحویل داده شد. این بدان معناست که گروه کاری مذاکراتی برای الحاق ایران به WTO قاعدتا بایستی در آینده‌ای نزدیک تشکیل و فرایند الحاق ایران رسما آغاز شود. بررسی روند الحاق دیگر کشورها به سازمان جهانی تجارت در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که فرایند الحاق بسیار پیچیده و مستلزم مذاکراتی طولانی و تبادل امتیازات فراوانی است. 

اکنون شرایط به گونه ای پیش می رود که بیشتر رقبای ایران به این سازمان پیوسته اند و یا در حال انجام روند گفت و گوها برای پیوست هستند، اما جمهوری اسلامی ایران که نقش بسیار مهمی در اقتصاد منطقه و جهان دارد، هنوز گام مؤثری در‌ این‌باره برنداشته و به نظر می رسد آن‌چنان که باید این مهم را پیگیری نکرده و تنها به تازگی گزارش رژیم تجاری خود را ارایه داده است. 

به همین علت و برای آگاهی بیشتر در این باره گفت و گویی با "حامد روحانی" رییس مرکز تحقیقات و بررسی‌های اقتصادی و دبیرکمیسیون WTO اتاق ایران انجام داده‏ایم که شرح آن در پی خواهد آمد.

ضرورت های پیوستن به WTO  را چه مواردی می دانید؟

من از اساس با این سوال  خیلی موافق نیستم. در حوزه اجراییات الحاق باید پاسخ این سوال را فرض شده بدانیم زیرا تکرار آن موجب سستی عزم ما خواهد شد. ما از 17 سال پیش شروع به بررسی عوامل عضویت کرده ایم و در سال 1371 در وزارت بازرگانی کار گروهی تشکیل شد و این مسأله در مدت 2 سال مورد مطالعه قرار گرفت و کشور به این نتیجه رسید که پذیرش گات توسط ایران بسیار مفید و حتی ضروری است. از 17 سال پیش تاکنون این پرسش که «آیا باید به نظام تجارت چند جانبه – گات و WTO - بپیوندیم یا نه؟» مرتبا تکرار شده است. در لزوم بررسی فواید عضویت تردیدی نیست، اما اینکه در مقام اجرا پس از این همه مدت باز هم این پرسش را مطرح کنیم، درست نیست و بحث در این زمینه باید به پایان برسد. دو دلیل عمده هم برای آن در حال حاضر می توانم ارائه کنم: یکی اینکه اکنون گفته می شود  95 درصد تجارت دنیا را کشورهای عضو WTO انجام می دهند و بیشتر از آن حدود 99 درصد تجارت را کشورهایی با مقررات WTO انجام می دهند و ما که هنوز عضو این سازمان نیستیم در واقع تجارت خود را با مقررات WTO انجام می دهیم،  اکنون 153 کشور عضو این سازمان هستند و حدود 40 کشور در حال به پایان رساندن گفت و گوهای خود برای عضویت به سرمی برند که با این حساب، ما بزرگترین اقتصاد بزرگ بیرون از WTO  پس از روسیه هستیم.