تحقیق مقاله مسابقه ی فرهنگی قدرِ قلم

 چکیده :

 در این مقاله موضوعاتی از قبیل اهمیت علم و دانش از دیدگاه اسلام – عوامل موفقیت یک معلم – اهمیت علم و دانش از دیدگاه امام معصوم (ع) نکات کلی در کلاس داری چند نکته ی کاربردی برای معلمان مورد بحث قرار می گیرد.

 امید است توشه ی راه معلمین عزیز مخصوصاً معلمین جوان و کم تجربه ما قرار گیرد و موثر واقع گردد.

 موضوع مسابقه ی فرهنگی قدرِ علم :

 اهمیت علم و دانش از دیدگاه اسلام :

 رسول خدا (ص) دعوت خود را در جامعه ای آغاز کرد که نشانه هایی بسیار اندک از تعقل و تفکر و دانایی در آن یافت می شد. زندگی شان سرشار از خرافات و مظاهر جهل بود. شعر می سرودند، اما برای شراب، شکار، غارت عشق حیوانی و بت. برای آمدن باران آتش می افروختند شتر سالم را با آهن حرارت دیده داغ می زدند تا شتر دیگری که مریض است بهبود یابد. اگر گاو ماده آب نمی خورد، گاو نر را میزدند تا دیو پنهان شده در شاخ های او خارج شود. گفته اند درمیان مردم فقط هفده نفر بودند که خواندن و نوشتن می دانستند. نبی اسلام (ص) آمد تا این آداب جاهلی را نابود کند و مردم را به سوی زندگی مبتنی بر تفکر و علم سوق دهد. اولین آیاتی که بر رسول خدا (ص) نازل شد و آغازگر رسالت پی بود درباره ی دانش و آموختن بود.

 کتاب آسمانیش به دانایان برتری داد و اعلام کرد :

 قل هَل سشتَوِس الّذینَ یَعلَمونَ و الَّذینَ لایَعلَمونَ اِنَّما یَتَذَکَّرُ اُلوالاَلبابو

 بگو آیا یکسانند کسانی که می دانند (اهل علم و دانش) و کسانی که نمی دانند (جاهلان) منحصراً خردمندان عالم متذکر این مطلبند.

 دعوت به تفکر، تعقل، تدبر و خردورزی در جای خالی این کتاب آسمانی مشاهده می شود. روزی رسول خدا (ص) وارد مسجد مدینه شد چشمش به دو گروه افتاد یک دسته مشغول عبادت و ذکر دیگری به درس آموزش مشغول بودند. هر دو دسته را از نظر گذرانید و از دیدن آنها خرسند شد به همراهان خویش رو کرد وفرمود هر دو دسته کار نیک می کنند و راه خیر و سعادت می پیمایند سپس حمله ای اضافه کرد اما من برای تعلیم و دانا کردن فرستاده شده ام آن به طرف دسته ای که به تعلیم و تعلم اشتغال داشتند حرکت کرد و در حلقه ی آنها نشست.

 * رسول مکرم اسلام (ص) در یکی از روزها به یارانش فرمود : «کسی که دوست می داد نگاهش به چهره ی کشانی افتد که از دوزخ درامانند، به جویندگان علم بنگرد. سوگند به کسیکه جان من در دست اوست، هر شاگردی که برای تحصیل علم اند « نه به قصد شهرت و نه برای تظاهر و تفاخر)، به خانه ی عالمی رفت و آمد کند، در هر گامی، ثواب و پاداش عبادت یک ساله ی عابد برای او منظور می گردد. و برای هر قدمی که در این مسیر می نهد، شهر آبادی در بهشت برای او آماده می سازند بر روی زمین که راه می رود، زمین نیز برای او طلب آمرزش می کند ... »

* همچنین می فرمود : « فضیلت و برتری عالم بر عابد به میزان هفتاد درجه و پایه است، درجاتی که میان هر درجه ی آن، چنان فاصله ی دور و درازی است که اگر اسبراهواری بخواهد آن را طی کند، هفتاد سال به طول می انجامد تا فقط مسافت میان دو درجه از درجات هفتاد گانه بپیماید .... »

 * می فرمود : « آن گاه که جوینده ی علم – برای آموختن دانش – خانه ی خود را ترک می گوید تا لحظه ای که دوباره به خانه خویش باز می گردد، سعی او جهاد در راه خدا محسوب می گردد. »

 * می فرمود : » آن گاه که از بوستانهای بهشت عبور می کنید خود را از نعمت های آن بهره مند سازید. » پرسیدند : ای رسول خدا، بوستان های بهشت چیست؟ فرمود : « جلسات بحث و مذاکره ی علمی. خداند را فرشتگانی است که همواره در سیر و گردش اند و در جستجوی جلسات بحث و مذاکره . آنگاه که بر اهل چنین جلساتی وارد می شوند، پیرامون آنان حلقه می زنند و آنان را دربر می گیرند. »

 اهمیت علم و دانش از نظر امامان معصوم (ع) :

 امام رضا(ع) حدیثی مفصل درارزش علم از پیامبر اکرم (ص) نقل می کند که قسمتی از آن چنین است : اگر آموختن دانش با هدف الهی همراه باشد کار نیک (حسنه) تلقی می شود. علم آموزی عبارت است و مذاکره یعلمی تسبیح و تقدیس پروردگار و عمل و رفتارها هماهنگ با علم جهاد در راه خداست.

 فرشتگان، شیفته ی دوستی با دانشمندان اند و با بال و پرشان آنان را نوازش کرده و با درود و تحیات خویش به آنان تهنیت می گویند.

 امیرمومنان علی (ع) که نهج البلاغه اش نشان خردورزی و احترام به تفکر و تعقل است فرمودند : ای مردم هشیار باشید که کمال دین داری دانش آموختن و عمل بر مبنای علم است و سپس فرمودند منزلت عالِم و دانشمند، والاتر از کسی است که با کوشش، روزها را به روزه می گذراند و شب ها را به عبادت سپری می سازد. اگر مرگ عالم و دانشمندی فرا رسد شکستی در اسلام پدید می آید که جز به وسیله ی دانشمندی دیگر قابل جبران نیست.

 پیامبر در جایی دیگری فرموده است : دانشمندترین مردم کسی است که علم و آگاهی سایر مردم را نزد خویش جمع سازد و گران قدرترین مردم کسی است که بیشترین سرمایه ی علمی را به کف آورد و کم ارزش ترین افراد کسی است که ناچیزترین و کمترین سرمایه ی علمی را برای خود اندوخته باشد.

 عوامل موفقیت یک معلم :

 1 ) با توجه به عنصرزمان و مکان :

 عنصر زمان و مکان در موفقیت یک مربی در تدریس وکلاس درس بسیار موثر است معلم باید بسنجد در چه مکانی چه سختی یا سختی را در کدام مکان بگوید مثال تابستان و غیرتابستان باید حرف فرق کند، تابستان چه باید بگوییم زمستان چه بگوییم.

 2 ) نظم و انضباط :

 نظم و انضباط از عوامل موفقیت یک معلم است امکان ندارد معلم و حتی غیرمعلم نیز با بی نظمی و آشفتگی در کارش موفق باشد. یعنی معلم باید سروقت در کلاس حاضر و سروقت آن را به اتمام برساند همیشه متربیان مقصر نیستند مربی هم مقصراست اگر مربی حتی با یک نفر کلاس را سروقت شروع کند جا می افتد که نظمی هم در کار است. دانش آموز باید بداند که معلم به دیر آمدنش به سر کلاس حساس است آن وقت دانش آموز هم نسبت به سروقت آمدن حساس میشود ولی اگر معلم عکس المعل مناسب نشان ندهد دانش آموز هم عادت می کند لازم به ذکر است که معلم هم باید سروقت کلاس را به پایان ببرد. دیر تعطیل کردن هم همان ضرری را دارد که دیر شروع کردن دارد.

 نظم مکانی : کلاس باید از لحاظ نشستن دانش آموزی منظم و مرتب باشد به قول استاد عزیز قرائتی کلاس مثل صف نماز جماعت است و قبله هم معلم است. پس باید همه رو به معلم بنشینند دیگر تکیه دادن به دیوار معنی پیدا نمی کند، دانش آموزان نباید مثل لشکر شکست خورده پراکنده و متفرق بنشینند که روی روحیه معلم اثر نامطلوب می گذارد.

 3 ) تنوع در تدریس و کلاس :

 روح و روان انسان با تنوع سازگاری دارد و عدم تنوع نیز در انسان خستگی روحی و روانی به وجود می آورد. با گفتن قصه، ضرب المثل، لطیفه، طنز، خاطره، خواندن شعر و غیره می توان در هر کلاس یک قصه قرآنی گفت. همیشه یک جا ننشیند گاهی بنشیند و گاهی حرکت کند. حتماً با تخته کار کند و اگر امکان دارد تا وسط کلاس حرکت کند، تنوع در تُن صدا، گاهی صدا را بلند کند و گاهی کوتاه، اگر یکسان صحبت کند مثل لالایی خواندن است برای بچه که خواب می رود، تنوع در شکل ظاهری معلم اگر امکان دارد با تغییر لباس نوعی تنوع ایجاد کند اگر با یک لباس سه روز پشت سر هم در کلاس حاضر شود خستگی آور است. یکی دیگر از مصادیق تنوع در کلاس داشتن کلاس شاداب و بانشاط است که بسیار مورد توجه جوانان و نوجوانان است و این می تواند یکی از عوامل مهم موفقیت یک مربی باشد.

 برگزاری مسابقه در کلاس :

 برای ایجاد تنوع و زنده بودن کلاس می توانید در قالب طرح مسابقه و دادن جایزه درکلاس تنوع ایجاد کنید. از عوامل دیگر موفقیت یک معلم داشتن اراده و پشتکار است. هنگامی که پیامبر اکرم (ص) پیام توحید را به گوش مردم رساند هیچ گونه سازشی را در این مسیر روا نشُمرد بلکه با قاطعیت فرمود اگر خورشید را در دست راست و ماه را در دست چپ من قرار دهید از راهی که دارم باز نخواهم گشت.

 از عوامل موفقیت یک مربی اعتماد به شاگردان است. مربی باید در شاگردان خود این اعتماد را زنده نماید و شاگردان هم باور کنند که معلم و مربی به آنها اعتماد کرده است. پدر و مادر باید ضمن اعتماد به جوانان خود از آنها هم مثل یک گُل مواظبت نمایند اگر بین معلم و شاگرد رابطه اعتماد برقرار باشد معلم در کلاس داری خود موفق تر خواهد بود (نکات کلی در کلاس داری) :

 1 ) بشاش و مرور بودن در کلاس ؛

 2 ) داشتن حوصله و خونسرد بودن ؛

 3 ) لحن دوستانه و صمیمی ولی جدی با دانش آموزان ؛

 4 ) قیاقه تمیز و مرتب و منظم داشتن به خصوص از لحاظ پوشش ؛

 5 ) معطر و خوشبو بودن ؛

 6 ) رابطه صمیمی برقرار کردن با شاگردان ؛

 7 ) تشویق به بیان صحیح و تلفظ خوب و به صراحت گفتار ؛

 8 ) ایجاد رقابت مثبت بین شاگردان ؛

 9 ) اداره کلاس با روحیه وبا نشاط ؛

 10 ) همراز و مشاور بودن برای شاگردان و داشتن روحیه همدردی و همکاری ؛

 11 ) دوری از مقررات شک و افراطی در محیط کلاس.

 چند نکته کاربردی برای معلمان :

 بهترین معلم کسی است که دارای قابلیت خلق روش های تازه است و بهترین روش ها روش خاصی نیست بلکه یک هنر است هم معلم باید تلاش کند در خود قابلیت کشف روشهای جدید را بپروراند:

 1 ) شناخت توانایی های خود در رابطه با تدریس و اداره کلاس ؛

 2 ) تلاش در جهت افزایش بار علمی خود در موضوع تدریس و برخورداری از صلاحیت و شایستگی در امر تعلیم ؛

 3 ) حفظ حیثیت و شؤون مربیگری ؛

 4 ) اهل مطالعه و تحقیق بودن ؛

 5 ) پرحوصله بودن ؛

 6 ) پرهیز از خودستایی های بیجا ؛

 7 ) انتقاد پذیری ؛

 8 ) داشتن عفت کلام ؛

 9 ) آماده کردن ذهن شاگردان برای پذیرش درس ؛

 10 ) رعایت نظم و حضور مرتب در سرکلاس.

 معلمان اگر این نکات را رعایت کنند مربیان موفق خواهندشد. همه مربیان بزرگ از ابتدا در کارشان این قدر موفق نبودند اگر کسی الان راننده ی ماهری است از اول ماهر نبوده است، تا کودک چند بار به زمین نخورد و بلند نشود نمی تواند روی پای خود بایستد. معلمین عزیز ما هم اگر این نکات کاربردی را در کلاس رعایت کنند قطعاً موفق خواهند شد.

 منابع و مأخذی که در این مقاله از آنها به کار رفته است :

 1 ) آداب تعلیم و تعلم در اسلام، نویسنده سید محمدباقر حجتی ؛

 2 ) کتاب داستان و راستان، استاد شهید مرتضی مطهری ؛

 3 ) ظرافت های معلمی، مجید نقیه ؛

 4) روش کلاس داری، احمد طهماسبی ؛

 5 ) چهل حدیث، امام خمینی (ره)، بخش اول معلم / دانش آموز.