تحقیق مقاله شیر و فرآورده‌ های آن

شیر و فرآورده‌ های آن

شیر و فرآورده‌ های آن ازمهمترین اجزای تشکیل دهنده...

جیره غذایی انسان می‌باشند که از لحاظ ارزش غذایی از کلسیم، فسفر، ویتامین‌های مورد نیاز و پروتئین، غنی هستند. پروتئین موجود در شیر و فرآورده‌های آن در مقایسه با منابع دیگر پروتئین‌های حیوانی و گیاهی ارزان‌تر و از ارزش بیولوژیکی بالایی برخوردار هستند. در کشورهای صنعتی افزایش تولید شیر و توسعه صنایع تبدیلی، تأثیر به‌سزایی در میزان مصرف شیر و فرآورده‌های آن داشته، به طوری که مصرف سرانه یک اروپایی به 300 کیلوگرم شیر در سال می‌رسد. در ایران با توسعه دامداری ها و صنایع تبدیلی شیر، مصرف سرانه شیر و فرآورده‌های لبنی نسبتاً افزایش یافته است و باید اشاره نمود که این محصول نسبتاً ارزان و غنی از مواد مغذی می‌باشد. شیر و فرآورده‌های آن سرشار از ویتامین‌های محلول در آب هستند که تقریبا‌ً می‌تواند تمام ویتامین‌ موردنیاز بدن را تأمین کنند. شیر حاوی ویتامین‌هایA ،K، E ،D ویتامین‌های محلول در چربی‌ و مواد معدنی است که مهم‌ترین آن کلسیم می‌باشد. مفیدترین منبع کلسیم در میان موادغذایی، شیر و فرآورده‌های آن است که 85 درصد کلسیم رژیم غذایی کشورهای توسعه یافته را تشکیل می‌دهد. سترون کردن شیر در درجه‌های حرارتی بالا و روش های معمولی پاستوریزه و هموژنیزه تأثیری در میزان کلسیم آن نمی‌گذارد. اهمیت مصرف مواد لبنی وقتی بیشتر آشکار می‌شود که بدانیم کلسیم پس از آهن دومین ماده‌ای است که در ایران کمبود آن در رژیم غذایی افراد مشاهده شده است. همچنین شیر به لحاظ ارزش پروتئینی از اهمیت ویژه‌ای در بین موادغذایی برخوردار است و به لحاظ اقتصادی نیز جهت تأمین پروتئین مورد نیاز بدن استفاده از شیر مقرون به صرفه می‌باشد. قابل ذکر است میزان ارزش غذایی یک لیتر شیر بیشتر از 200 گرم گوشت می‌باشد. جدول 1 مقایسه ترکیبات شیمیایی یک لیتر شیر با 200 گرم گوشت گاو را نشان می‌دهد سرانه مصرف شیر به طور متوسط در کشور ما کمتر از میزان پیشنهادیFAO وWHO می‌باشد (نتایج بررسی مصرف سرانه خانوارهای شهر تهران) میزان توصیه شده شیر و لبنیات برای یک فرد بالغ در روز شامل یک لیوان( 042 cc) شیر یا ماست، 30 گرم پنیر و یا 5/1 لیوان بستنی است. این مقادیر برای گروه‌های در معرض خطر (زنان باردار، شیرده، کودکان و سالمندان) افزایش می‌یابد. طبق بررسی انجام شده توسطFAO وWHO پیشنهاد شده است که 50 درصد از کل مصرف پروتئین روزانه یک فرد را باید پروتئین حیوانی تشکیل دهد. به عنوان مثال اگر یک فرد بالغ 40 سال سن داشته باشد و وزن وی 70 کیلوگرم باشد، این فرد در روز حداقل به 56 گرم پروتئین نیاز دارد که 50 درصد از کل نیاز پروتئین او را باید پروتئین حیوانی تشکیل دهد، به عبارتی 28 گرم پروتئین حیوانی نیاز روزانه این افراد خواهد بود. مهم‌ترین منابع تأمین پروتئین حیوانی عبارتند از: گوشت قرمز، ماهی، تخم‌مرغ و به ویژه شیر و فرآورده‌های آن، چنانچه این فرد در روز نیم لیتر شیر مصرف نماید می‌تواند حداقل بیش از نصف نیاز پروتئین حیوانی خود را تأمین کند. جدول 2 تأمین نیاز پروتئین حیوانی یک انسان با تغذیه نیم لیتر شیر را نشان می‌دهد معمولاً داشتن چربی به میزان 2 تا 5/3 درصد در شیر این گمان اشتباه را در افراد ایجاد کرده که چون چربی شیر از نوع حیوانی (اشباع شده) است، سبب پدید آمدن یا پیشرفت عوارض قلبی می‌شود. این توهم استفاده از شیرهای کم‌چربی یا بی‌چربی را در جوامع گوناگون رواج داده و سبب کاهش مصرف شیر و فرآورده‌های آن شده است. تحقیقات اخیر نشان داده است که شیر با وجود حدود 39 گرم چربی در هر لیتر دارای مواد بیواکتیو با قابلیت کاهش بیماری‌های قلبی عروقی می‌باشد. تحقیقات حاکی از آن است که شیر با وجود دارا بودن کلسترول و اسیدهای چرب اشباع‌شده ، بر چربی‌های خون تأثیر چندانی ندارد. همان‌گونه که در آزمایش تحقیقی 8 هفته دریافت شیر و فرآورده‌های آن در افراد چاق وداری اضافه وزن،LDL کلسترول را به میزان 4/8 درصد (از 1/0 تا 26(0/m mol کاهش داد. آزمایش‌های دیگر نشان داده، کلسیم پپتیدهای بیواکتیو و مواد ناشناخته دیگر در شیر کامل نیز از افزایش فشار خون پیشگیری می‌کنند و فولیک اسید و ویتامین‌های 12 B، 6B و سایر عوامل ناشناخته در کاهش هموسیستئین که خود از فاکتورهای ایجاد بیماری‌های قلبی می‌باشد دخالت دارد. اسیدلینولئیک کنژوگه موجود در شیر (به میزان( 1mg نیز با اثرات آنتی اکسیدانی و کاهنده چربی، دارای خاصیت ضد آتروسکلروز (تصلب شرایین) می‌باشد. این اسید همچنین در بهبود اگزمای نوزادان و تأخیر در پیشرفت آن نقش به‌سزایی دارد. دریافت مکمل‌های شیر در گروه آزمایشی با بهبود کمبود منیزیم (عامل فشار خون) و دریافت قابل توجه ویتامین 12 B(ضد آنمی پرنیشز) همراه بود. اگر چه تحقیقات نشان داده است که حرارت‌دهی شیر با اشعه مایکروویو، میزان ویتامین 12B را به میزان 30 تا 40 درصد از بین می‌برد. قابل ذکر است بانوان باردار و مادران شیرده که نیاز مبرمی به کلسیم دارند باید به مقدار فراوان شیر مصرف نمایند. سایر موادغذایی از نظر کلسیم قابل مقایسه با شیر نیستند. خواص حیاتی کلسیم به قرار زیر است: 1) استحکام دندان‌ها و استخوان‌ها که منوط به مقدار کلسیم مورد مصرف روزانه است. 2) کلسیم در پلاسمای خون که یکی از عوامل انعقاد خون می‌باشد. 3) کلسیم در قابلیت تحریک و کشش عضلات اثر قابل ملاحظه‌ای دارد. 4) تعادل مناسب بین کلسیم از یک طرف و منیزیم و سدیم و پتاسیم از طرف دیگر برای حرکات عضله قلب لازم و ضروری می‌باشد. در نهایت با پیشنهاد راهکارهایی در مصرف به اندازه لبنیات در کشور (تبلیغات، توسعه صنایع لبنی و تنوع محصولات با ذائقه‌های گوناگون) مشکل کمبود کلسیم را به عنوان یک راهکار پیشگیری که همیشه بر درمان مقدم است را می توان حل نمود. منابع در فصلنامه موجود می باشد.

از دیرباز شیر و لبنیات جایگاه خاصی در برنامه ی غذایی ایرانیان داشته است، اما با شماست که کدام نوع آن را انتخاب کنید. در این مقاله به چند نمونه از سؤالات شما درمورد صرف شیر برای کودکان و بزرگسالان می پردازیم.

پاستوریزه کردن، فرایندی است که طی آن مواد غذایی را حرارت می دهند تا میکروب های موجود در آنها همچون باکتری، ویروس، پروتوزوآ، کپک و... کشته شوند. پس از آنکه لوئی پاستور، دانشمند فرانسوی این فرایند را ابداع نمود، نام پاستوریزه را برای این فرایند انتخاب نمودند. لوئی پاستور به همراه کلاد برنارد در بیستم آوریل سال 1862م، برای اولین بار اقدام به عمل پاستوریزه نمودند.

بر خلاف فرایند استریلیزه، در عمل پاستوریزه تمام میکروب های ماده غذایی را نمی کشند؛ بلکه طی فرایند پاستوریزه تعدادی از این میکروب ها را می کشند تا تعداد میکروب های باقیمانده ایجاد بیماری نکنند (به شرطی که فراورده پاستوریزه شده را در یخچال نگهداری کنیم و قبل از رسیدن تاریخ انقضای آن، مورد مصرف قرار گیرد). معمولاً غذاها را استریلیزه نمی کنند؛ چون اغلب طعم و کیفیت غذا ضمن این عمل از بین می رود.

پاستوریزه کردن شیر

معمولاً وقتی صحبت از پاستوریزه کردن می شود، به یاد شیر می افتیم. شیر را معمولاً به دو روش پاستوریزه می کنند:

حرارت زیاد در مدت کوتاه.

حرارت بسیار بالا.

روش اول رایج تر است. در روش اول، شیر را در دمای 5/161 درجه فارنهایت به مدت 15 ثانیه حرارت می دهند. در روش دوم، شیر را در دمای 280 درجه فارنهایت حداکثر به مدت دو ثانیه حرارت می دهند.

روش های پاستوریزه را سازمان هایی که کار ایمنی سازی غذاها را بر عهده دارند کنترل می کنند. روش های پاستوریزه هر نوع ماده غذایی مخصوص همان ماده می باشد. مثلاً روش پاستوریزه کردن خامه با روش پاستوریزه کردن شیر تفاوت دارد. همچنین پنیر را به منظور حفاظت از آنزیم فسفاتاز موجود در آن که به نگهداری طولانی مدت پنیر کمک می کند، پاستوریزه می کنند.
روش اول پاستوریزه کردن، به منظور کاهش تعداد یک میلیون از میکروب های موجود در شیر طراحی شده است. این روش تقریباً برای کشتن تمامی کپک ها و باکتری هایی که سبب فساد شیر می شوند کافی است. این روش پاستوریزه برای نابودی میکروب های مقاوم در برابر حرارت (مخصوصاً مایکوباکتریوم توبرکولوسیس) مناسب است. روش اول پاستوریزه باید به گونه ای طراحی شود که شیر را به طور یکنواخت حرارت دهند و هیچ بخشی از شیر را نباید به مدت کمتر یا در دمای پایین تر حرارت داد.

شیری که به روش اول پاستوریزه شده باشد، معمولاً به مدت دو تا سه هفته درون یخچال سالم می ماند؛ در حالیکه شیر پاستوریزه شده به روش دوم دیرتر فاسد می شود و اگر در یخچال نگهداری شود تا دو سه ماه سالم می ماند. این شیر را می توان با استفاده از دیگر فرایندهای نگهداری طولانی مدت از مواد غذایی، به مدت طولانی تری حتی بیرون از یخچال نگهداری کرد.

دیگر روش های استاندارد پاستوریزه و شیر خام

در کنار روش های پاستوریزه مطرح شده در بالا، روش های دیگری هم وجود دارند که زیاد شناخته نشده اند. یکی از این روش ها، پاستوریزه کردن یکجا است. در این روش، مقادیر زیاد شیر را به طور یکجا در دماهای پایین تر(معمولاً 155 درجه فارنهایت) حرارت می دهند. روش دیگری وجود دارد که به دمای بالا تر زمان کوتاه تر معروف است. این روش از نظر زمان و درجه حرارت، مابین دو سبک اصلی پاستوریزه کردن است که توضیح هر یک در بالا آمده است.
معمولاً روش پاستوریزه یکجا را که برای مقادیر زیاد شیر، روش کم هزینه ای به حساب می آید قبل از پاستوریزه نمودن شیر به طریق استاندارد انجام می دهند. شیر پاستوریزه به این روش را اغلب شیر خام یا شیر پاستوریزه نشده می نامند. اگرچه بسیاری از میکروب های این شیر طی این نوع روش پاستوریزه از بین رفته اند، باز هم نمی توان این شیر را پاستوریزه شده نامید.
در سال های اخیر استفاده از شیر خام به دلیل کشف فواید آن برای سلامتی، زیاد شده است. طرفداران این شیر معتقدند که ویتامین ها و مواد مغذی موجود در شیری که پاستوریزه نشده حفظ می شود. البته پزشکان ( و حتی بسیاری از طرفداران شیر خام) عقیده دارند برخی افراد (مثل زنان باردار، مادرانی که بچه شیر می ذهند، کسانیکه تحت درمان های ویژه برای بیماری هایی چون سرطان یا پیوند اعضا می باشند و یا کسانیکه مبتلا به بیماری های مربوط به سیستم ایمنی بدن هستند، مثل ایدز) نباید با مصرف شیر خام سلامتی خود را به مخاطره بیندازند. در واقع، برخی پزشکان توصیه می کنند که نوزادان و مادرانی که بچه شیر می دهند باید از مصرف شیر پاستوریزه شده در حرارت بسیار بالا هم اجتناب نمایند.
آیا استانداردهای امروزی مناسبند؟

در سال های اخیر، با کشف میکروب های جدید که هم به سرعت انتشار می یابند و هم در برابر حرارت مقاوم هستند، استانداردهای پاستوریزه کردن مواد غذایی بسیار مورد بازنگری قرار گرفته اند. تعداد بسیاری از این گونه میکروب ها حتی پس از عمل پاستوریزه زنده می مانند. محققان با کشف این میکروب ها و شناخت میزان مقاومت آنها به حرارت و عوامل دیگر، دراستانداردهای پاستوریزه کردن تغییرات لازم را اعمال نموده اند.
مؤسسه ای که در ایالات متحده آمریکا، ارائه استانداردهای پاستوریزه را بر عهده دارد، هنوز استانداردهای خود را جهت صحت عمل پاستوریزه ارزیابی مجدد نکرده است. این مؤسسه بیان می کند که وجود این میکروب های جدید که از نظر سایرین، نسبت به حرارت مقاوم بوده و ضمن عمل پاستوریزه نابود نمی شوند، اصلاً به خود عمل پاستوریزه کردن مربوط نمی شود؛ بلکه اینگونه آلودگی ها همگی پس از عمل پاستوریزه حادث می شوند (مثلاً آلوده بودن ظرف شیر و یا کسانیکه کار حمل و نقل شیر را انجام می دهند). با وجود این عقاید، مسئولان این مؤسسه در حال ارزیابی مجدد استانداردهای پاستوریزه هستند. برخی بیان می کنند که صنعت تولید لبنیات در آمریکا در سرکوبی متخصصین که بحران سلامتی احتمالی را عنوان می کنند، بسیار موفق عمل می کند. احتمال وجود چنین بحرانی می تواند باعث ترس و نگرانی مصرف کنندگان لبنیات شده و کاهش مصرف آنها را به دنبال داشته باشد. در هر حال، وجود این میکروب های جدید، چه مربوط به نحوه پاستوریزه کردن باشد و چه به آلوده شدن شیر پس از انجام عمل پاستوریزه مربوط باشد برای سلامتی مضر است و باید جلوی آنها را گرفت.

اصطلاح پاستوریزه کردن سرد معمولاً به کشتن باکتری های موجود در غذا با استفاده از اشعه رادیو اکتیو و یا مواد شیمیایی اطلاق می شود.

همه فراورده های زیر را هم می توان پاستوریزه نمود:

- ماءالشعیر
- آب میوه

- عسل
تخم مرغ

سؤالات شما در مورد فواید غذایی شیر

چرا شیر برای کودکان اینقدر خوب است؟ با اینکه شیر گاو بیشتر برای تغذیه بچه ی گاو منظور بوده است تا بچه ی انسان، اما جزء اصلی ترین اجزاء برنامه ی غذایی بسیاری از فرهنگ هاست. برای کودکانی که معده شان لاکتوز قبول نمیکند یا به مواد لبنی حساسیت ندارند، شیر بهترین ماده ی غذایی به حساب می آید. این ماده حاوی همه ی مواد اصلی مورد نیاز کودک در حال رشد می باشد: چربی، کربوهیدرات، پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی (به استثنای آهن). با اینکه همه ی این مواد مغذی را میتوان به سادگی در منابع دیگر غذایی، مثل سبزیجات و غذاهای دریایی یافت، اما شیر همه ی این مواد را یکجا در خود جمع کرده است. حقیقت امر این است که بچه ها شیر را راحت تر و با رضایت بیشتر نسبت به سایر غذاها میخورند. با اینکه شیر به تنهایی منبع کافی برای کلسیم مورد نیاز بدن کودک نیست، اما کاربردی ترین این منابع است. منابع خوب دیگر برای کلسیم بروکلی، کلم پیچ و ساردین است. حال به فواید غذایی یک لیوان شیر اشاره میکنیم:

پروتئین: 8 گرم

کربوهیدرات-لاکتوز: 11 گرم