تحقیق مقاله راه

  انواع راه

انواع راهها را از لحاظ کارکردی می توان به دو گروه طبقه بندی کرد . نخست راههایی که از میان محله ها و برخی از فضاها و بناهای معماری و شهری می گذرند و ضمن آن که کارکرد  حرکتی و عبوری دارند ، دسترسی به واحدهای مسکونی و سایر بناها رانیز مُیسر می سازند . این گونه راهها را معبر می نامیم . البته در مناطق و شهرهای گوناگون نامهاو اصطلاحات مختلفی برای نامیدن این معابر وجود داشته است ، چنانکه آنها را کوی ، کوچه ، راسته ، گذر و غیره می گفته اند که برخی از آنها هنوز به کار میروند .

گروه دوم راههایی هستند که ضمن دارا بودن کارکرد حرکتی و عبوری ، از جهت اقتصادی و اجتماعی نیز اهمیت بسیار داشتند و در واقع مرکز اقتصادی و اجتماعی شهر به شمار می آمدند ، زیرا که همه یا اغلب بناهای مهم اقتصادی و اجتماعی در کنارآنها ساخته می شدند . این راهها بازار نامیده می شوند . هریک از این راهها شامل انواع گوناگونی اس که به اختصار به آنها اشاره می شود .

  انواع معابر

  معابر اصلی

این معابر کویهای ممتدی بودند که محله های اصلی و سایر فضاهای معماری و شهری را به یکدیگر متصل می ساختند . بعضی از این معابر از یک دروازه ‌ شهر تا دروازه ‌ دیگر امتداد می یافتند . در بیشتر موارد این معابر به همه   محله های شهر یا حداقل به تعدای از آنهاتعلق داشتند . در برخی از شهرهای بزرگ نیز یک معبر اصلی درمیان برخی از فضاهای مهم معماری و  شهری ، مانند خیابان چهارباغ اصفهان ، ساخته می شد .

  معابر فرعی :

همه راههایی که معابر اصلی را به یکدیگر متصل می کردند یا معابری که برای تأمین دسترسی بخشی از یک محله یاتعدادی از واحدهای مسکونی یا شهری ساخته می شدند ، معابر فرعی به شمار می آیند . طول این راهها کمتر از طول معابر اصلی بود ، اما محدوده ای که یک معبر فرعی آن را در بر می گرفت ، متنوع بود . برخی از این معبرها دومحله را به هم مرتبط می ساختند ودر نتیجه بین آنها مشترک بودند و گروهی نیز تنها در محدوده   یک محله قرار داشتند . شکل این معابرگاه مستقیم و گاه پیچ در پیچ بود .

  معابر بن بست

ساخت شبکه ‌ارتباطات در شهرهایی که بافت پیوسته و متراکم داشتند و از یک رشد تدریجی و ارگانیک برخوردار بودند به پیدایش معابری بن بست برای تأمین دسترسی به تعدای واحد مسکونی یا واحدهای معماری دیگر می انجامید . طول این معابر بن بست بسیار متفاوت بود وازچند متر تا پنجاه متر و درمواردی تا چند صد متر می رسید . بسیاری از آنهابه صور ت  راسته ‌ مستقیم یا با انحناء و برخی از آنها نیز به صورت یک راسته ‌ پیچ در پیچ بودند .

 کوچه باغها

معمولاً بین بعضی از باغهای درون شهر( یا بیرون شهر ) معابری برای عبور از میان آنها یا دسترسی به آنها یا به سایر فضاهای شهری و بیرون شهری ساخته می شد . بسیاری از این معابر به تبعیت از محدوده ‌ باغ کمابیش مستقیم بودند . عرض بیشتر آنها کم بود ، زیرا که حجم رفت و آمد در آنهانسبت به سایر راههای شهر اندک بود .

 انواع بازار

  بازارهای دائمی

در شهرهای متوسط و بزرگ و گاهی در شهرهای کوچک ، یک یا چند را ه اصلی شهر به بازار اختصاص می یافت . معمولاً بازار دائمی و اصلی هرشهر از مهمترین دروازه شهر شروع  می شد و تا مرکز شهر یا تا دروازه یا دروازه های دیگر امتداد می یافت . در دو سوی راسته های این بازارها تعدادی دکان متصل به یکدیگر وجود داشت . درپشت دکانها تعدادی کاروانسرا و تیمچه می ساختند که در ورودی آنها در راسته اصلی و گاه در راسته های فرعی قرار داشت . بازار ها مهمترین محور ارتباطی ، اقتصادی و اجتماعی و به عبارت دیگر مرکز شهر بودند و علاوه بر فضاهای اقتصادی ،مهمترین فضاهای فرهنگی و اجتماعی شهر مانند مسجد جامع و سایر مساجد بزرگ ، مدرسه های علمیه ، خانقاه ها ، زورخانه ها و غیره در امتداد آن قرارداشتند .

  بازارهای ادواری :

تا گذشته ای نه چندان دور در بعضی از شهرها ( و نیز در بعضی از روستاها ) بازارهایی در مواقع معینی از سال یا ماه یا حتی هفته به صورت ادواری تشکیل می شد . وسعت و دوره ‌ زمانی این بازارها به نوع کالاهای مورد معامله و حجم مبادلات و حوزه ‌ نفوذ آنها بستگی داشت و معمولاً  این بازار به نام همان روز موسوم می شد مانند دوشنبه بازار ، پنجشنبه بازار ، جمعه بازار … درمواردی نیز این بازارها ماهانه یا سالانه برگزار میشد . 

زمین پهن می کنند . در چاه بهار نیز بازارگاهی وجود دارد که درآن کالاهای وارداتی عرضه می شود . د رآنجا نیز هر فورشنده یک دکه ‌ معین دارد . در شیراز ، تهران ، اصفهان ، تبریز و سایر شهرها نیز نمونه هایی از این بازارگاهها ، به خصوص بازارگاههای میوه و تره بار یافت می شود .

  بازارچه ها

درشهرهای بزرگ و متوسط درمرکز هر محله یک بازار کوچک متشکل از چند دکان مانند بقالی ، قصابی ، میوه فروشی و گاه نانوایی ، نجاری و پینه دوز ی که نیاز های روزانه و هفتگی مردم محله را تأمین می کردند ، وجود داشت . و معمولاً بازارچه نامیده می شد .وسعت هر بازارچه وتعداد دکانهای آن بستگی به وسعت و جمعیت محله داشت . فضای محله ها و بازارچه ها دو نوع بود نخست به صورت میدانچه که در مبحث میدانها به آن اشاره می شود . نوع دوم به صورت یک گذر بود که در بخشی از معبر اصلی محمله قرارداشت . در مواردی عرض آن بخش از معبر که بازارچه در ان جای داشت ، پهن تر از سایر قسمتها ی معبر بود تا توقف وداد و ستد خریداران و مردم محله ایجاد زحمت برای عابران نکند . بازارچه های همدان و تهران قدیم دارای این خصوصیت بودند .

  پیوند ارگانیک راهها باسایر فضاها و عناصر شهری

فضاها و عناصر شبکه ارتباطات با سایر فضاها و عناصر شهری دارای یک رابطه کمابیش سازمان یافته ومنظم بوده است ، زیار نحوه ‌شکلگیری فضاها و عناصر شهری درکنار راهها ، تحت تأثیر الگوهای رفتاری و فرهنگ مردم جامعه قرارداشته است و شهرهای تاریخی مانند بسیاری از شهرهای امروز همواره با یک آهنگ سریع و شتابان و تحت تأثیر نیازهای آنی گروههای مختلف شکل نمی گرفتند ، بلکه در حالت معمول، هماهنگ با نیازهای مادی و معنوی جامعه و با رشد و توسعه ای تدریجی پدید می آمدند و تغییر شکلهای لازم را می پذیرفتند .

بعنوان مثال از الگویی یاد می کنیم که در بسیاری ازشهرهای تاریخی کشور مشاهده می شود ، در کنار جاده ‌ اصلی منتهی به شهر و درمکانی نزدیک شهر و حوالی دروازه یا مدخل آن ، گورستان شهر قرارداشت و معمولاً در کنار بزرگترین گورستان شهر ، مزار یکی از بزرگان مذهبی بنا شده بود . بعد از آن در داخل شهر و در امتداد راه مزبور ، بازار و میدان شهر به چشم می خورد و آنگاه راسته ها و کویهای اصلی از آن منشعب می شد و به محله ها و فضاهای مسکونی و غیره منتهی می شده است .

بازار در شهرهای کوچک و بزرگ ، مهمترین مسیرو فضای ارتباطی بشمار می آمده است که مسجد جامع جامع و برخی از مساجد بزرگ شهر ، بعضی از مدرسه ها ی علمیه ،کاروانسراها و تیمچه ها ی متعدد و سایر فضاهای تجاری در کنارآن یا در ارتباط نزدیک با آن قرارداشتند . در واقع ، بازار به صورت همزمان یک محور مهم ارتباطی ، اقتصادی و فرهنگی شهر بود و نقش و منزلت بسیار مهمی در حیات اجتماعی شهر داشت و به همین جهت بود که در مواقع بسیار حساس اجتماعی ، اعتصاب بازاریان و تعطیل بازار تأثیر مهمی بر روند رویدادهای اجتماعی و سیاسی داشت ، به سخن دیگر همان رابطه و پیوندی که در تاریخ اجتماعی کشور بین تجار و بازاریان بزرگ ، اصناف و پیشه وران ، علما و روحانیون و گاه کشاورزان و دهقانان وجود داشت ، در شهر نیز بین فضاهای کالبدی متعلق به هی یک از گروههای فوق کمابیش برقرار بود ، زیرا شهرهای تاریخی انعکاس کالبدی وملموس روابط اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی بوده اند که در آنها برقرار بوده است .