تحقیق مقاله تربیت دینی

تربیت دینی:

یکی از گستره‏ها در «تربیت دینی‏» استفاده از روش (Method) هایی است که نه تنها شایسته، بلکه بایسته است که در تربیت‏دینی مربیان و فراگیران - بویژه نوجوانان، جوانان، دانش‏آموزان و دانشجویان - به کار گرفته شود و استفاده از روش‏های‏تربیتی صحیح، از اصول و مبانی مهمی است که همه دست اندرکاران مسایل‏تربیتی نوجوانان و جوانان باید به آن توجهی وافر کنند، زیرا «دنیای امروز، دنیای به کارگیری روش‏ها و بهره‏گیری از راه کارهاست.» 

امام رضاعلیه السلام در این زمینه می‏فرماید : «هر کس در پی کاری، از همان راه و روش آن رود، هرگز نلغزد و اگر بلغزد، راهکار رهایی‏اش را نیز بیابد.» (۱)

به هر ترتیب شایسته است تا دو نکته مهم را فراروی خویش داشته باشیم:

۱. در این نگاشته، ما روش‏های تربیتی را از آموزه‏های وحیانی و اندیشه‏های ولایی برگرفته‏ایم. به همین جهت، در فهرست منابع چیزی از دیگران ارایه نکرده‏ایم .

۲. به جهت رعایت اختصار، بیشتر به جنبه‏های تئوریک موضوع پرداخته‏ایم، اگر چه به جنبه‏های کاربردی آن نیز توجه داشته‏ایم. از این‏رو، حتی ازآوردن متن آیات و روایات و غالبا از ذکرمثال، تجربه‏ها و نمونه‏های عملی، پرهیخته‏ایم و به تعبیر مولانا«بحر در کوزه‏» کرده‏ایم، اما:

گر بریزی بحر را در کوزه‏ای چند گنجد؟ قسمت‏یک روزه‏ای اکنون به تبیین برخی از روش‏های تربیت دینی - بویژه برای نوجوانان، جوانان، دانش‏آموزان و دانشجویان - می‏پردازیم که عبارتند از:

۱. روش تربیت تقلیدی

 تقلید بر چهار نوع است: الف. تقلید آگاهانه و سودمند (مانند تقلید در کارهای مثبت)

ب. تقلید آگاهانه و زیان‏مند (مانند تقلید در کارهای منفی)

ج. تقلید ناآگاهانه و سودمند (مانند تقلید کودک در یادگیری سخن گفتن)

د. تقلید ناآگاهانه و زیان‏مند (مانند تقلید کودک در به کارگیری سخنان زشت)

نوع اول و دوم از تقلید، همان الگوبرداری مثبت، یا منفی از دیگران است که در «روش تربیتی الگویی‏» به آن خواهیم پرداخت.

در قرآن کریم و در داستان هابیل و قابیل به نوع اول از تقلید اشاره شده است. «پس، خدا زاغی را برانگیخت که زمین را می‏کاوید، تا به قابیل نشان دهد چگونه جسد برادرش هابیل را پنهان کند. (۲)

به نوع چهارم از تقلید نیز در قرآن مجید و در مورد کافران نیز اشاره شده است. «چون به آنان گفته می‏شود از آنچه خداوند فرو فرستاده است پیروی کنید، گویند: نه، بلکه از چیزی که پدران خود را بر آن یافته‏ایم پیروی می‏کنیم. آیا هر چند پدرانشان چیزی را درک نمی‏کرده و به صواب نمی‏رفتند شایسته تقلیدند». (۳)
پس، این گونه تقلیدهای کورکورانه و بدون دلیل‏های خردمندانه کاملا نکوهیده است و باید درباره این نوع تقلیدها گفت:

خلق راتقلیدشان بر باد داد ای دو صد لعنت‏بر این تقلید باد در این جا لازم است تا به دو نکته مهم اشاره کنیم:

الف: استفاده مثبت از روش تقلیدی در تعلیم و تربیت، شایسته و گاه بایسته است، ولی استفاده منفی از آن شایسته نیست.

ب: با توجه به تقلیدورزی شدید فرزندان و دانش‏آموزان، باید همه ما کاملا مواظب گفتار و رفتار خود باشیم. برای نمونه، یکی ازمربیان ورزش به علت زانو درد به هنگام ورزش کردن، زانوبندی را به پای چپ خود می‏بندد. پس از سپری شدن چند جلسه آموزشی و تمرین ورزشی، متوجه می‏شود که برخی از شاگردان وی بدون داشتن هیچ گونه زانو دردی هنگام ورزش کردن، زانوبندی را به پای چپ خویش و حتی پای راستشان هم می‏بندند، و این مساله نشان می‏دهد که رفتارمربیان، حتی به طور ناخواسته، تا چه میزانی می‏تواند مورد تقلید متربیان و فراگیران قرار بگیرد و بر آنان تاثیر بگذارد.

۲. روش تربیت تلقینی

از روش‏های دیگری که می‏توان در تربیت‏به کار گرفت، تلقین مثبت‏به خود و دیگران است. امروزه نیز یکی از روش‏های درمان برخی از بیماری‏ها، مانند افسردگی، منفی‏نگری، ناامیدی و وسواس، روش تلقین درمانی است.
بنابراین تکرار ۳۱ بار آیه «فبای‏آلا ربکما تکذبان‏»در سوره الرحمن، و ۱۰ بار آیه «ویل یومئذ المکذبین‏» در سوره مرسلات و ۸ بار آیه «فاتقوا الله و اطیعون‏» و ۵ بار آیه «و ما اسالکم علیه من اجر...» در سوره شعرا، نشان از اهمیت‏به کارگیری «روش تلقینی‏» دارد حضرت امیر مؤمنان علی‏علیه السلام نیز این روش را مورد توجه قرار داده و می‏فرماید:

«اگر بردبار نیستی، خود را همانند بردباران نما; زیرا بسیار اندکند کسانی که خود را به گروهی همانند می‏کنند و یکی از آنان نمی‏شوند». (۴)

هم چنین حضرت امام خمینی‏قدس سره می‏فرمایند:

«یکی از چیزهایی که برای انسان مفید است تلقین است... یک مطلبی که باید در نفس انسان تاثیر بکند، با تلقینات و تکرارها بیشتر درنفس انسان نقش پیدا می‏کند.» (۵)

به همین جهت، اگر استفاده از روش تلقینی در تعلیم و تربیت‏به صورت «منفی‏» و «تحمیل‏» نباشد، بلکه به صورت «مثبت‏» و «آگاهانه‏» و «آزادنه‏» انجام پذیرد، بسیار مطلوب و مؤثر خواهد بود