رنگ در نقاشی ( رنگهای سیاه و سفید از دیدگاه نور و نقاشی )
مفاهیم تئوری رنگها
تئوری رنگ مفاهیم فراوان، تعاریف مختلف و شیوه های کاربردی متعددی را دربر میگیرد و این اطلاعات میتواند چندین کتاب را پر کند. آنچه در این مطلب بسیار مختصر میخوانید تنها چند مفهوم اولیه و مفید است.
دایره یا چرخه رنگ
یک دایره رنگ ابتدایی که در آن رنگهای قرمز، زرد و آبی وجود دارند، در واقع دایره رنگ سنتی در هنرهای تجسمی به شمار می آید. سر آیزاک نیوتون (Sir Isaac Newton) در سال ۱۶۶۶ اولین نمودار رنگ دایره شکل را به وجود آورد. از آن زمان تا کنون، دانشمندان و هنرمندان به مطالعه و طراحی نمونه های متنوع و مختلف این مفهوم اولیه بوده اند.
اختلاف نظرهای متعدد درباره صحت و برتری یک چیدمان نسبت به دیگری، مدام موجب بروز مناقشاتی در این جمع شده است، اما در حقیقت هر دایره رنگی که ترتیب منطقی رنگهای خالص در آن رعایت شده باشد، موثق و قابل استفاده خواهد بود.
رنگهای اصلی
در تئوری رنگ سنتی، قرمز، زرد و آبی رنگهای اصلی هستند زیرا دانه های رنگی تشکیل دهنده آنها از ترکیب هیچ رنگ دیگری به وجود نیامده و تمام رنگهای دیگر از ترکیبات مختلف این سه رنگ با یکدیگر به دست می آیند. رنگهای اصلی ، فرعی و ترکیبی رنگهای فرعی سبز، نارنجی و بنفش رنگهایی هستند که از ترکیب رنگهای اصلی با یکدیگر حاصل میشوند. محل قرار گیری هر رنگ ثانویه در دایره رنگ، بین دو رنگ اصلی تشکیل دهنده اش است.
رنگهای ترکیبی
زرد- نارنجی، قرمز نارنجی، قرمز- بنفش، آبی - بنفش، آبی- سبز و زرد - سبز، این رنگها از ترکیب یک رنگ اصلی با یک رنگ فرعی به وجود می آیند و در اینجا هم، در میان دو رنگ تشکیل دهنده خود قرار میگیرند.
هماهنگی (هارمونی) رنگ
هماهنگی یا هارمونی به معنای"چیدمان مطبوع اجزاء یک کل" است و وجود آن در تمام مظاهر زندگی از موسیقی، شعر، رنگ یا حتا یک کیک زیبا، جلوه میکند.
از نظر دیداری، هماهنگی، در چیزی است که موجب لذت چشم میشود. این هماهنگی بیننده را مجذوب کرده و احساس نظم و تعادل را در او ایجاد میکند. هنگامی که چیزی ناهماهنگ است، یا خسته کننده است یا وحشتناک.
از طرفی هارمونی بیش از حد نیز به ترکیبی بسیار ملایم و نچسب تبدیل میشود و بیننده را آنطور که باید مجذوب و علاقمند نمیکند و بالعکس عدم حضور آن نیز تصویری به وجود می آورد که هیچ چشمی تحمل دیدن آنرا ندارد.
مغز انسان هر چیزی را که قابلیت سازماندهی نداشته و نامفهوم باشد، پس میزند. عمل دیدن به حضور یک ساختار منطقی نیاز دارد و هماهنگی رنگی میتواند این علاقه به دیدن و حس تعادل را به وجود بیاورد.
به طور خلاصه، یکپارچگی مفرط موجب تحریک ناپذیری و پیچیدگی مفرط موجب تحریک بیش از اندازه مغز میشود. تعادل پویا، نتیجه حضور هماهنگی است.
به هارمونی رنگها در در طبیعت دقت کنید. چند قاعده کلی در ایجاد هارمونی رنگی
همانطور که گفتیم، تئوریهای رنگ و هارمونی رنگی متعددی وجود دارند. ما در اینجا به معرفی چند فرمول ابتدایی در به کار گیری رنگها میپردازیم.
چیدمان بر اساس همجواری رنگها
رنگهای همجوار (پیوسته( یا Analogous Colors، به هر دسته سه تایی از رنگهایی گفته میشود که در دایره رنگ کنار یکدیگر قرار گرفته اند. مانند زرد-سبز، زرد و زرد نارنجی. معمولا در چنین ترکیبهایی، یک رنگ از نظر مقدار، بر دو رنگ دیگر برتری دارد.
چیدمان بر اساس رنگهای مکمل
رنگهای مکمل آنهایی هستند که در دایره رنگ، درست در مقابل یکدیگر قرارگرفته اند. مانند قرمز و سبز یا قرمز- بنفش و زرد - سبز. همانطور که در تصویر مشاهده میکنید، درجات مختلف زرد - سبز در برگها، هماهنگی زیبایی با رنگهای قرمز-بنفش گل، ایجاد کرده اند. رنگهای مکمل بالاترین درجه تباین (کنتراست) و ثبات را به وجود می آورند.
چیدمان بر اساس طبیعت
طبیعت، بهترین نقطه شروع برای درک و ایجاد هارمونی رنگی است. در تصویر بالا ملاحظه میکنید که زرد، سبز و قرمز چه نقش هماهنگی ایجاد کرده اند و این ترکیب متناسب، لزوما در دو مورد قبل نمیگنجد، اما زیبا و قابل اجرا است.
چند قاعده کلی در ایجاد هارمونی رنگی
همانطور که گفتیم، تئوریهای رنگ و هارمونی رنگی متعددی وجود دارند. ما در اینجا به معرفی چند فرمول ابتدایی در به کار گیری رنگها میپردازیم.
چیدمان بر اساس همجواری رنگها
رنگهای همجوار (پیوسته) یا Analogous Colors، به هر دسته سه تایی از رنگهایی گفته میشود که در دایره رنگ کنار یکدیگر قرار گرفته اند. مانند زرد-سبز، زرد و زرد نارنجی. معمولا در چنین ترکیبهایی، یک رنگ از نظر مقدار، بر دو رنگ دیگر برتری دارد.
چیدمان بر اساس رنگهای مکمل
رنگهای مکمل آنهایی هستند که در دایره رنگ، درست در مقابل یکدیگر قرارگرفته اند. مانند قرمز و سبز یا قرمز- بنفش و زرد - سبز. همانطور که در تصویر مشاهده میکنید، درجات مختلف زرد - سبز در برگها، هماهنگی زیبایی با رنگهای قرمز-بنفش گل، ایجاد کرده اند. رنگهای مکمل بالاترین درجه تباین (کنتراست) و ثبات را به وجود می آورند.
چیدمان بر اساس طبیعت
طبیعت، بهترین نقطه شروع برای درک و ایجاد هارمونی رنگی است. در تصویر بالا ملاحظه میکنید که زرد، سبز و قرمز چه نقش هماهنگی ایجاد کرده اند و این ترکیب متناسب، لزوما در دو مورد قبل نمیگنجد، اما زیبا و قابل اجرا است.
قرمز
قرمز رنگ خون و اتش می باشد بنابراین می تواند یاداوری از انرژی ، جنگ ، خطر ، توانایی قدرت و هم چنین شهوت و عشق و آرزو گردد .
از نظر احساسی قرمز رنگ بسیار قوی ای می باشد . رنگ قرمز بر سوخت و ساز بدن تاثیر گذاشته ، تنفس را شدت می بخشد و فشار خون را افزایش می دهد . امکان دید بالایی دارد و به همین جهت در طراحی علاءم هشدار ، چراغهای راهنما و وسائلی مانند وسائل اتش نشانی که باید سریع برداشته شوند از این رنگ استفاده می گردد . در نشانهای خانوادگی در قدیم معمولا ان را به عنوانی سمبلی از شجاعت لحاظ می کردند و در بسیاری از پرچمها نیز از این رنگ استفاده شده است .
رنگ قرمز نوشته ها و عکسها را جلوتر و برجسته تر نشان می دهد . و برای نوشته هایی مانند " الان خرید کنید " یا "بر روی این قسمت کلیک کنید " می تواند مناسب باشد . در تبلیغات معمولا برای بیدار کردن احساسات هوس انگیز از این رنگ استفاده می شود مثلا لبهای قرمز یا ناخنهایی با لاک قرمز ، چراغهای سرخ رنگ یا زنان ملبس به لباسهای قرمز . هم چنین برای هشدار یا خطر نیز بسیار زیاد از این رنگ استفاده می شود مثلا در چراغ راهنمایی یا علامت ولتاژ بالای برق . از آنجایی که این رنگ یادآور انرژی است در تبلیغ داروهای نیروزا ، وسائل بازی و ورزش و ماشین یا هر وسیله مرتبط با فعالیت فیزیکی می توان از آن بهره جست .
نکته مهم دیگر این است که از انجایی که رنگ قرمز نشانی از قدرت است در مهمانیهای بزرگ و پذیرای از افراد برجسته کاربرد این رنگ بسیار به جاست برای نمونه فرشی که زیر پای مهمانان مهم پهن می شود .
رنگ قرمز در جوامع مختلف معانی مختلفی دارد . مثلا در چین آن را نمادی از شادی و سرور می دانند . در شرق آسیا قرمز رنگ لباس عروس و در آفریقای جنوبی رنگ لباس عزاداری است . در روسیه رنگ قرمز نماد کمونیستهاست .
قرمز ملایم : نشانی از لذت ، احساسات ، عشق ، هوس
صورتی : نشانی از عشق و دوستی و روابط رمانتیک . بیشتر برای کارهای مربوط به زنان
قرمز تیره : مرتبط با انرژی ، اراده ، خشم ، عصبانیت ، رهبری ، شجاعت ف هوس شدید ، نیات پلید
قهوه ای : پایداری و امنیت و بیشتر برای امور مربوط به مردان
قرمز _ قهوه ای : یاداور محصول و فصل پاییز
آبی
آبی رنگ آسمان و دریاست . معمولا آن را مرتبط با عمق و ثبات می دانند . آبی سمبلی از حقیقت ، صداقت ، خرد ، صمیمیت ، هوش ، ایمان ، راستی و بهشت است .
رنگ آبی هم از نظر معنوی و هم فیزیکی مفید می باشد . سوخت و ساز را آرام کرده و باعث ایجاد نوعی احساس آرامش می شود . به طور شدیدی آن را باتعث آسودگی و آرامش خیال می دانند . در نشانهای خانوادگی از آن به عنوان سمبلی برای خلوص و پرهیزگاری استفاده می کرده اند .
از رنگ آبی می توان برای تبلیغ کالای بهداشتی استفاده نمود مثلا برای مواد شوینده یا فیلترهای تصفیه آب . هم چنین برای تبلیغ موارد مربوط به آسمان مثل خطوط هوایی یا فرودگاه ها و برای موارد مربوط به دریا مثل سفرهای دریایی یا تبلیغ آب معدنی مناسب است . در تبلیغ محصولات با تکنیک بالا برای تاکید بر دقت وسیله می توان از آبی بهره جست .
آبی یک رنگ مردانه است : طبق تحقیقات بیشتر طرفداران این رنگ را مردان تشکیل می دهند . آبی تیره نمادی از استحکام و عمق است .
در تبلیغ مواد خوراکی نباید از رنگ آبی استفاده نمود زیرا کاهش دهنده اشتهاست . با ترکیب با رنگهای گرمتر مثل قرمز یا زرد می تواند ترکیبهای چشمگیر و زیبایی را ایجاد کند .هم چنین توجه کنید که رنگ ابی زیاد باعث افسردگی و رخوت و بی حالی می شود .
آبی روشن : یادآور سلامتی ، درمان ، ارامش ، تفاهم و ملایمت
آبی تیره : یاداور دانش ، قدرت ، یک پارچگی و اهمیت
رنگ ابی به گذر سریعتر زمان کمک می کند و باعث می شود که خواب آسوده ای داشته باشید . آبی رنگ مناسبی برای اتقا خواب است اما مقدار زیاد ان باعث افسردگی می شود .
سبز
سبز رنگ طبیعت است . سبز سمبلی از رشد ، هماهنگی ، تازگی و باروری است . سبز شدیدا در افراد احساس امنیت ایجاد می کند . سبز تیره یادآور پول و اسکناس است .
سبز نقش درمانی موثری دارد و برای استراحت چشمها بهترین رنگ است و بینایی را تقویت می کند . سبز یادآور پایداری و استقامت است . گاهی نیز سبز یادآور بی تجربگی و خامی می باشد . در نشانهای خانودگی سبز نمادی از امید و رشد است . بر خلاف قرمز نشان امنیت است که این تضاد را در چراغ راهنمایی نیز مشاهده می کنیم.
برای القا احساس امنیت در تبلیغ داروها و موارد درمانی سبز رنگ مناسبی است . سبز مناسب تبلیغ محصولات زیست محیطی نیز می باشد . اما سبز تیره یاداور پول و فضای اقتصادی و بانکهاست .
سبز تیره : یادآور بلند پروازی ، حرص و حسادت
سبز_زرد : ناخوشی ، ناهماهنگی ف ترس و حسادت
سبزآبی : یادآور سلامتی و اطمینان
سبز زیتونی : نماد صلح
همانند رنگ آبی زمان در اتاقهای سبز نیر سریعتر می گذرد .
رنگ سبز نوعی نماد برای کشور ایرلند می باشد . هم چنین ارتباط نزدیکی با دین اسلام دارد . سبز یادآور بهار و ترکیبش با قرمز یادآور کریسمس است .
استفاده از رنگ سبز : سبز بیانگر تعادل و پایداری است . برای یاداوری بهار می توان از سایه های مختلف ان استفاده نمود . سبز زیتونی برای ارتشها رنگ مناسبی است .
زرد
زرد رنگ آفتاب است . ان را نمادی از شادی و خرد و انرژی می دانیم .
زرد از رنگهای رم است و باعث بروز بشاشت در فرد و تحریک فعالیتهای ذهنی می شود و در ماهیچه ها نیز انرژی تولید می کند . معمولا رنگ زرد را مرتبط با مواد غذایی می دانند . زرد روشن بسیار جلب توجه می کند و یکی از دلایلی که در بسیاری نقاط تاکسی ها را زرد روشن می کنند به همین علت می باشد . استفاده زیاد از این رنگ اثار مخربی خواهد داشت و گفته می شود گریه نوزادان در اتاقهای زرد شدت می یابد . زرد در کنار مشکی زودتر از تمامی رنگها جلب توجه می کند و به همین جهت از این ترکیب به عنوان اخطار استفاده می شود . در نشانهای خانوادگی از رنگ زرد به عناون سمبلی برای شرافت و صداقت استفاده می کرده اند . قابل توجه است این رنگ یادآور ترس و بزدلی و مکر و نیرنگ نیز می باشد .
برای ایجاد احساسات خوشایند و شاد از این رنگ استفاده کنید . می توان محل استراحت و بازی کودکان را با این رنگ رنگ امیزی نمود . زرد بیش از هر رنگ دیگری جلب توجه می کند پس نقاط مهم و پرتاثیر طرح خود را زرد کنید . مردم معمولا رنگ زرد را یک رنگ بانشاط بچگانه می دانند پس در فروش وسایل شیک و باپرستیژ هرگز از این رنگ استفاده نکنید مثلا هیچ کس یک کت و شلوار رسمی زرد یا یک مرسدس بنز زرد را خریدار نخواهد بود .