رسول اکرم(ص):
(افضل النعم الصحه)
بالاترین نعمت ها سلامتی است.
تعریف:سلامت از نظر سازمان جهانی بهداشت (W.H.O) سلامت عبارت است از:
تامین رفاه کامل جسمانی ، روانی اجتماعی و نه فقط نبودن بیماری و نقص عضو.
به این ترتیب نمی توان کسی را که تنها بیماری جسمی ندارد فرد سالم دانست،بلکه شخص سالم کسی است که از سلامت روان نیز برخوردار بوده و از نظر اجتماعی در آسایش باشد بنابراین می توان گفت تندرستی یا سلامتی سه بعد دارد:
بعد جسمانی 2. بعد روانی 3. بعد اجتماعی
این سه بعد در یکدیگر تاثیر می گذارد. گاه یک بعد تسلط و نفوذ بیشتری در ابعاد دیگر دارد و گاه نیز امکان دارد دو بعد یا هر سه بعد نسبت به یکدیگر تاثیر متقابل داشته باشند.
ارتباط ابعاد جسمی،روانی،اجتماعی
بعد اجتماعی - بعد روانی – بعد جسمانی
بهداشت : علم و هنر دستیابی به سلامت را بهداشت می گویند.
برای تامین سلامتی در یک جامعه باید بهداشت را هم بصورت فردی و هم بصورت عمومی رعایت نمود و هر گامی که در این راستا برداشته شود،گامی در مسیر عبادت و جلب رضای خدا و عدم نیاز به بیگانگان و در نهایت باعث توسعه اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی خواهد گردید.
تعریف بیماری: بیماری حالتی است ناخوشایند دارای نشانه ها و خصوصیات مشخص که ممکن است همه یا قسمتی از بدن را فرا گیرد.
طیف تندرستی و بیماری:
مردم را همیشه نمی توان به دو دسته کلی بیمار و سالم تقسیم کرد افراد جامعه را می توان بر حسب حالت تندرستی یا شدت بیماری در گروهای زیر قرار داد.
افرادی که از تندرستی کامل برخور دارند.
افرادی که دارای بیماری غیر آشکار هستند.
افرادی که دارای بیماری خفیف هستند.
افرادی که بیماری با علائم و شدت متوسط در آنها وجود دارد.
افرادی که دارای بیماری شدید هستند.
افرادی که مبتلا به بیماری کشنده هستند.
افرادی که به عللی نظیر ضعف و پیری،ناتوانی و بیماری،فوت می کنند.
دلائل الویت بهداشت بر درمان :
عوارض ناشی از بیماری، از دست رفتن وقت نیروی کار، هزینه مصرف دارو و درمان،آثار نا مناسب دارو بر روی انسان و بعضی از مسائل دیگر که اولویت بهداشت بر درمان را آشکار می نماید.
فصل دوم
بهداشت فردی وعمومی
تعریف بهداشت فردی: پیروی افراد از یک سلسله دستورات و عادتهای خوب و دوری جستن از رفتارهای غلط مجموعاً باعث جلوگیری از بروز و اشاعه بیماریها می گردد که به آن رعایت بهداشت فردی گویند.
اصول و نکات بهداشت فردی:اندامهای مختلف بدن،استراحت طبیعی،نظافت ، خواب مناسب، رژیم غذایی مناسب،ورزش،پوشاک و استحمام و رعایت عادات مناسب و مورد پسند.
حفظ سلامت و بهداشت چشم :
نظافت چشم رعایت شود و از دست زدن دستهای آلوده و یا دستمال آلوده به چشمها خود داری کرد.
از خستگی چشم پرهیز کرد خستگی چشم می تواند به دلائل مختلف اتفاق بیفتد مانند مطالعه زیاد و کمی روشنایی و تماشای زیاد تلوزیون.
از خطراتی که باعث آسیب می گردد دوری شود مانند ضربه.
از تماس چشم با گرد و غبار،بخارات ،گاز ها خودداری شود.
از تشعشعات مادون قرمز،ماورای بنفش چشمها را محافظت نمود.
از تشعشعات مادون قرمز،ماورای بنفش چشمها را محافظت نمود.
حفظ سلامت و بهداشت گوش:
1.نظافت گوش را رعایت کرد.
2. از ورود اجسام نوک تیز و آلوده به گوش جلوگیری کرد.
3. از تماس با صدای زیاد خود داری کرد.
4. به محض بروز هر گونه بیماری و اشکال و اختلال د رشنوایی و تعادل بدن به پزشک مرجعه نمود.
بهداشت دهان و دندان:
از نظافت عمومی دهان و دندان ها را با شستشو رعایت نمود.
از پوسیدگی دندانها جلوگیری نمود(از قبیل مسواک زدن و ...)
از بروز هر گونه زخم در داخل دهان، زبان و لثه ها جلوگیری نمود.
غذای مناسب بخصوص در دوران کودکی مصرف نمود.
شیوه های صحیح مسواک زدن و پاک کردن دندان ها :
برای پاک کردن فاصله داندانها باید از نخ داندان استفاده کرد.
خمیر داندان به مقدار کافی مورد مسواک قرار دهیم.
مسواک را در فک بالا از بالا به پایین و در فک پایین از پایین به بالا می کشیم و این عمل را چندین بار انجام می دهیم.
بهتر است عمل مسواک کردن دندانها کمتر از 5 دقیقه طول نکشد.
سطوح جونده دندانها را نیز کاملا مسواک بزنیم.
بهداشت قلب و عروق (دستگاه گردش خون):
گردش خون در بدن شامل دو مدار کوچک و بزرگ است:
الف). مدار کوچک : خون را از قلب به ریه ها می برد و از ریه ها به قلب باز می گرداند.
ب). مدار بزرگ: خون قسمتهای فوقانی بدن و اعضا تحتانی و کلیه اندامها را تامین می کند.
عواملی که در ایجاد بیماریهای قلب و عروق نقش دارند:
بدی تغذیه شامل پر خوری،کافی نبودن مواد غذایی ، کمبود ویتامینها و مواد معدنی.
ابتلای به بیماریهای عفونی از قبیل گلو درد چرکی.
مصرف دخانیات:به منظور سالم نگه داشتن قلب و سلامتی جسمی و روانی انسان از استعمال دخانیات باید جدا خودداری نمود.
نپرداختن به ورزش.
ابتلا به بیماریهای قند و چربی خون ، بیماری فشار خون ، ناراحتیهای عصبی و روانی .
بهداشت دستگاه تنفس انسان:
نظافت بینی را رعایت نمود.
از قرار گرفتن در محیطهای آلوده به گرد و غبار و گازهای سمی خودداری کرد.
از تماس با بیماران سرما خورده و واگیردار ریوی اجتناب کرد.
از کشیدن سیگار جدا خود داری کرد.
به محض مشاهده تغییر در ترشحات طبیعی بینی و خلط فورا به پزشک مراجعه نمود.
بهداشت پوست :
پست به منزله پوشش محافظتی است که سراسر سطح بدن را می پوشاند و با وظایفی که بعهده دارد از ورود عوامل بیماریزا به داخل بدن جلوگیری کرده و با عمل عرق کردن باعث کنترل و ثابت نگهداشتن دمای بدن می گردد.همچنین مقداری از مواد زاید بدن از طریق پوست دفع می گردد و با جذب اشعه ماورای بنفش نور خورشید در ساختن ویتامین D نقش دارد لذا پوست باید همیشه پاک و پاکیزه باشد.
پوشاک مناسب و نقش آن در حفظ سلامتی بدن:
همیشه از لباسهای تمیز استفاده کنیم.
لباسهای زیر را در هفته چندین بار تعویض نماییم.
از پوشیدن لباسهای مرطوب خودداری کرد.
از پئشیدن لباسهای تنگ و یا خیلی گشاد خودداری کرد.
جورابها را باید روزانه تعویض و شستشو کرد.
لباس مناسب هر فصل را بمیزان مورد لزوم پوشید.
خواب :
انواع فعالیت های انسان و حیوانات مختلف در طول شبانه روز بطور تناوبی تغییر می کند که به آن (ریتم بیولوژیک ) یا (سرکادین) می گویند. مهمترین وظیفه ای که در اثر این ریتم تغییر می کند خواب می باشد بطور متوسط هر فرد بالغ به 8 ساعت خواب نیاز دارد مدت و عمق خواب به عوامل مختلی از جمله سن ، شغل و محیط خواب بستگی دارد.
استراحت و تفریح :
انسان پس از فعالیتهای روزانه جهت باز سازی جسمی،کسب آمادگی،داشتن آرامش روانی احتیاج به استراحت دارد و انسانی که استراحت نداشته باشد دچار فرسودگی گشته و احساس رخوت و سنگینی دارد و آمادگی لازم جهت تلاش ذهنی و فیزیکی ندارد لذا در یک شبانه روز انسان به حداقل 8 ساعت استراحت و تفریح نیز دارد.
ورزش :
ورزش مقوله ایست که انجام آن را برای سلامتی خویش و همسالان ضروری می دانیم پرداختن به ورزشهای مناسب و مستمر موجب می شود تا از بروز بیماریها و مخصوصا بیماریهای قلبی جلوگیری شده و عامل باز یافتن و حفظ سلامتی و شادابی و نشاط فرد و جامعه شود زیرا:
با ورزش توکل به خدا و تسلیم در برای او و توسل به ائمه اطهار(ص) به اوج رسیده و بهمین دلیل ورزشکاران کشورمان حضرت علی(ع) را مقتدای خویش می دانند.
ورزش موجب اعتماد به نفس و مقاومت و تعادل روحی شده و نگرانی را از بین می برد.
چربیهای خون را به مصرف رسانده و مقدار آنها را به حد مطلوب و تعادل می رساند.
میزان فشار خون ،قند خون، اسید اوریک را در حد تعادل نگهداری می کند.
روحیه تعاون و همکاری و هماهنگی در کار گروهی تقویت می شود.
بهداشت عمومی:
جامعه سالم را انسانهای سالم می سازند و سلامت هر جامعه در گرو رعایت موارد و نکات بهداشتی است. قرار گرفتن انسان د رمحیطهای آلوده تنفس هوای ناپاک ،آشامیدن آب آلوده ،تماس با خاک آلوده و ... همگی زمینه را برای سرایت انواع بیماریها از محیط به انسان فراهم می نمایند.