اهمیت پرندگان
پرندگان گروه عظیمی از جانوران مهرهدار را تشکیل می دهند ، به طور تقریب از 8700 گونه پرنده شناخته شده در جهان 491 گونه آن در ایران شناسایی شده اند ، که از این تعداد حدود 225 گونه در سرزمین ما زندگی و زاد و ولد می کنند . این گونه ها در سطح وسیعی از مناطق خشک و بیابانی ، نواحی جنگلی ، سواحل ، جزایر و دریاچه های کشور پراکنده اند ، تنها با توجه به نقش پرندگان در طبیعت است که می توان به ارزش وجودی و اهمیت واقعی آنها پی برد . گسترش مطالعات اکولوژیک زمینه و امکانات بسیاری برای آشنایی با نقش ویژه و با اهمیت پرندگان فراهم کرده است ، مطالعه در زمینه کنترل بیماریها و آفات کشاورزی توسط پرندگان اهمیت آنها را دوچندان کرده زیرا بطوریکه آشکار شده ، پرندگان در زمره مهمترین عوامل کنترل کننده آفات نباتی قرار دارند و نمونه های خوبی برای آزمایش و تهیه واکسن می باشند ، همانطور که پاستور در سال 1880 موفق به تهیه واکسن هایی از طریق مرغ خانگی گردید . پرندگان علاوه بر دانه خواری و نتیجتا کنترل علف های هرز ناقلین بیماریها و بسیاری از حشرات مضر را نیز کنترل می کنند . ذکر این موضوع ضروری است که بسیاری از پرندگان دانهخوار خساراتی هم به مزارع وارد می کنند ولی بر خلاف تصور عموم حتی اگر شواهد متعددی در مورد نقش زیانبار پرندگان برای محصولات زراعی بیش از آنچه که موجود است در دست باشد ، باز هم نمی توان از ارزشهای بیشمار آنها چشم پوشید . جنبه های مختلف اهمیت پرندگان باعث شده که پرنده شناسان و برنامه ریزان منابع طبیعی بکوشند تا اطلاعات خود را در زمینه های علمی ، آموزشی و تفریحی پرندگان هرچه کاملتر کنند تا بتوانند به نحو مطلوبتری از این ارزشها به نفع جوامع انسانی بهرهبرداری نمایند
اصل پنجاه قانون اساسی ایران
در ایران ، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی
داشته باشند ، وظیفه عمومی تلقی می گردد .از این رو فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ، ممنوع است . ..
چگونه پرندگان را بشناسیم ؟
بسیاری از اشخاص با وجود آنکه به پرندگان علاقه و دلبستگی دارند ، صرفا به این دلیل که به قول خودشان " نمی توانند یک چکاوک را از یک گنجشک تشخیص دهند " از پیگیری در امر شناسایی و مطالعه دقیق پرندگان خودداری می ورزند . گروه دیگر ظاهرا از نامها و اصطلاحات نامانوس مربوط به پرندگان ترس دارند ، ولی لذت بردن از دنیای پرندگان ، چه بهطور مداوم و چه گهگاه ، نه معلومات وسیع میخواهد و نه تخصص دانشگاهی . همان کسانی که ادعا می کنند تفاوت چکاوک را با گنجشک نمی دانند ، مسلما کلاغ ، کبوتر ، اردک ، جغد و بسیاری از پرندگان مربوط به خانوادههای گوناگون را میشناسند و در حقیقت ندانسته راه درازی را در زمینه شناخت پرندگان پیمودهاند . روشهای شناسایی پرندگان بسیار ساده و محدود می باشد ؛ شرط اول داشتن کمی حوصله و پشتکار است . از هیچکس انتظار نمی رود که در وهله اول هر پرندهای را که می بیند بشناسد ، شناسایی پرندگان در صورتی میسر است که بتوان مشخصات ظاهری آنها را دقیقا مشاهده کرد . زیرا پرندگان معمولا در جنب و جوش هستند و به اطراف خود توجه کامل دارند . شرط دوم رعایت سکوت و آرامش است . اگر با سر و صدای زیاد و در حالی که با دوستان خود صحبت می کنیم وارد منطقهای شویم بدون شک پرندگان زیادی را نخواهیم دید . ولی چنانچه در جایی کمین کرده ساکت بمانیم موفق به دیدن پرندگان زیادی خواهیم شد . در آغاز کار می توان از افراد وارد کمک بگیریم تا راه و رسم مشاهده صحیح پرندگان را به ما بیاموزند . پرندگان را در همهجا و در تمام فصول سال می توان مشاهده و مطالعه کرد . این کار نیازی به وسایل و تجهیزات زیادی ندارد . در بیشتر موارد یک دوربین دو چشمی ، یک مداد و یک دفترچه یادداشت کافیست .
نقشه های پراکندگی
نقشه های پراکندگی 343 گونه از پرندگانی که در ایران یافت می شوند ، آورده شده است .بقیه گونه ها یا کمیاب هستند ، یا منطقه پراکندگی زمستانی و زاد و ولد آنها خیلی محدود است و یا در دوران مهاجرت در همه جای ایران دیده می شوند ، ولی نه در ایران زاد و ولد می کنند و نه زمستان را در ایران می گذرانند . در نقشه های درج شده برای پرندگان ؛ رنگ قرمز نشان دهنده منطقه زاد و ولد و رنگ آبی نماینده پراکندگی زمستانی هر پرنده است . ترکیب این دو رنگ ( ارغوانی ) دلالت بر این دارد که در پرنده مورد نظر در آن منطقه هم زاد و ولد می کند و هم زمستان را در آنجا می گذراند و یا به عبارت دیگر سرتاسر سال را در منطقه مورد نظر به سر می برد . در مواردی که اطلاعات مربوط به زادوولد پرنده در بخشی از منطقه پراکندگی آن کافی نبوده است ؛ در آن قسمت علامت سوال ( ؟ ) در روی نقشه گذارده شده . ! بسیاری از گونه های مهاجر گرچه منطقه زادوولد یا زمستان گذرانی محدودی در ایران دارند ؛ ولی در موسم مهاجرت در منطقه بسیار وسیع تری یافت می شوند ، در این صورت در قسمت مربوط به پراکندگی جمله " مهاجر عبوری ..... در همه جای ایران دیده می شود " قید شده است . باید توجه داشت که بخش رنگی هر نقشه به طور تقریب منطقه ای را نشان می دهد که یک گونه در آن یافت می شود ؛ ولی نباید تصور کرد که پرنده مورد نظر را در کلیه نقاط آن منطقه می توان یافت ، بلکه تنها در نقاطی وجود دارد که زیستگاه مناسبی برای آن فراهم باشد . بنابر این باید به توضیحاتی که تحت عنوان زیستگاه برای هر گونه به نوشتار درآمده مراجعه شود . از طرف دیگر ، این نقشه ها فراوانی یا به عبارت بهتر " فراوانی نسبی " پرندگان را نشان می دهد . به عنوان مثال بعضی گونه ها که پراکندگی وسیع در ایران دارند ، ممکن است در شمال فراوان تر باشند و یا برعکس . در مواردی که اختلاف فاحشی در فراوانی یک گونه در نواحی مختلف منطقه پراکندگی آن وجود دارد ، در قسمت پراکندگی توضیحات لازم داده شده است . بعضی از پرندگان منطقه زادوولد ثابتی ندارند و معمولا دو سال پیاپی در یک منطقه معین زاد و ولد نمی کنند . این نکته به ویژه در مورد پرندگان آبزی مانند " کشیم گردن سیاه ، نوک قاشقی ، اکراس سیاه ، پرستوی دریایی نوک سیاه ، کاکایی نوک باریک و چوب پا " صادق است . زاد و ولد چنین پرندگانی در یک تالاب مورد نظر در منطقه پراکندگی آنها بستگی به شرایط آن تالاب دارد . بنابراین در زمستان هایی که بارندگی زیاد و تالاب های سراسر ایران پر آب است ، این پرندگان ممکن است در تمام منطقه زاد و ولدشان که در نقشه نشان داده شده است ، تولید مثل کنند . در حالی که در سال های خشک زاد و ولد آنها به تالاب های بزرگتر و دائمی آن منطقه محدود می شود . چگونگی مهاجرت پرندگانی که زمستان را در ایران می گذرانند بستگی نزدیکی به شرایط جوی دارد . بدین ترتیب که در زمستان های ملایم ؛ این پرندگان غالبا در شمال ایران می مانند ، در صورتی که در زمستان های سخت تعداد زیادی از آنها به مرکز و جنوب ایران رو می آورند . از این رو باید توجه داشت که نقشه های پراکندگی پرندگان را در شرایط معمولی ؛ یعنی در سال هایی که شرایط اقلیمی متوسط است ، نشان می دهد . اطلاعات ما در مورد پراکندگی پرندگان در بخش بزرگی از ایران ، به ویژه در نیمه شرقی ، کامل نیست .
بنابراین بعید نیست که در نقشه های پراکندگی اشتباهاتی رخ داده باشد ، بدین جهت ارسال هرگونه اطلاعی در این زمینه از طرف افراد علاقمند به آدرس میل این وبلاگ ( [email protected] ) موجب کمال سپاسگزاری خواهد بود .
به یاری خداوند ؛ درج خانواده پرندگان ایران با موفقیت به پایان رسید