ببر
مقدمه
ببر گوشتخواری است با اندازه بزرگ و طول بدن آن تا 290 سانتیمتر و دم آن تا 110 سانتیمتر و وزن آن تا 320 کیلوگرم است. نیرومندترین و درنده‌ترین پستاندار گوشتخوار جهان و از تیره گربه سانان است. ببر ٬ تا حدود ٢٠٠ سال پیش ٬ در بیشتر جاهای آسیا وجود داشت ٬ اما شکار بی‌رویه و از بین رفتن زیستگاههای طبیعی آن بدست انسان ٬ نسل این جانور را در بسیاری از مناطق آسیا برانداخت. ببر جانور مقاومی است و توان سازش با شرایط محیطی گوناگون را دارد. در جنگلها ٬ درخت‌زارها ٬ علفزارها و نیزارهای مردابی زندگی میکنند.
پوست ببر به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای تا نارنجی مایل به قرمز همراه با نوارهای عرضی سیاه یا قهوه ای پررنگ است. درازا ٬ پهنا و فاصله بین این نوارها در هر نژاد بسیار تفاوت دارد. ببرها یال ندارند٬ اما بسیاری از آنها گرداگرد صورت موهای بلندی دارند که پهنای سر را بیشتر می‌نمایاند . موی بدن ببر بنگال و ببرهای جنوب شرقی آسیا کوتاه است . اما نژادهایی که در مناطق سرد و یخبندان زندگی میکنند موهای پرپشت و بلندی دارند که آنها را از سرمای شدید محافظت میکند.
ببرها همانند دیگر گربه سانان ناخنها و دندانهای بلند و تیز دارند و می‌توانند به سرعت ولی آرام و بی‌صدا حرکت کنند . ببر بسیار چالاک و سریع است و میتواند تا ٩ متر در هر جهش بپرد ٬ اما خیلی زود خسته میشود و اگر نتواند شکار خود را در مسافت کم و مدت زمان اندک بگیرد از تعقیب آن دست برمی‌دارد. ببر برخلاف دیگر گربه سانان ٬ به آب علاقه فراوان دارد و شناگر ماهری است.
نحوه زندگی و شکار
ببر بیشتر در جنگلها و نواحی دور از انسان در نقاطی که حیواناتی چون خوک وحشی و سم داران دیگر فراوان هستند زندگی میکنند. فعالیت شبانه دارد ولی ممکن است در روز نیز دیده شود. حیوانی است قوی و پر تحرک و مقاوم. به این ترتیب کاملا به شکار نزدیک شده و بطور ناگهانی به وی جهش میکند. معمولا بوسیله شکستن مهره های گردن و خرد کردن جمجمه شکار خود را فورا میکشد. میتواند شکارهای بزرگی مانند گوزن و گاو را را با دندانهای خود حمل کرده به جای مناسب ببرد. ببرهای زخمی و آنهایی که به انسان خواری عادت دارند انسان را مورد حمله قرار میدهند. ببر معمولا گوزن ٬ آهو ٬ گاو و گاومیش وحشی و گراز و گاهی بچه فیل شکار میکند. از جانورانی مانند پرندگان ٬ میمونها و حتی لاک پشت و قورباغه نیز تغذیه میکند. در بعضی مناطق آسیا که محیط زیست طبیعی ببر آسیب دیده است.
ببرهای نر
ببرهای بالغ نر معمولا تنها زند گی می کنند و قلمرو مشخصی دارند و نرهای دیگر را از آن می رانند . هر چه تعداد شکار در منطقه ای کمتر باشد ٬ وسعت قلمرو زیادتر است ٬ معمولا قلمرو ببرها بین ٦٥ تا ٦٥٠ کیلومتر مربع مساحت دارد . این جانور قلمرو خود را با ادرار و یا مایعی که از غده های قاعده دم آن ترشح می شود نشانه گذاری می کند . بوی این نشانه ها به ببرهای نر دیگر هشدار می دهد ٬ که از ورود به قلمرو خودداری کنند . قلمرو هر ببر نر از چند قسمت کوچکتر تشکیل می شود که در هر یک از آنها ٢ یا چند ببر ماده زندگی می کنند.
تولید مثل
هر دو تا سه سال یکبار بچه می زاید. دوران آبستنی آنها در حدود 105 تا 113 روز است. معمولا دو یا سه قلو می زایند ولی تعداد بچه ها تا 6 نیز دیده شده است. بچه هایی که تازه متولد میشوند به اندازه یک گربه اهلی و به وزن 1400 گرم هستند و بعد از 2 هفته چشم باز میکنند. بچه ها به سرعت رشد کرده و بعد از یک ماه کم کم به دنبال مادر خود راه می افتند. تا شش ماهگی از شیر مادر تغذیه میکنند و تا یکی دو سال با مادر میگردند ولی تا سه سالگی در حدود لانه میمانند و بعد از آن به نقاط دیگر میروند. در سن چهار سالگی از لحاظ جنسی بالغ میشوند.
پراکندگی در ایران
ببر در ایران در نواحی جنگلی کوههای البرز و جنوب دریای خزر در گیلان و مازندران و گرگان از حدود آستارا تا نواحی شمال ترکمن صحرا زندگی میکرده است. ولی از 30 سال پیش تعداد آنها خیلی کم شده و نسلشان در ایران در معرض نابودی است.
پراکندگی جهانی
در جنوب قفقاز و جنوب شرقی ، ماوراء خزر ، جنوب چین ، کره ، هندوستان ، افغانستان ، ایران و ترکیه دیده میشود.
شیر
مقدمه
شیر از لحاظ اندازه بدن و دم تقریبا مانند ببر است ولی از لحاظ داشتن رنگ یکنواخت گندمگون که بدون نوارهای تیره عرضی است با آن تفاوت میکند. در شیر در انتهای دم یک دسته موی سیاه ودر عقب گوش یک لکه سیاه وجود دارد و بین پهلوهای بدن با ناحیه شکم و سطح خارجی با سطح داخلی دستها و پاها اختلاف زیادی دیده نمی‌شود. در پهلوها و بالای گردن موهای بلند به صورت یال وجود دارد.
نرها از ماده‌ها بزرگتر هستند و در نرهای بالغ در بالای شانه تا بالای سر و روی گونه‌ها و پهلوهای گردن تا سینه موهای بلند یال مانند روئیده شده است. اندازه یال در نژادهای مختلف شیر متفاوت است. در شیر ایرانی یال کوتاهتر است. بچه‌های تازه متولد شده گاهی به رنگ یکنواخت هستند ولی اغلب در بالای بدن آنها لکه‌هایی دیده میشود. این لکهها بیشتر دنبال یکدیگر قرار گرفته و به شکل نوارهای عرضی در می‌آیند.
نحوه زندگی و تغذیه
شیر مانند سایر گوشتخواران در روز استراحت کرده و در شب بخصوص اوایل شب فعالیت میکند. از علفخواران بزرگ مانند خوک وحشی و گوزن و سایر سم‌داران اهلی مانند گاو و گاومیش تغذیه میکند. گاهی به انسان حمله‌ور میشود ولی معمولا برای دفاع از خود انسان را مورد حمله قرار می‌دهد. در حدود پنج سالگی کاملا بالغ میشوند. بعد از تولد بچه‌ها نرها مادر و بچه‌ها را ترک نمی‌کنند. دوران آبستنی در حدود 105 تا 112 روز است. بچه‌ها 2 تا 5 است. بچه‌ها معمولا با چشم بسته متولد میشوند و بعد از 6 روز چشم باز میکنند. مدت تغذیه از شیر مادر در حدود 3 ماه است.
پراکندگی در ایران
یکی از قدیمی‌ترین شرحی که درباره شیر ایران وجود دارد مربوط به کتاب نزهت‌القلوب است که در سال 740 هجری بوسیله حمدالله مستوفی قزوینی تالیف شده است. در این کتاب نوشته شده است: مرغزار دشت ارژن بر کنار بحیره است که در آن صحرا است و در این محدوده بیشه است که در آن شیر شرزه بسیار باشد. طول این مرغزار دو فرسنگ و در عرض یک فرسنگ است. W.Ousley در سال 1819 ضمن اشاره به وجود شیر در جنوب ایران می‌نویسد که بوشهر به علت داشتن شیر زیاد به معدن شیر معروف بوده است. شیر در جنگلها و بیشه‌ها و نیزارها و بوته‌زارهای جنوب ایران از حوالی شیراز در فارس تا حدود کارون در خوزستان می‌زیسته است.
نژاد شیر ایرانی
این نژاد بوسیله تعدادی صفات از شیر آفریقایی تفاوت میکند. در جمجمه صندوق صماخ کمتر متورم بوده و ناحیه پس حدقه‌ای کوتاهتر و سوراخ جلوی حدقه‌ای معمولا بوسیله دیواره میانی به دو قسمت شده است. از لحاظ صفات خارجی دسته موهای انتهایی دم بلندترو دسته موهای بلند آرنج و ناحیه شکم نسبتا رشد بیشتر داشته و یال کوتاهتر است. موها بر حسب فصل ممکن است کوتاه و نرم یا بلند و ضخیم باشند. رنگ کلی بدن متغیر است و از گندمگون مخلوط با سرخی و سایه‌ای از سیاهی تا خاکستری با خاکستری نخودی و گاهی با سایه‌ای از نخودی مایل به سفید تغییر میکند. یال نیز ازلحاظ شکل رنگ متغیر است.
پراکندگی جهانی
در جنگلهای گیر در کتیاور هندوستان ، نواحی استوایی آفریقا از سمالی لند تا سودان و تا جنوب غربی آفریقا دیده میشود.
پلنگ
مشخصات
پلنگ گوشتخواری است بزرگ که طول بدن آن تا 160 سانتیمتر و گاهی تا 180 سانتیمتر و طول دم تا 110 سانتیمتر و بلندی در ناحیه شانه تا 75 سانتیمتر می‌رسد. بدن دراز و باریک و دستها و پاها قوی و به اندازه متوسط و پنجه‌ها ناخن بزرگ که بطور واضح از دو طرف فشرده شده است. گوشها کوتاه و مدور و بدون موهای بلند انتهایی است. دم دراز و طول آن معمولا از نصف طول بدن بیشتر و ظریف و باریک است. رنگ بدن خالدار و در رنگ سفید زمینه آثاری از زردی یا زرد قرمز یا زرد خاکستری وجود دارد.
دسته خالهای گل مانند در همه جا در روی بدن و دم و دستها و یا پرکنده شده است. در عقب و وسط پشت بدن بعضی خالها دنبال هم قرار گرفته و به صورت نوار نمایان میشوند. جمجمه خیلی بزرگ و دراز و نسبتا باریک است. ناحیه پیشانی تقریبا مسطح است و در وسط آن فرو رفتگی طولی وجود دارد. پهنای جمجمه در بالای دندانهای نیش خیلی بیشتر از پهنا در عقب زایده‌های پس حدقه‌ای است. استخوانهای بینی دراز و نسبتا باریک است. انتهای عقبی استخوانهای بینی به لبه عقبی استخوان فکی می‌رسند یا بیشتر از آن امتداد می‌یابند. دندانهای نیش خیلی بزرگ و اولین پیش آسیای بالا همیشه وجود دارد.