بیماری های مسری تولیدات سودمند گوشتی و شیری دام ها را تهدید می کند. واکسیناسیون یک روش بسیار مهم در کنترل و جلوگیری از این بیماری ها می باشد. اما به هر حال، یک برنامه ی واکسیناسیون جانشین خوبی برای تغذیه ی خوب، تهویه ی مناسب، اقدامات بهداشتی مؤثر و دیگر روشهائی که برای مدیریت سلامت انجام می گیرد نمی تواند باشد.
برنامه های واکسیناسیون بایستی با همکاری انجمن دامپزشکان باشد. شرایط فردی یک رمه (گله گاو) مانند تاریخ بیماری، مدیریت، شرایط مکانی، نحوه ی غذا دادن، پرورش و عوامل دیگر برنامه های واکسیناسیون را تحت تأثیر قرار می دهد حالا این واکسیناسیون چه برای گاو های گوشتی و یا چه برای گاوهای شیری باشد. نوع واکسن مثل میکروب کشته یا ضعیف شده، زمان بندی، هزینه ها و مزایا و عوامل دیگر بایستی مورد بررسی قرار گیرد. دستورالعمل و نسخه های جدی و مؤثر که برای تمامی تولیدات دامی مفید و مناسب باشد به طور عملی وجود ندارند و در صورتی که با احتیاطهای حرفه ای همراه نباشند و یا اگر به پیشینه ی دام بصورت فردی توجه نشود حتی می تواند خطرناک نیز باشد. اگر واکسیناسیون به طور صحیحی صورت نگیرد ممکن است واکسن کارائی نداشته باشد و یا حتی می تواند عواقب ترسناک و وخیمی نیز داشته باشد.
واکسن کمکی است که از بیماری های واگیردار جلوگیری می کند. اما واکسن های معدودی وجود دارند که برای تمامی دام های یک گله به طور صد در صد (100%) ایمنی ایجاد کنند. اکثر واکسن ها سطح عمومی ایمنی را برای گله بالا می برند به گونه ای که خطر انتشار بیماری مسری در پائین ترین حد قرار می گیرد.
بررسی های عمومی موقع طراحی یک برنامه ی واکسیناسیون
آنتی سرم ها (ضد سرم ها) از خون حیواناتی که در مقابل یک بیماری مشخص مقاوم و ایمن هستند ساخته می شود. آنها شامل پادتن هایی هستند که می توانند در مقابل آن بیماریها حفاظت و ایمنی سریعی به وجود آورند. این ایمنی نسبتاً کوتاه مدت هستند و معمولاً تنها 2 یا 3 هفته طول می کشند. آنتی سرمهایی که در حجم های زیاد تزریق می شوند معمولاً گران بوده و برای بسیاری از بیماری های مسری در دسترس نمی باشند. این گونه تزریقات معمولاً در زمان شیوع بیماری هایی مثل اینتروتوکسیما (enterotoxemia) در گوساله های تازه به دنیا آمده هستند.
بعضی از واکسن ها به وسیله ی تضعیف کردن عامل بیماری زا تولید می شوند در این مورد عامل بیماری (ارگانیسم) زنده باقی مانده و تکثیر می شود و در حیوان بیماری که تحت واکسیناسیون قرار گرفته است ایمنی ایجاد می کند بدون اینکه بیماری ایجاد کند. اکثر واکسن هایی که حاوی میکروب های زنده ی ضعیف شده هستند به گاوهای آبستن (حامله) تزریق نمی شوند به خاطر اینکه این گونه میکروب ها می توانند به جنین حمله کرده و باعث مشکلاتی در تولد و یا حتی منجر به سقط جنین شوند. واکسن هاییکه حاوی ویروس ضعیف شده ی مسری هستند مثل rhino-tracheits گاوی و ویروس اسهال گاوسانان از جمله واکسن های قابل تزریق هستند. واکسن هایی که حاوی ویروس های ضعیف شده هستند بالاتر از واکسن حاوی ویروس کشته شده ایمنی ایجاد می کنند، اما به هر حال ممکن با تزریق این واکسن ها به دام های حامله و یا پُر استرس (استرس دار) تا اندازه ای ریسک کنیم.
واکسن ها معمولاً برای گوساله های تازه متولد شده (young cave) مؤثر واقع نمی شوند. چون دستگاه ایمنی نابالغ آنها ممکن است قادر به پاسخ گویی به واکسن ها یا آنتی ژنها نباشند. پادتنهایی که از کلستروم (colostrums) مادر گرفته می شود و برای محافظت گوساله در برابر بسیاری از بیماری های مسری محافظت می کند هم ممکن است جلوی پادتن ها را مسدود کند و یا آنها را از بین ببرد. این پدیده به "دخالت پادتن های مادری" مشهور است و عمده ترین دلیل برای واکسینه نکردن گوساله های تازه متولد شده در مقابل چندین بیماری مسری است.
برنامه های واکسیناسیون برای گاوهای گوشتی / گله ی گوساله ها
گوساله های کوچک (گوساله های شیرخوار)
واکسن دهانی روتا و کروناویروس (Dral rotavirus and coronavirus vaccine)
این دو عامل ویروسی که در گوساله های کوچک هستند به طور دهانی با یک واکسن ترکیبی به دام داده می شود. در صورت امکان آنها بایستی قبل از خوردن کلُستروم (colostrums) داده شود. اکثر دامپزشکان ترجیح می دهند که قبل از زایمان از روتا/کرونوویروسهای/ای کولی (rotavirus/coronavirus.Ecoli) در مادر استفاده کنند که بستگی به نوع پادتن های حفاظتی گوساله ها دارد.
واکسیناسیون گوساله در مقابل بیماری های مسری گاوی از قبیل (rhino-trachei tis (IBR)، ویروس گاوی اسهال، پاراآنفولانزای-3 (PI-3) و ویروس سینکیتیال (syncytial) تنفسی (BRSV) معمولاً چندین ماه پس از تولد به تأخیر انداخته می شود به خاطر اینکه پادتن های مادر در ماه های اول تولد دخالت می کند. بعضی مواقع دامپزشکان واکسیناسیون را در زمان شیوع بیماری و گاهی بر روی گوساله های شیری که تجربه این بیماری را در گذشته داشته اند ولی در حالت طبیعی این توصیه توسط اکثر عمل کننده های این کار نمی باشد. واکسیناسیون گوساله های کوچک (شیری) با واکسن دماغی IBR/PI3 از اکثر مشکلات و دخالت های ایجاد شده توسط پادتن های مادر جلوگیری می کند.
گوساله های گوشتی علفی (از شیر گرفته شده)
کلُستریدیا (clostridia)
اغلب گوساله ها قبل از شیر گرفته شدن در مقابل بیماری های کلستریدی (clostridial) واکسینه می شوند.
بیماری های کلسترویدی شامل بیماری های زیر هستند:
Clostridium chauvoei که منجر به سیاهی ساق پای حیوان می شود.
Clostridium septicum که منجر به رادمای بدخیم می شود.
Clostridium pertringen که منجر به اینتروتوکسیمای نوع D , C , B می شود.
Clostridium sordellii که منجر به مرگ ناگهانی می شود.
Clostridium novyi ß منجر به مرگ ناگهانی می شود.
Clostridium haemolvtica ß که منجر به آب قرمزی (Red water) می شود.
آب قرمزی فقط در مناطق محدود بومی اتفاق می افتد و در نیمه ی غربی شیوع ندارد.
(pinkeye) چشم صورتی
در برخی از دامها، چشم صورتی بودن مشکل دائمی و پایداری است. در این گونه دام ها واکسن مربوطه قبل از اینکه خطر این بیماری به بالاترین حد برسد استفاده می شود.
واکسن های دام های گوشتی شیرخوار و شیوه های سلامت (ایجاد شرایط لازم ضروری) تولید کنترهایی که قصد حفاظت از گوساله های خود را دارند بایستی 14 تا 21 روز قبل از این که آنها را از شیر بگیرند بایستی آنها را واکسینه بکنند. موقعی که خطر در حد بالای خود است استرس بیشتر شده و دستگاه ایمنی قبل از شیر گرفتن گوساله، برای چندین بیماری تنفسی و بیماری های دیگر توسعه می یابد. این برنامه همچنین بر روی تمام ماده گوساله های جایگزین شده که در گله نگه داری خواهند شد بایستی انجام شود.
IBR (بیماری تنفسی و مسری گاوی)
BVD (ویروس اسهال گاوی)
PI3 (پاراآنفولانزای-2)
BRSV (ویروس سینکیتال تنفسی گاوی)
واکسن کلستریدیای هفت کاره (7-way)
هموفیلی سامنوس Haemophilus somnus
کرم زادی (انگل ها)
آخته کردن و بریدن شاخ ها در صورتی که قبلاً این کار صورت نگرفته باشد انجام لیپتوس پیروس (Leptospirosis) برای ماده گوساله های جایگزین شده.
واکسیناسیون برای از بین بردن باکتری های مضر انتخابی است.