افت در لغت به معنای افتادن – نقصان – کاستی و کاهش است و اصطلاح آموزشی آن افت تحصیلی است که در معنای عام به مردودی دانش آموزان و تکرار پایه ی تحصیلی اطلاق می شود .
گرچه علل افت در مقاطع مختلف تحصیلی تا حدودی با یکدیگر تفاوت دارد اما شاید بتوان یک سری علت را بطور عام بیان کرد و بطور اخص در هر پایه ی تحصیلی نیز عوامل خاص آن را بیان نمود .
بررسی علل افت تحصیلی در مقاطع مختلف احتیاج به یک پژوهش و تحقیق گسترده با دسترسی به آمار و ارقام مردودی در هر درس و تجزیه و تحلیل آنها دارد که بایستی با یک تلاش گسترده وبا تیمی ورزیده از متخصصین مقاطع و رشته های مختلف وبا کمک گرفتن از متخصصین علوم تربیتی خارج از آموزش و پرورش انجام گیرد و راهکارهای مناسب برای کاهش آن ارائه گردد .(از ضروری ترین کارها در آموزش و پرورش همین است ) افت تحصیلی را می توان به دو دسته تقسیم کرد
1- افت تحصیلی آشکار ( کمی ) : مشخصا به تعداد آمار مردودی هر پایه و تکرار آن اطلاق می شود ( بعنوان مثال با توجه به آمارهای موجود سال تحصیلی گذشته 4 ملیون دانش آموز مردود شده اند که اگر آمار دانش آموزان را 16 ملیون نفر فرض کنیم به عبا رتی %25 دانش آموزان مردود شده اند )
2- افت تحصیلی پنهان ( کیفی ) که خود به دو دسته تقسیم می شود :
الف : شامل دانش آموزانی می شود که برای جلوگیری از مردود شدن با توسل به شیوه های مختلف اقدام به گرفتن نمره نموده و جان به سلامت می برند که ممکن است ضعف خود را در پایه های بالاتر نشان داده و یا آن را جبران کنند .
ب : افت را اگر به معنای کاهش بگیریم هرگونه کاهش در رسیدن به اهداف آموزش و پرورش اعم از علمی و تربیتی و پرورشی افت محسوب می شود که به چند مورد اشاره می شود
1- یکی از ا هداف آموزش و پرورش در هر جامعه ای انتقال میراث فرهنگی جامعه به نسل های بعدی است بنا بر این به همان تعداد که در جامعه ای افراد بی توجه به ارزش های فرهنگی جامعه وجود داشته باشد و یا به همان نسبت که ارزش های فرهنگی در درون افراد نهادینه نشده باشد ( افت ارزش ها ) آموزش و پرورش در رسیدن به اهداف خود دچار افت گردیده است ( نمونه های آن تقلب کردن دانش آموزان در جلسه ی امتحان – رواج دروغ گوئی در جامعه – ریا – فریبکاری – غیبت - .............. )
2- اگر هدف دیگر آموزش و پرورش را، پرورش انسانهای قانونمند بدانیم هر نوع قانون شکنی – دور زدن قانو ن – گریز از قانون توسط افراد جامعه به معنای کم اثری روشهای آموزشی بکار گرفته شده در آموزش و پرورش در جامعه است .
3- هدف دیگر آموزش و پرورش ساختن افرادی است که بتوانند با استفاده از آموخته های خود بر مشکلات فائق آیند بنا براین وجود مشکلات خانوادگی – اجتماعی - اقتصادی – سیاسی و ...... و ناتوانی افراد برای غلبه بر آنها نوع دیگری از افت تحصیلی را نشان میدهد .
4- به هر میزان جامعه ای تا رسیدن به مرز خود کفائی فاصله داشته باشد افت روشها ی آموزش را در حدی که وظیفه ی آموزش و پرورش است نشان می دهد زیرا با 12 سال که افراد اعم از زن و مرد در مدرسه می گذرانند چنانچه نظام آموزشی پویا و از انعطاف لازم بر خوردار باشد بایستی بتواند افرادی را تربیت کند که ضمن آنکه گلیم خود را از آب می کشند به رفع نیازهای جامعه کمک کنند .
مشخص است که این نوع افت را بصورت کمی نمی توان محاسبه کرد و به عبارتی از نظرها پنهان است و کسی را بابت آن محاکمه نمی کنند .
در حالت کلی باید گفت هر نوع کاهش در رسیدن به اهداف آموزش و پرورش که در جوامع مختلف متفاوت است افت به حساب می آید و هر عاملی که وجود آن باعث پیشرفت تحصیلی می شود نبود و یا نقصان آن در نظام آموزشی باعث افت تحصیلی می گردد .