نقش و اهمیت فعالیتهای بدنی دیرزمانی است که در میان افراد کم تحرک شناخته شده است. این مسئله باعث شد تا افراد جامعه تمایل پیدا کنند نسبت به تأثیرات مختلف فعالیتهای بدنی حساس شوند و تلاش نمایند تا دانش و اطلاعات خود را توسعه بخشند. در این مورد، رابطه بین ورزش، آمادگی جسمانی و بهداشت (تندرستی) با تضادهای آن در شکل زیر به خوبی ترسیم شده است.
(تصاویر در فایل اصلی موجود است)
بدون تردید آرزوی هر فردی بهبود کیفیت و طول عمر زندگی‌اش میباشد. با این همه، نکاتی که باعث پیشبرد موضوع مورد بحث ما می‌شود همچنان ناشناخته باقی مانده است. حتی تعاریف ابتدایی مربوط به ورزش (تمرین)، آمادگی جسمانی و تندرستی نیز همواره مورد بحث و مجادله است.
بعضی، فعالیت بدنی یا تمرین را تحرک بدن همراه با انقباض عضلانی و مصرف انرژی تعریف می‌کنند. بنابراین از آمادگی جسمانی نیز به عنوان یک سری از شاخص‌های تعیین‌کننده ظرفیت در اجرای فعالیتهای بدنی نام می‌برند. تندرستی هم بود یا نبود بیماری نیست، بلکه تندرستی شاخصی است که تمامی مراحل مختلف حیات جسمانی از آغاز تا پایان زندگی را در بر می‌گیرد.
شواهد اپیدمیولوژی
اپیدمیولوژی (همه‌گیر شناسی) در ابتدا به عنوان پژوهشی برای یافتن علل و عوامل گسترش بیماری‌های عفونی آغاز شده، ولی تعمیم آن به بیماری‌های مزمن نظیر بیماری‌های قلبی عروقی (CHD) نکته‌ای کاملاً جداگانه است. در این بحث تلاش ما بر این است که تا موضوع فعالیت، آمادگی جسمانی و طول عمر را در ارتباط با CHD مورد بررسی قرار دهیم و به فواید و مضراتش در افراد ورزشکار و غیرورزشکار و نقش آن در تندرستی، بیماری و یا مرگ زودهنگام بپردازیم. مهمترین علت این گزینش کارهای بسیاری زیادی است که تاکنون در این زمینه انجام شده است. به علاوه، CHD بزرگترین علت مرگ و میر پیش از دوره سالمندی در کشورهای مختلف میباشد.
فعالیت بدنی شغلی و CHD
داستان جدید ورزش و CHD با کارهای پروفسور موریس1[1] و همکارانش در لندن آغاز شد. آنها شروع به آزمایش و تحقیق روی چند تن از رانندگان اتوبوس دوطبقه و بلیط جمع‌کن‌ها کردند. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان داد که افراد بلیط جمع‌کن بسیار کمتر به CHD (بیماری کرونری قلب) مبتلا شده‌اند. بعلاوه این نکته روشن شد که چنانچه آنها دچار عوارض یا بیمار خاصی شده‌اند، شدت آن به مراتب کمتر از رانندگان اتوبوس بوده است. ضمناً توانایی آنها در مقابل حمله قلبی خیلی زیاد بوده است. در تحقیق مشابهی، بیش از 6351 نفر از کارگران بنادر و عرصه کشتی‌ها مورد بررسی قرار گرفتند و نتیجه این پژوهش با نتایج پژوهش پروفسور موریس یکسان بوده است. در این تحقیق روشن شد که کارگران و افرادی که کارهای سنگینی همچون باربری، بلند کردن و جابجا کردن اشیای سنگین و غیره را برعهده داشتند، نسبت به کارمندان، سرکارگران و یا کسانی که با ماشین‌های بالابر و جا به جا کننده اشیاء سر و کار داشتند به مراتب کمتر در معرض خطر حمله یا بیماری قلبی قرار گرفته‌اند. مدت این تحقیق نزدیک به 22 سال طول کشید و متغیرهای مورد اندازه‌گیری عبارت از فشارخون و دیگر پارامترهای فیزیولوژیکی و با استفاده از آزمایشاتی که روی دوچرخه‌کارسنج (ارگومتر) انجام گرفت، بوده است. هرچند عوامل دیگری همچون روش زندگی، وضعیت اقتصادی، مسایل اجتماعی و اعتیاد به سیگار نیز نقش مهمی در این نتایج داشت، ولی بدون تردید مهمترین عامل فعالیت شدید و مستمر بوده است.
فعالیت بدنی اوقات فراغت و CHD
در مورد احتمال CHD بین افراد کم‌تحرک میانسال، یک سری آزمایشات مقایسه‌ای در انگلستان انجام شده است که همگی به نتایج مشابهی دست یافته‌اند. در میان افراد مورد آزمایش، کسانی وجود داشتند که در اواخر هفته و یا در اوقات فراغت روزانه خود به ورزش می‌پرداختند. نتایج این بررسیها نشان داد که افراد اخیر خیلی کمتر مبتلا به CHD شدند تا افراد کاملاً بی‌تحرک.
شکل و نوع ورزش در اوقات فراغت نیز در کاهش CHD بسیار حائز اهمیت است. تمرینات شدید به خصوص تمرینات استقامتی و تمریناتی که دستجات ماهیچه‌ای بزرگ را درگیر می‌سازد شودمندتر هستند.
برای بررسی این افراد از معیارهای «اندازه‌گیری چربی زیر پوستی» و «الکتروکاردیوگرام» استفاده شد، با این همه، در این آزمایش‌ها نتایج کاملاً معکوسی بین CHD و ورزش به دست نیامده است.
اصولاً افرادی که ورزش می‌کنند کالری بیشتری مصرف می‌کنند و از وزن کمتری نیز نسبت به افراد بی‌تحرک برخوردارند. در این پژوهش‌ها مشخص شد که نوع تمرین می‌تواند CHD را تحت تأثیر قرار دهد، چون برآمادگی قلبی عروقی، وضعیت بدنی و آمادگی جسمانی عمومی تأثیر می‌گذارد.
پژوهش‌هایی که در همین زمینه در انگلستان و نیوزیلند صورت گرفته است، نشان می‌دهد که با انجام ورزش، خطر CHD به مقدار بسیار زیادی کاهش می‌یابد. در بررسی دیگری در آمریکا، گروهی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه هاروارد مورد مطالعه قرار گرفتند که در بین آنها قهرمانان دانشگاهی، ورزشکاران باشگاهی و افراد بی‌تحرک حضور داشتند. نتایج حاصله خاطرنشان ساخت که فعالیت بدنی‌شان در دوران دانشجویی تأثیر به سزایی در کاهش احتمال CHD در دوران میانسالی آنها داشته است و نه سوابق قهرمانی و کسب عناوین مهم مسابقاتی. در ادامه این بررسی هنگامی که سوابق دوره 10 تا 16 سالگی بیش از از 16 هزار تن از این فارغ‌التحصیلان مورد بررسی قرار گرفت، نتایج نشان داد افرادی که در هفته به میزان 2000 کالری و یا بیشتر انرژی مصرف کرده‌اند، احتمال ابتلایشان به CHD به مقدار 39 درصد پایین‌تر از افراد بی‌تحرکی بوده که میزان کالری مصرفی آنها در هفته کمتر از 2000 کالری بوده است.
هرچند اختلاف‌هایی بین یافته‌های تحقیقات گوناگون در میزان تأثیر و شدت انجام ورزش در کاهش CHD دیده می‌شود، ولی تمامی این یافته‌ها جملگی نشان می‌دهند که CHD با فعالیت بدنی رابطه عکس دارد.