بزرگترین جشن ملی ایرانیان آداب و مراسم خاص خود را دارد. چشمگیر ترین این مراسم ،شاید همان چیدن سفره هفت سین است که علی الاوصول باید در زمره اصلی ترین نکالیف بر پای دارندگان جشن به حساب می آید. پس سفره هفت سین یا هفت شین ایرانی باید مجموعه ای از بهترین عطایای ایزدی را در خاک معطّر ایران در بر داشته باشدو نماینده معقول انتظاراتی هم به حساب آید که در هر سال به ابناء وطن تعلق می گیرد.
تحویل سال :
در روز گار ما ،به هنگام تحویل سال ،جز از هفت سین و کتاب آسمانی،یک نان بزرگ،یک کاسه آب که رویش برگ سبز استف یک شیشه گلاب ، سبزه علاوه بر آجیل شیرین و میوه و شیرینی وخروس وماهی در خوانچه می نهند و البته غیر از اینها یک کاسه ماست و مقداری شیر و پنیر وچند تخم مرغ رنگ شده را نیز فراموش نمی کنند،چون همه از فراوانی سخن می گویند و چشم و دل اهل خانه را در آغاز سال نو،سیر نگاه می دارند.
نوروز عامه :
روز اول فروردین ابتداء بهار است، واین را نوروز کوچک و نوروز عامه و نوروز صغیر، گویند.خدای تعالی در این روز عالم را آفرید و هر هفت کوکب در اوج تدویر بودندواوجات همه در نقطه اول حمل بود در این روز حکم سده که به سیرو دور در آیندو آدم علیه السلام را نیز در این روز خلق کرده است.
محرز است که اگر هم در دربار شاهان ساسانی، یک ماه را به نوروز اختصاص می دادند، این امر مستلزم آن نبود که آحاد رعیت نیز دست از کار بکشند وبه عیش و نوش پردازند. چون روال زندگی اکثریت زحمتکش نیز بر کار و تلاش دائم استوار بوده است.
سیزده بدر اندیشه والا وانسانی ایرانی هر عزیزی و هر بزرگی و هر میهمانی را به نیکویی می پذیرد و پیشوازمی کنند، آنگاه به نیکویی هم بدرقه می کنند. نوروز بزرگ را هم با چهار شنبه سوری استقبال می نماید و آنگاه با سیزده به در که آخرین روز جشنهاینوروزی است بدرود می گوید.در این روز غم وغصه ورنج و خمودی حرام است و همه می مواهدند که سیزده نوروز بگذرد و زندگی عادی شان را آغاز کنند. صورتی بدوی انجام می شده است.
آتش افروزی :
در آذربایجان همه خریدهای شب چهارشنبه سوری رااز چهارشنبه بازار تهیه می کنند،وبازارها را در شب چهارشنبه سوری چراغانی می نمایندو به زیورها می آرایند.
کوزه شکنی :
ایرانیان که جشن نوروزیشانبه هنگام نو کردن همه مظاهر زندگی در مسیر نوشیدن طبیعت است چهارشنبه سوری را فرصتی می شمرند،تا قضاوبلا را از خود دور کنند.
در بسیاری از مناطق ایران،بعضی ها وقتی که آتش را ازبام ها به زمین افکندندکوزهای آب برآن می اندازندوآب وآتش را با هم برای دفع بلا بکار می گیرند.در بعضی از شهرهاوروستاها فقط کوزه می شکنند کوزه نیز جای آب است و شکستن کوزه های کهنه بالطبع تکلیف چدیدی می آفریند که کوزه های نو تهیه کنند و با تازگی و طراوت بهاری آب های خنک را از ظرف تازه بنوشید.
اسفند دود کردن :
اسپند یا اسفند بوته ای است به همین نام که در اغلب مناطق ایران می روید و بوی خاص آن خاصیت شدید گند زدائی دارد،به همین دلیل است که در بیشتر سنتها و مراسم دود کردن اسفند بر آتش می ریزد تا چشم بد را از خود دور کرده باشند.
آجیل چهارشنبه سوری :
در شب چهارشنبه سوری آنگاه که آتش ها فرو نشست وبازیهاپایان یافت افراد خانواده ها به شادی دور هم می نشینند.سالخوردگان روستایی با داستان سراطی های خود سرمای اسفند رابدرودمی گویند.
در این میان مادر ها سینی های آجیل را می آورند.در همه جای ایران زمین آجیل چهارشنبه سوری ویژگی خود را دارد.
آش چهارشنبه سوری :
در شب و روز چهارشنبه سوری در بیشترمناطق کشور آش می پزند،این غذا مجموعه ای از همه دانه ها و سبزیها ومواد اولیه ی غذایی را با خود دارد بدان امید که در سال آینده برکت بر روزی شان باشد.
آش مراد وقاشق زنی :
بدین گونه که زنان یا جوانان چادری بر سر می اندازند و با یک قاشق ویک کاسه به در خانه ها می روند وبی آنکه سخنی بگویندبا قاشق به کاسه می زنند،تا صاحبخانه چیزی به آنها بدهد.
قاشق زنی برای جوانان بیشتر جنبهء تفنّن وبازی دارد وآنچه که می دهند آجیل وخوراکی است.اما زنان برای مراد خواهی به این کار می پردازند وغلات یا پول می گیرند.دانه ها را در آتش می ریزندو با پول نیز آنچه را برای آش لازم است می خرند.کسی که به قاشق زنی می آید نباید رو بگشاید وسکوت را بشکند وگرنه بدیمن و بد فال است.
حاجی فیروز :
مشهور ترین پیک نوروزی است که با پیراهن و شلوار قرمز رنگ و کفش یا گیره نوک تیز منگوله دار ونیز کلاه منگوله دار در شهر ها به راه می افتد و صورتش را سیاه می کنند یک دایرهء زنگی هم بدست می گیرد و با آن هیکل خنده دار در کوچه وبازار جست وخیز می کند. این مرد هر چه زنگوله و اشیاءمضحک گیر بیارد به خود می آویزد به دایره زنگی اش میزند ،شعر های شادی آور می خواند ومژده رسیدن نوروز را می دهد.این پیام آور فرا رسیدن نوروز شاید قدمتش به اندازه خود نوروز باشد. لقب،حاجی نیز که پیش از نام فیروز آمده ، موءید نوعی احترام است و اعتباری که در ادوار اسلامی به وی داده می شده است.