چکیده:
انسان هاى سترگ، هرچند شهره عام و خاصند و احوال و افکارشان، در معرض دید و کنکاش سایرین قرار دارد اما محسود حاسدان و مورد بغض بیماردلان نیز هستند . بزرگ موعود بشریت هم از این قاعده مستثنا نیست اما زهى شادى و سرور که غبار ظلمت و فسانه از بلور حقیقت پاک شدنى است نه ماندنى .
تشکیکى که در نسب «مهدى آل محمد» شده است نویسنده را بر آن داشت که آستین همتبالا زده و به اثبات تولد، حیات فعلى، علوى، فاطمى و حسینى بودن حضرتش بپردازد و با استناد به کتب خواص اهل سنت، راه انکار را بر عارف و عامى ببندد .
مساله «مهدویت» قضیهاى شخصى و ویژه گروه یا فرقهاى خاص از فرقههاى اسلامى نیست، بلکه عقیدهاى است که عموم مسلمانان در آن اشتراک دارند و اکثر مسلمانان (اعم از شیعه و سنى) بر این باورند که حضرت مهدى علیه السلام مردى از «اهل بیت» پیامبر صلى الله علیه و آله و از «ذریه» آن حضرت است . چنانکه ایمان به آن امام به عنوان «منجى بشریت» از جمله مسائل مقبول نزد سایر امتهاستبه گونهاىکه مىتوان گفت: حضرت مهدى علیه السلام، موعود «امت» هاست تا زمین را از عدل و داد پر کند و در هم کوبنده نظامهاى فاسدى باشد که انسان و انسانیت را لگدمال کردهاند . همچنین حکومت جهانى وى شامل همه جنبههاى زندگانى بشر است و از بزرگترین و درخشندهترین پیروزیها و دست آوردهایى خواهد بود که انسانیت در طول تاریخ، به آن دستخواهد یافت .
از انگیزههاى پژوهش و نگارش در مورد «تبارشناسى حضرت مهدى علیه السلام» این است که بعضى از نویسندگان سنى مذهب همچنان در موضوع هویت و شناختخانوادگى نسب آن حضرت، شبهه افکنى مىکنند . برخى مىگویند: آن حضرت از فرزندان عباس (عموى پیامبر صلى الله علیه و آله) است، برخى دیگر مدعىاند که وى از نسل امام حسن مجتبى علیه السلام است و نام پدرش، عبدالله بوده و هنوز به دنیا نیامده است . گروهى دیگر سکوت اختیار کردند و بالاخره، گروه چهارم از میان اهل سنت - مانند عرفا و اهل کشف (2) - با اعتقاد شیعه اثنى عشریه موافقت کرده، بر این باورند که آن حضرت، نهمین فرزند حسین بن على علیهما السلام است که به دنیا آمده و در غیبتبه سر مىبرد .
مقصد اصلى این مقال، تبیین نسب حضرت مهدى علیه السلام است و این که آن حضرت:
از «آل محمد» صلى الله علیه و آله و «امت» اوست;
بلکه از «ذوى القربى» و «عترت» و «اهل بیت» پیامبر صلى الله علیه و آله است;
بالاتر این که از «فرزندان امام على علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلام» و از فرزندان امام حسین علیه السلام و بالاخره نهمین فرزند آن حضرت است .
چنان که روایات متواتر شیعه و احادیث مستفیض اهل سنتبر آن دلالت دارد و نیز به آن گونه که امامیه اتفاق دارند بر کسى که پیامبر اسلام به ظهورش در آخر الزمان وعده داده، همان وجود مبارکى است که فرزند امام حسن عسکرى فرزند امام على نقى فرزند امام محمدتقى فرزند امام على الرضا فرزند امام موسى کاظم فرزند امام جعفرصادق فرزند امام محمدباقر فرزند امام علىسجاد فرزند امام حسین شهید فرزند امام على امیرمؤمنان علیهم السلام مىباشد .
تبیین نقلى و اثبات تاریخى چنین نسبى مقصود ماست . بنابراین، پذیرش بعضى از روایات جعلى که آن حضرت را از نسل عباس، عموى پیامبر صلى الله علیه و آله معرفى کرده، وجهى ندارد چنانکه این سخن که وى از فرزندان امام حسن مجتبى علیه السلام استبىاساس است (مگر بنابر توجیهى که خواهد آمد) و یا توقف و دادن راى ممتنع در نسب آن حضرت، نادرست و غیر قابل قبول است . به همین جهت، به نظر مىرسد پس از اثبات این واقعیت، در رد آن هیچ بهانهاى بها ندارد و ادعایى بىدلیل و فاقد برهان به شمار مىرود و کافى است که به سخن پرمغز ابن حجر (از عالمان معروف اهل سنت) در این مورد توجه کنیم که آورده است:
بر همه لازم است که نسبتبه این «نسب شریف» غیرت و تعصب ورزند و آن را به درستى ضبط کنند تا مبادا کسى، به ناحق، به پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نسبت داده شود . نسبت اهل بیت پیامبر صلى الله علیه و آله همواره در طول زمان، ثابت و محفوظ است، «حسب» نوادگان آن حضرت که وسیله تمایز از دیگران است، همچنان از ادعاهاى جاهلان و مردمان پست محفوظ است . [چه این که] خداوند در هر زمان به عدهاى الهام داشته که به تصحیح آن پردازند و به حفظ کامل آن گردن نهند .
یاد سپارى
1- جهت دستیابى بهتر به نتایج این نوشتار و دستهبندى روایات رسیده در مورد نسب حضرت مهدى علیه السلام، هر گروه از آنها شمارهگذارى و تنها به ذکر یک یا چند نمونه از متن روایات اکتفا شده است .
2- از آنجا که هدف اصلى مقاله، تبیین وحدت دیدگاه اکثریت اهل سنتبا نظریه اتفاقى امامیه در باره نسب حضرت مهدى علیه السلام است، در بیشتر موارد به ذکر منابع و مصادر روایى اهل سنتبسنده کردیم .
3- ذکر تفصیلى و تفکیکى روایات مربوط، به جهتشبهه زدایى و تاکید بر پیام اصلى مقاله است .
4- در پایان نوشتار به نقد و بررسى دو نظریه، در مورد نسب حضرت مهدى علیه السلام مىپردازیم تا مجموعه روایات در این باره، مورد ملاحظه قرار گرفته، از اتهام گزینش کردن اسناد تاریخى به دور باشد . براى وصول به این مقصود، نوشته حاضر در سه بخش تنظیم شد:
بخش اول: دسته بندى روایاتى که در مورد تبارشناسى حضرت مهدى علیه السلاماز فریقین نقل شده است .
بخش دوم: تحلیل و بررسى نظریه ختم تبار آن حضرت به عباس عموى پیامبر صلى الله علیه و آله .
بخش سوم: تحلیل و بررسى نظریه ختم نسب آن حضرت به امام حسنمجتبى علیه السلام .
بخش یکم: دستهبندى روایات باب نسب حضرت مهدى از کنانه (5) تا امام حسن عسگرى علیه السلام
1 - مهدى از نسل کنانه (جد چهارم پیامبر صلى الله علیه و آله)
ابوعمرو عثمان بن سعید مقرى در کتاب «سنن» از قتاده نقل کرده است که وى از سعید بن مسیب پرسید: آیا (قضیه) مهدى حقیقت دارد؟ وى گفت: آرى . قتاده پرسید: او از نسل چه کسى است، سعید گفت: از نسل کنانه و ... (6)