آفتابگردان
امروزه آفتابگردان از نظر مجموع محصول و تجارت جهانی یکی از دانه های روغنی عمده جهان محسوب می شود و احتمالا حتی اهمیت آن باید بیشتر شود. این روند نخست مرهون معرفی ارقام پاکوتاه هیبرید است که میزان بازدهی آنها بالاست. این انواع نه تنها میزان روغن را در هر هکتار افزایش داد بلکه امکان کاشت مکانیزه سودمندتری را فراهم آورد. تاکید بر فواید چربی های اشباع نشده در غذای انسان، استفاده از روغن آفتابگردان را در روغهای خوراکی و غذاهی پختنی افزایش داد.
تاریخ کشت:
حداقل حرارت لازم برای جوانه زدن بذر آفتابگردان حدود 8 تا 10 درجه سانتیگراد در خاک است. معمولا این حرارتها در خاک با رسیدن میانگین شبانه روزی حرارت هوا به 10 تا 15 درجه سانتیگراد (بسته به عوامل خاک و اقلیم) تامین می گردد. طول فصل رشد مورد نیاز رقم، زمان وقوع اولین سرمای کشنده (حدود2- درجه سانتیگراد ) در پائیز، برخورد دوران گرده افشانی با فعالیت حشرات و فرار دوران گرده افشانی و اوایل دانه بندی از گرمای شدید تابستان(حرارت های ماکزمم بیش از 35 درجه سانتیگراد ) از عوامل تعیین کننده در انتخاب تاریخ مناسب کشت آفتابگردان است.
روش کاشت:
آفتابگردان را در شرایط دیم روی بستر مسطح یا داخل جوی کم عمق می کارند. ولی تحت شرایط آبیاری روی پشته کشت می گردد. معمولا کاشت با ردیف کار ذرت انجام می شود. عمق کاشت بذر روب پشته 5 تا 7 سانتیمتر و در روی بستر مسطح 3 تا 5 سانتیمتر می باشد. فاصله ردیفهای کاشت 70 تا 90 سانتی متر و فاصله بین بوته ها 15 تا 30 سانتیمتر مناسبت است. تراکم بوته به روقم، وضعیت رطوبتی خاک و ماشین آلات بستگی داشته و معمولا بین 4 تا 8 بوته در متر مربع می باشد.
در شرایطی که برداشت کاملا مکانیزه است از ارقامی استفاده می کنند که بیش از یک طبق در بوته تولید می کند. همیچنین تراکم بوته را زاید می گیرند. این عمل سبب تولید طبقهای کوچکی می گردد که سریعا خشک شده، هنگام رسیدگی مستقیم قرار گرفته و برداشت تسهیل می گردد. چنانچه براشت با دست انجام می شود می بایستی از ارقامی استفاده کرد که تولید ساقه های جانبی ننموده و فقط یک طبق بزرگ در انتهای ساقه اصلی دارد. همچنین تراکم بوته را کم می گیرند تا طبقهای بزرگی تشکیل شود و برداشت آنها ساده تر باشد. در این شرایط و در صورت امکان جهت کاشت را شمالی – جنوبی انتخاب می کنند تا اکثر طبقهای آفتابگردان در زمان رسیدگی بطرف شرق آویزان باشد. کارگران برداشت کننده روی تریلر سوار می شوند و طبقها را بسهولت قطع و جمع می کنند.
در بعضی شرایط حصول تراکم مطلوب بوته از طریق کاشت با تراکم نهائی امکان پذیر نیست. در چنین وضعی می بایستی محصول را متراکم کاشت و هنگامیکه بوته ها 2 تا4 برگ حقیقی دارد نسبت به تنک کردن محصول اقدام کرد. میزان بذر در کشت ردیفی تا 5 تا 10 کیلو درهکتار و درکشت دستپاش غیر ردیفی به 15 تا 20 کیلو در هکتار می رسد.
(جدول در فایل اصلی موجود است)
آبیاری
با اینکه آفتابگردان به خشکی خاک مقاومت دارد و تولید دیم آن امکان پذیر است اما حصول عملکرد های خوب مستلزم تامین رطوبت کافی در خاک طی تمامی طول دوره رشد گیاه است. حساسیت به کم آبی در افتابگران در زمان تشکیل جوانه گل تا هنگام رنگ گیری کامل دانه ها زیاد است. آبیاری محصول در این مرحله می بایستی هنگامی انجام گیرد که پتانسیل آب در خاک به حدود 0.5 اتمسفر رسیده و یا بیش از 50% رطوبت قابل استفاده از عمق 20 تا 30 سانتیمتری خاکهای دارای بافت متوسط خارجی نگردیده باشد. تنش رطوبتی در این مرحله موجب نقصان تعداد بذر در طبق و در نتیجه عملکرد در هکتار می شود. چنانچه تنش رطوبتی طی دوره 20 روزه پس از ریزش گلبرگها پیش آید موجب نقصان درصد روغن دانه می گردد. ملاک آبیاری آفتابگردان از زمان پس از استقرار محصول تا تشکیل جوانه های گل و نیز از زمان رنگ گیری دانه تا رسیدگی محصول، رسیدن پتانسیل آب در خاک به 1- تا 2- اتمسفر یا تحلیه حداکثر 60 تا 65 % از رطوبت قابل استفاده در خاکهای دارای بافت متوسط است. معمولا در هر آبیاری خاک را بسته به مرحله رشد گیاه و نفوذ پذیری خاک تا عمق 50 الی 150 سانتیمتبری به حد ظرفیت مزرعه می رسانند.
اشکال بزرگ آفتابگردان آبی در مقایسه با سیار محصولات، ارتفاع آفتابگردان با سیستم نسبتا محدود ریشه است. هنگامی که آفتابگردان تحت شرایط فاریاب در نواحیی کاشت می شود که معمولا بادهای شیدی می وزد، بوته ها بسهولت ریشه کن می شوند، زیرا خاک خیس آنها را بخوبی نگاه نمی دارد.برای اطمینان از تشکیل دانه های آفتابگردان آخرین آبیاری زمانی است که طبقها در حال رسیدن باشند.
هنگامی که آفتابگردان پس از محصولی کاشت شود که بسیار آبیاری شده باشد یا در نقاطی کاشت شود که رطوبت زیر خاک بطور طبیعی بالا باشد، فقط با 300 –500 میلیمتر آب بیشتر، محصولات خوبی به بار خواهد آمد. در شرایط طبیعی مصرف آب آفتابگردان عمدا به 150 سانتیمتر بالای خاک محدود می شود، اما اغلب گزارش می شود که ریشه تا دو برابر این مقدار در خاک نفوذ می کند.