تحقیق مقاله حکومت علوی از نگاه امام خمینی

آنچه در کشور ولایت و میهن ما که کانون محبّان اهل بیت است، با نام "جمهوری اسلامی"
شکل گرفت، الهامی بود که امام خمینی از "سنّت نبوی"، "حکومت علوی"، "حماسه
حسینی"،"فقه جعفری" و "انتظار مهدوی" گرفته بود.

گرچه سیره و کلام همه معصومین علیهم السلام، در شکل گیری اندیشه حکومتی حضرت امام
نقش داشت، ولی آنچه از کلام و سیره حکومتی و عدالت گستری و حق مداری حضرت علی(ع)
در نظر امام امت جای داشت و در سخنان گهربارش انعکاس می یافت، سهمی بیشتر داشت.

از این رو، و در جهت تکریم "سال امام علی علیه السلام" که از نظر تحلیل روشها و منشها و
فضایل و خصایص حضرت علی(ع) موقعیتی پربرکت و خجسته بود، نگاهی به ویژگیها و جوهره و
اهداف "حکومت علوی" می افکنیم، آن هم از منظر امام راحل، که احیاگر مشی و مرام
امیرالمؤمنین(ع) در "مدینه ایران" و گستره "جهان اسلام" بود. خواهیم کوشید که در حد ظرفیت
این نوشته، به برخی مستندات سخنان و دیدگاههای امام، از کلام حضرت امیر(ع) نیز اشاره کنیم.

دین و سیاست

جوهره سیاسی و بعد حکومتی دین اسلام، آنچنان واضح و گویاست، که جز از جاهلان یا
مغرضان برنمی آید که آن را انکار و تکذیب کنند. حکومتی که پیامبر اکرم(ص) پس از هجرت، در مدینه تشکیل داد، و "ولایت"ی که برای تداوم خط رسالت، پیش بینی شده بود و حضرت
امیر(ع) در زمان مقتضی عهده دار آن شد و "حکومت" را به دوش گرفت تا دین خدا را با تکیه بر
قدرت اجرایی در جامعه پیاده کند، گویاترین سند و شاهد این ادعاست.

امام، در موارد فراوانی در پاسخ به شبهه آفرینی کوته نظران نسبت به تشکیل حکومت یا
ورود به مسایل سیاسی، به سیره حضرت علی(ع) استناد می فرمود. به این چند نمونه توجه کنید:

"خاصیتی که در علی بن ابی طالب(ع) بود که یک رجل سیاسی بود، از خطش معلوم
است که مرد سیاست بوده و از کاغذی که به مالک اشتر نوشته و دستورهایی که داده،
همه اش دستورهای سیاسی است."> [1]

"آن هم حکومت حضرت امیر است که همه تان می دانید و آن وضع حکومتش و آن
وضع سیاستش و آن وضع جنگهایش. نگفت که ما بنشینیم در خانمان دعا بخوانیم و
زیارت بکنیم. چکار داریم به این حرفها، به ما چه."> [2]

"حضرت امیر، حکومت اسلامی داشت و حکومتهای اسلامی می فرستاد آن طرف،
اینها سیاست نبودند؟"> [3]

"حضرت امیر، یک مملکت را اداره می کرد، سیاستمدار یک مملکت بود."> [4]

حکومت حضرت علی(ع) از دیدگاه امام راحل، خط بطلانی است بر اندیشه بیمار و
استعماری ِ"جدایی دین از سیاست" که از دیرباز دشمنان آن را تبلیغ می کردند و امروز نیز به
شکلی دیگر تکرار می شود.

حضرت امام به سیره امیرالمؤمنین استناد می کند تا این تفکر انحرافی را نفی کند، در بحث
ولایت فقیه، می فرماید:

"این را که دیانت باید از سیاست جدا باشد و علمای اسلام در امور اجتماعی و
سیاسی دخالت نکنند، استعمارگران گفته و شایع کرده اند. این را بی دینها می گویند.
مگر زمان پیغمبر اکرم(ص) سیاست از دیانت جدا بود؟ ... مگر زمان خلفای حق یا
ناحق، زمان خلافت حضرت امیر(ع)، سیاست از دیانت جدا بود؟ دو دستگاه بود؟ این
حرفها را استعمارگران و عمال سیاسی آنها درست کرده اند تا دین را از تصرف در
امور دنیا و از تنظیم جامعه مسلمانان برکنار سازند."> [5]

آبروبخشی به حکومت

روش حکومتی امام علی(ع) و قرار گرفتن وی در رأس حکومت، نه تنها برای او آبرو و
موقعیت جدید پدید نیاورد و مقام او را نیافزود، بلکه پیشوایی او به زمامداری و حکومت، آبرو و
اعتبار بخشید.

این سخن را شخصی خطاب به آن حضرت چنین بیان کرده که: "ما تَزَیّنتَ بالخلافه ِبل زانَتْ
بک"، با حکومت و خلافت، آراسته نشدی، بلکه این خلافت بود که با وجود تو زینت و
آراستگی یافت.

شهرت عدل، از قضاوت توست جاودان جلوه عدالت توست

وجود باعظمت حضرت علی(ع) چنان ارزش آفرین است که به غدیر و امامت و حکومت
معنی می بخشد. حضرت امام در این زمینه می فرماید:

"مسأله غدیر، مسأله ای نیست که بنفسه برای حضرت امیر یک مسأله ای پیش
بیاورد، حضرت امیر مسأله غدیر را ایجاد کرده است. آن وجود شریف که منبع همه
جهات بوده است، موجب این شده است که غدیر پیش بیاید. غدیر برای ایشان ارزش
ندارد، آن که ارزش دارد خود حضرت است که دنبال آن ارزش، غدیر آمده است ...
نصب حضرت امیر به خلافت، این طور نیست که از مقامات معنوی حضرت باشد، مقامات معنوی حضرت و مقامات جامع او این است که غدیر پیدا بشود."> [6]

از دید حضرت امام، شخصیت حضرت علی است که به چیزی به نام رهبری و حکومت، معنا
و قیمت می بخشد و آن را ارزشمند می سازد، و گرنه اصل حکومت و زمامداری به خودی خود
چیز تحفه ای نیست، مگر آنکه توسط افراد لایق و ارزشی، وسیله ای برای احقاق حق و ترویج
خوبیها گردد. امیرالمؤمنین(ع) در سخنی که به ابن عباس فرمود، حکومت را بی ارزش تر از
پاره کفشی می داند، مگر آنکه وسیله ای برای اقامه حق و باطل زدایی باشد:

"و الله لهی احبُّ الیّ مِن اِمرَتکم، اِلّا اَن اُقیمَ حقّاً اَو اَدْفَعَ باطلاً". [7]

حکومت در راستای احیای حق

فلسفه تشکیل حکومت در اسلام، اجرای احکام الله با تکیه بر قدرت اجرایی است. پیامبر
اکرم(ص) و امامان(ع) اگر برای تصدی قدرت اجرایی تلاش و برنامه ریزی داشتند، در مسیر این هدف بوده است، نه آنکه نفس ریاست و حکومت برایشان موضوعیت داشته باشد.

امام امت می فرماید:

"عهده دار شدن حکومت فی حدّ ذاته، شأن و مقامی نیست، بلکه وسیله انجام وظیفه
اجرای احکام و برقراری نظام عادلانه اسلام است ... نفس حاکم شدن و فرمانروایی
وسیله ای بیش نیست و برای مردان خدا اگر این وسیله به کار خیر و تحقق هدفهای
عالی نیاید هیچ ارزش ندارد ... تصدی حکومت، به دست آوردن یک وسیله است، نه
اینکه یک مقام معنوی باشد، زیرا اگر یک مقام معنوی بود، کسی نمی توانست آن را
غصب کند یا رها سازد. هرگاه حکومت و فرماندهی وسیله اجرای احکام الهی و
برقراری نظام عادلانه اسلام شود، قدر و ارزش پیدا می کند و متصدی آن صاحب
ارجمندی و معنویت ِبیشتر می شود."> [8]