مقدمه:
اعتبار اسنادی تعدی از بانک است که به خریدار و فروشنده داده می شود. تعهد می شود که میزان پرداختی خریدار به فروشنده بموقع و با مبلغ صحیح به دست فروشنده خواهد رسید.هرگاه که خریدار قادر به پرداخت مبلغ خرید نباشد، بانک موظف است باقیمانده یا تمام مبلغ خرید را بپردازد.اعتبارات اسنادی اغلب در معاملات بین المللی به منظور اطمینان از دریافت مبالغ پرداختی مورد استفاده قرار می گیرد
بدلیل ماهیت معاملات بین المللی که شامل عواملی همچون مسافت و تفاوت قوانین کشورهاو ...، اعتبارات اسنادی یک جنبه بسیار مهم در تجارت بین المللی شده است. بانک همچنین به نیابت از خریدار که نگهدارنده اعتبارات اسنادی است تا زمان در یافت تائیدیه که کالاهای خریداری شده حمل شده اند وجه را پرداخت نخواهد کرد.
مزایای اعتبارات اسنادی:
۱- اطمینان فروشنده از اینکه پس از ارایه اسناد حمل وجه اعتبار را مطابق شرایط اعتبار از بانک کارگزار یا تایید کننده دریافت میکند.
۲-امکان کنترل تاریخ حمل و تحویل نهایی کالا.
۳-تحصیل اسناد حمل مطابق با مفاد موافقت اولیه تحت شرایط قرارداد میان طرفین
۴-اطمینان از اینکه پرداخت وجه اعتبار به فروشنده فقط بعد از انتقال و فک مالکیت کالا از وی صورت میگیرد .
۵-امکان کسب تسهیلات بیشتر برای فروشنده در مقابل اعتبار گشایش یافته برای تهیه کالای سفارش شده
۶- تعهد بانک برای پرداخت بها در معاملات بجای فرد فروشنده
در مورد اعتبارات اسنادی از جهات مختلف، تقسیماتی وجود دارد که مهمترین آنها به شرح زیر میباشد:
در رابطه با اعتبارات اسنادی در ایران باید خاطر نشان کرد که به دلیل محدودیتهای وضع شده توسط بانک مرکزی انواعی از این اعتبارات غیر قابل استفاده در ایران میباشد و یا احتیاج به مجوز بانک مرکزی دارد.
انواع اعتبار اسنادی
۱- اعتبار اسنادی وارداتی یا صادراتی:
به اعتباری که خریدار برای واردات به کشور خود گشایش می کند اعتبار وارداتی و این اعتبار از لحاظ فروشنده کالا که در کشور دیگر قرار دارد اعتبار صادراتی میباشد.
۲- اعتبارات اسنادی قابل برگشت: Revocable L/C
در این نوع اعتبار ، خریدار و یا بانک گشایش کننده اعتبار میتواند بدون اطلاع ذینفع ، هرگونه تغییر یا اصلاحی در شرایط اعتبار بوجود آورد(بدون اجازه فروشنده)
واضح است از این نوع اعتبار استفاده چندانی نمیشود زیرا فروشنده اطمینان لازم را نسبت به پایدار ماندن اعتبار و انجام تعهدات خریدار ندارد.
با کمال تعجب اگر خریدار ایرانی بخواهد اعتبار قابل برگشت گشایش نماید سیستم بانکی از وی مجوز خاص بانک مرکزی را مطالبه مینماید در حالیکه اعتبار غیر قابل برگشت احتیاجی به مجوز ندارد.
۳- اعتبار اسنادی غیر قابل برگشت:Irrevocable L/C
در اعتبار اسنادی غیر قابل برگشت هرگونه تغییر شرایط اعتبار از جانب خریدار یا بانک گشایش کننده اعتبار موکول به موافقت و رضایت فروشنده بوده. فروشندگان معمولا از این گونه اعتبار استقبال بیشتری میکنند.
براساس آخرین مقررات اتاق بازرگانی بین الملل در صورت عدم تصریح و سکوت در اعتبار اسنادی مبنی بر قابل برگشت یا غیر قابل برگشت بودن آن ، اعتبار غیر قابل برگشت خواهد بود.
۴- اعتبار اسنادی تایید شده: Confirmed L/C
اعتباری است که خریدار ملزم میشود تا اعتبار صادره از سوی بانک خود را به تایید هر بانک معتبر دیگر کخ مورد نظر فروشنده است، برساند .این نوع اعتبار اسنادی حاکی از اطمینان نداشتن به حیثیت اعتباری بانک صادر کننده و یا وضعیت متزلزل سیاسی یا اقتصادی کشور خریدار است.
هم اکنون بسیاری از فروشندگان خارجی تقاضای اعتبارات تایید شده از خریداران ایرانی میکنند که این مسئله به دو دلیل میباشد اولا وضعیت سیاسی و اقتصادی متزلزل ثانیا در سالهای پس از جنگ ایران و عراق بدلیل کمبود ارز در سیستم بانکی کشور ، بانک مرکزی خریداران را به به گشایش اعتبارات یوزانس (نسیه) ترغیب کرد در حالیکه بانک مرکزی در زمان سررسید اعتبارات توانایی پرداخت مبلغ اعتبار را نداشت که باعث تاخیرهای بلند مدت در پرداخت مبلغ اعتبارات به فروشندگان شد که باعث بی اعتمادی فروشندگان به بانکهای ایرانی شد.
۵- اعتبار اسنادی تایید نشده :Unconfirmed L/C
این نوع اعتبار در شرایط متعارف و بدون نیاز به تایید بانک دیگری گشایش می یابد. اگر در شرایط اعتبار کلمه Confirmedذکر نشود آن اعتبار تایید نشده تلقی میشود
۶- اعتبار اسنادی قابل انتقال:Tranferable L/C
به اعتباری گفته میشود که طبق آن، ذینفع اصلی حق دارد همه یا بخشی از اعتبار گشایش شده را به شخص یا اشخاص انتقال دهد. در واقع این نوع اعتبار یک امتیاز برای فروشنده محسوب میشود
۷- اعتبار اسنادی غیر قابل انتقال: Untransferable L/C
به اعتباری گفته میشود که ذینفع حق واگذاری کل یا بخشی از آن را به دیگری ندارد. در تجارت بین الملل عرف بر غیر قابل انتقال بودن اعتبار است و همچنین در ایران برای گشایش اعتبار قابل انتقال نیاز به مجوز بانک مرکزی میباشد.
۸- اعتبار اسنادی نسیه یا مدت دار(یوزانس): Usance L/C
اعتباری است که وجه اعتبار بلافاصله پس ز اایه اسناد از سوی ذینفع ، پرداخت نمیشود بلکه پرداخت وجه آن، بعد از مدت تعیین شده صورت میگیرد.در واقع فروشنده به خریدار مهلت میدهد که بهای کالا را پس از دریافت و فروش آن بپردازد. معامله یوزانس معمولا در کشورهایی انجام میگیرد که کمبود ارز دارند.
۹- اعتبار اسنادی دیداری: At Sight L/C
اعتباری است که طبق آن بانک ابلاغ کننده پس از رویت اسناد حمل ارایه شده از طرف ذینفع (فروشنده)، در صورت رعایت تمامی شریط اعتبار از سوی وی ، بلافاصله وجه آن را پرداخت میکند.
۱۰- اعتبار اسنادی پشت به پشت(اتکایی): Back to Back L/C
این نوع اعتبار اسنادی متشکل از دو اعتبار جدا از هم است. اعتبار اول به نفع ذینفع گشایش می یابد که خود به هر دلیلی قادر به تهیه و ارسال کالا نیست. به همین جهت با اتکا بر اعتباری که به نفع وی گشایش یافته است اعتبار دیگری برای فروشنده دوم (ذینفع دوم) که میتواند کالا را تهیه و ارسال کند ، از طرف ذینفع اول گشایش می یابد.
۱۱- اعتبار اسنادی ماده قرمز: Red Clause L/C
در این نوع اعتبار فروشنده میتواند قبل از ارسال کالا، وجوهی را بصورت پیش پرداخت از بانک ابلاغ کننده یا تایید کننده دریافت کند.
علت این نام گذاری آن است که اولین بار که این اعتبار گشایش یافت بانک بازکننده اعتبار برای جلب توجه بانک ابلاغ کننده شرایط اعتبار را که به مقداری از وجه اعتبار را به عنوان پیش پرداخت به ذینفع پرداخت میکند را با جوهر قرمز نوشت که از آن به بعد به اعتبار ماده قرمز معروف شد.
12-اعتبار اسنادی گردان: Revolving L/C
اعتباری است که پس از هر بار استفاده ذینفع از اعتبار، همان مبلغ اسناد تا سطح اعتبار اولیه افزایش می یابد در واقع بدون احتیاج به افتتاح یا اصلاح اعتبار جدید ، اعتبار موجود خود به خود تجدید میشود.
تامین مالی عبارت از شیوه و طریقه ای است که اشخاص، تجار و سازمان‌ها منابع مالی خود را به‌دست آورده، تخصیص و یا مورد استفاده قرار می‌دهند.
فاینانس تحصیل پول و دارایی‌های دیگر، مدیریت و کنترل دارایی‌ها، مدیریت ریسک پروژه و تامین وجه جهت خریدهای عمده اشخاص و تجار را پوشش میدهد.
تامین اعتبار اعمال مجموعه فنونی است که افراد و موسسات و حکومت‌ها به منظور مدیریت دارایی‌ها و به‌طور خاص اختلاف میان درآمد و مخارج و خطرات سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌دهند.
شیوه‌های تحصیل اعتبار
انواع مختلفی از اعتبار وجود دارد که در سطح داخلی و بین المللی مورد استفاده قرار میگیرد. اعتبار کوتاه مدت به منظور تامین بودجه کالاها و خدمات مورد نیاز تجار از جمله مواد خام و مواد مصرفی پروسه تولید بکار می‌رود و اعتبارات بلند مدت جهت اهداف تامین مالی شرکت‌ها یا تهیه کالاهای با دوام به خصوص تولیدات صنعتی، مورد استفاده قرار میگیرد. این اعتبارات را به چهار دسته کلی می‌توان تقسیم کرد که عبارتند از:
1- اعتبارات تجاری
در حوزه تجارت داخلی، به‌طور معمول، بهای کالا و خدمات به‌وسیله پول نقد، چک، انتقال اعتبار صورت میگیرد مهلتی که فروشنده یاتهیه کننده به منظور پرداخت به خریدار میدهد شکل معمول اعتبار تجاری یا اعتبار غیربانکی است. این شیوه ساده‌ترین، سریع‌ترین و ارزان ترین شکل تحصیل اعتبار است که مبنای آن اعتماد متقابل افراد به یکدیگر بوده و نیازی به تنظیم اسناد بانکی و مداخله شخص ثالث ندارد.
2- تنزیل
تنزیل فروش سند مدت‌دار تجاری است. شخصی که سند تعهد مدت‌داری مانند سفته را در اختیار دارد، میتواند به منظور تامین فوری وجه نقد آن را نزد ثالث براساس نرخ تنزیل واگذار کرده و به این نحو تحصیل اعتبار نماید.
3- تسهیلات بانکی کوتاه مدت
در این شیوه که در برخی کشورها معمول است، بانک به مشتری خود امکان می‌دهند که در مدت و تا میزان معین از اعتبارات بانکی برخوردار گردد. بانک مذکور یک حساب جاری بنام تهیه کننده یا فروشنده باز کرده و به او امکان میدهد که از حساب مذکور هزینه نماند.
4- تسهیلات بانکی بلند مدت
تسهیلات بانکی بلند مدت یا اعتبار خریدار یک ابزار مالی است که به‌وسیله آن بانک وامی را به خریدار که به طور معمول در خارج مقیم است به منظور اعطای قدرت خرید از تهیه کننده اعطا میکند. بانک یک دستور پرداخت غیر قابل استرداد از خریدار گرفته و با اطمینان از آنکه وام مذکور جهت پرداخت بها مورد استفاده قرار میگیرد وجه وام را به تهیه کننده پرداخت میکند به نحوی که خریدار مسئول بازپرداخت آن باشد.
5- اسناد وصولی: (Documentary collection):
تعریف:
سیستم اسناد وصولی سیستمی تامینی با مداخله بانک است که برخلاف اعتبارات اسنادی بانک حسب آن اعتباری فراهم نمی‌کند بلکه صرفاً به عنوان واسطه خریدار و فروشنده در دریافت وجه و ارائه اسنادی که امکان تصرف در کالای موضوع قرارداد را به خریدار میدهد، عمل میکند. سیستم اسناد وصولی در روابط داخلی و بین المللی مورد استفاده قرار میگیرد.