واژهنامه آکسفورد در برابر واژه انقلاب مینویسد: یک دگرگونی کامل، واژگونی اوضاع (مانند نمونه ) انقلاب صنعتی، تردیدی نیست که انقلاب صنعتی اثرات عمیقی روی انسان، خانواده او، و محیط کار، لباس، غذا، و حتی نحوه تولد و مرگ او به جای گذاشته است. اثرات اجتماعی کامپیوترها کمتر از اثرات انقلاب صنعتی نبوده است.
اگر «مارشال مک لوهان» امروز زنده بود، حتماً میگفت: بله، این همان دهکدهای است که میگفتیم، دهکده جهانی. کامپیوتر، اینترنت، ماهواره، شبکههای کامپیوتری، و تلفن همراه و فناوریهای مانند آنها دهکده جهانی را عملاً به وجود آوردهاند. ساکنان هر خانهای که این فناوریها را در اختیار داشته باشند که در حال حاضر بسیاری از خانهها (همین خانههای خودمان در ایران) آنها را در اختیار دارند در این دهکده زندگی میکنند و از کوچکترین خبر در دوردستترین نقاط دنیا بلافاصله آگاه میشوند اگر خبر را یک رویداد شگفتانگیز بدانیم.
بسیاری از شرکتها و مؤسسات کشور عزیزمان ایران هم وارد این دهکده شدهاند. به عنوان نمونه، به نحوه ابلاغ دعوتنامه یکی از کارخانجات خودروسازی کشور به یک مشتری که خودرویی را پیش خرید کرده است توجه کنید:
مشتری از طریق پایگاه وب و شمارهای که به او دادهاند میتواند دریابد که قرارداد او در چه مرحلهای است. هر وضعیت جدیدی در قرارداد، مثلاً خبر ارسال دعوتنامه، در شبکه کامپیوتری شرکت ثبت میشود. خودروساز بلافاصله پس از ارسال دعوتنامه، خبر ارسال آن را در پایگاه وب خود قرار میدهد. مشتری همواره میتواند با مراجعه به پایگاه وب خودروساز از وضعیت قرارداد خود آگاه شود.
خودروساز دو بار از طریق SMS به مشتری خود ارسال دعوتنامه به نمایندگی را ابلاغ میکند.
نمایندگی از طریق تلفن رسیدن دعوتنامه را به مشتری اطلاع میدهد.
گویی مشتری در کارخانه حضور دارد و متوجه اتفاقاتی که در مورد قرارداد او رخ میدهد میشود. بله آنها در یک دهکده زندگی میکنند.
بدیهی است که این شرکت خودروسازی کار فوقالعادهای انجام نداده است و صرفاً از فناوریهای اطلاعات که در حال حاضر بهرهگیری از آنها کم هزینه است برای مشتری مداری (یکی از شعارهای همان شرکت) استفاده کرده است.
شبکههای کامپیوتری و اداره مالیاتی
سه سال از بررسی یک اعتراض در «اداره امور مالیاتی شمال تهران گذشته است. مالیاتدهنده به طور اتفاقی برای پیگیری پرونده به اداره امور مالیاتی شمال تهران تلفن میزند و متوجه میشود که برگه رأی صادر شده است و ادعا میشود که دوبار (به فاصله 15 روز) برای ابلاغ مراجعه شده است و کسی در محل ابلاغ حضور نداشته است.
(در صورت عدم حضور مؤدی، این برگه باید الصاق میشد) مهلت 30 روزه اعتراض بعدی رو به پایان است.
مالیاتدهنده که سالها انواع قبضهای آب و برق و گاز و تلفن را دریافت کرده است و به ندرت با گم شدن آنها برخورد کرده است به اداره مالیاتی مراجعه میکند و مسئله را با رئیس اداره در میان میگذارد؛ پاسخ او این بود «بروید شکایت کنید» این پاسخ شاید ده سال قبل یا صد سال قبل پاسخ درستی بود، ول در عصر اطلاعات و در دهکده جهانی پذیرفتنی نیست. اتفاقاً یک هدف فناوریهای اطلاعات آن است که دیگر مردم به دلیل چنین موضوعاتی به دادگاه مراجعه نکنند.
حق اعتراض این مؤدی و بسیاری از مؤدیان دیگر همواره میتواند به دلیل قوانین ابلاغ کاملاً قدیمی و حتی باستانی نقض شود. آیا مأمور ابلاغ نمیتواند نامه را دور انداخته باشد؟
امروزه فناوریهای فراوانی برای ابلاغ و اطلاعرسانی درباره آنها به کسانی که ذینفع هستند وجود دارد؛ تلفن ثابت، تلفن همراه، SMS، ایمیل، وب، ماهواره، شبکه کامپیوتر و فکس نمونههایی از آنهاست.
رسیدگی به اعتراض مؤدی در کمیسیون بدوی 3 سال به درازا کشیده است. اگر اداره امور مالیاتی شمال تهران از شبکه کامپیوتری بهره میگرفت، میتوانست در کمتر از یک ماه به پرونده رسیدگی کند. اگر سازمان مالیاتی در ادارات خود از شبکه کامپیوتری بهره میگرفت، استعلام از یک حوزه دیگر مالیاتی و یک اداره دیگر مالیاتی به سه سال وقت نیاز نداشت. کافی بود که رسیدگیکننده با موش خود یک یا چند کلیک کند. نظر به این که هزینه برپایی یک شبکه کامپیوتری چندان زیاد نیست، این پرسش به صورتی جدی مطرح میشود که آیا اداره مالیاتی شمال تهران و سازمان مالیاتی به عمد از مزایای کامپیوتر و فناوریهای نوین اطلاعاتی استفاده نمیکنند و دلیل خاصی برای آن دارند؟
(کمیسیون بدوی 3 سال طول کشیده است، اگر مسئله در کمیسیون تجدید نظر نیز سه سال و در شورای عالی مالیاتی نیز سه سال طول بکشد، احتمال انصراف مالیاتدهنده از اعتراض خود چقدر میشود؟)
شبکه کامپیوتری وارد خانهها میشود
ماهیت شبکه ها
طبق یک بررسی، تا چهار سال دیگر در سراسر جهان بیش از 162 میلیون خانه مجهز به یک شبکه کامپیوتری خواهند شد. اگر نگاهی به اطراف خود بیندازید متوجه خواهید شد که بسیاری از کاربران در حال حاضر از مزایای شبکههای کامپیوتری بهره میگیرند. آنها از شبکه برای استفاده اشتراکی از اینترنت سریع، معاوضه فایلهای موسیقی و عکسهای دیجیتال، آرشیو دادهها و مانند آن استفاده میکنند. به اجمال، آنها با شبکه خود بیشترین بهره را از سیستمهای خود میگیرند. اگر تا به حال یک شبکه کامپیوتر در خانه خود بر پا نکردهاید، امروز مطمئناً زمان خوبی برای اجرای این کار است.
انقلاب شبکه
شبکه خانگی مفهوم تازهای نیست. در میان نوآوریهای ارائه شده در ویندوز 95 که بیش از یک دهه پیش انتشار یافت چندین برنامه شبکهسازی آسان وجود داشت که عمل وصل کردن چند کامپیوتر را در داخل یک خانه یا یک موسسه اداری کوچک بسیار ساده میکرد. متأسفانه، تعداد نسبتاً کمی از کاربران از مزایای این برنامهها بهره گرفتند. زیرا آنها دلیل قانعکنندهای برای برپایی شبکه نداشتند. در اواسط دهه 1990، اینترنت آهسته بود، ارتقاهای سختافزاری پردردسر بودند، و کمتر کسی در خانه بیش از یک کامپیوتر داشت.
اما اکنون اوضاع عوض شده است. دنیا با رشد اقتصادی خوبی جلو آمده است، و قیمت کارتهای حافظه، دیسکهای سخت، کارتهای الکترونیکی، و سایر قطعات سختافزاری کاهش چشمگیری داشته است. ناگهان همه دیدند که میتوانند با کمتر از 400 هزار تومان یک کامپیوتر رومیزی تقریباً کامل بخرند. تعداد کامپیوترها در بسیاری از خانهها به دو یا چند کامپیوتر رسید.
افزون بر این، کامپیوترهای ارزانتر نسبت به کامپیوترهای نسل قبلتر خود سریعتر و قدرتمندتر بودند. پردازندهها میتوانستند پردازش ویدئو و اجرای بازیهای پیچیده را انجام دهند. دیسکهای سخت، ظرفیت ذخیره هزاران آهنگ و عکس دیجیتال را داشتند. درگاههای سرعت بالای USB و Firewire امکان وصل کردن بسیاری از وسایل جانبی را برای کاربران فراهم کردند. اینترنت باند عریض با سرعتهایی چون 1.5 مگابیت در ثانیه یا بهتر نیز پدیدار شدند.
امروزه، شبکههای خانگی از یک رؤیا به یک صورت تبدیل شدهاند. شبکه کامپیوتر علاوه بر آن که پیسیهای به هم متصل را به یک پیکربندی سودمند همتا به همتا[1] تبدیل میکند، به کاربران مختلف شبکه امکان میدهد که از یک ارتباط باند عریض اینترنت به طور اشتراکی بهره بگیرند. شبکه کامپیوتر میتواند امکانات خوبی برای حفاظت از دادهها فراهم کند. میتوانید فایلهای مهم خود را در دیسکهای سخت چند کامپیوتر مختلف شبکه ذخیره کنید.
امروزه تعداد زیادی از کاربران کامپیوتر در خانه خود بیش از یک کامپیوتر دارند. اما تعداد کمی از آنها در خانه یک شبکه کامپیوتر برپا کردهاند. بسیاری از آنها فکر میکنند که شبکهسازی پرهزینه و پیچیده است. ده سال پیش این دو بهانه کاملاً قابل قبول بود، اما امروزه چنین نیست.
هزینه برپایی شبکه امروزه بسیار پایین آمده است. کاربران میتوانند یک مسیریاب (router) یا دروازه (gateway) برای مصارف خانگی را به قیمتی کمتر از 40 هزار تومان بخرند.
در بعضی از پیکربندیها حتی نیازی به مسیریاب نیست. آخرین نگارش ویندوز اکس پی حاوی کل نزمافزار شبکهسازی مورد نیاز برای برپاسازی یک شبکه کوچک شخصی است، و اکثر کامپیوترهایی که امروزه به فروش میرسند حاوی آداپتور شبکه هستند، در نتیجه کاربران نیازی به خرید کارت شبکه ندارند.
نشانی پایگاه وب چهار سازنده خوشنام تجهیزات شبکه در زیر آمده است:
www.belkin.com
www.dlink.com
www.linksys.com
www.netgear.com
wireless-N Broadband Router
from linksys ($149.99;www.linksys.com)
برپاسازی یک شبکه بسیار آسانتر از هر زمان دیگری شده است. برنامه Network setup wizard ویندوز اکس پی شما را گام به گام در برپاسازی شبکه هدایت میکند.
ساخت یک شبکه همتا به همتا [2] میتواند در کمتر از یک ساعت انجام بگیرد.
گزینهها
کاربرانی که تصمیم به برپاسازی شبکه بگیرند چند گزینه پیش روی خواهند داشت، مهمترین تصمیمگیری در این راه، انتخاب بین یک شبکه بیسیم و یک شبکه سیمی است. این دو نوع شبکه هر کدام مزایا و معایبی دارند. با این حال، شبکههای بیسیم در چند سال اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفتهاند.
شبکه بیسیم (wireless network) دستیابی آسان در هر نقطهای از خانه مهمترین مزیت شبکه بیسیم است. دومین مزیت مهم شبکه بیسیم عدم نیاز آن به سیمکشی بر روی دیوارهای خانه است. اگر دوستان و آشنایان شما نیز نوت بوک خود را به همراه خود به خانه شما بیاورند به راحتی میتوانند عضو شبکه شما شوند.
خانواده استاندارد 802.11 (که به wi-Fi نیز مشهور است) در حال حاضر استاندارد مطرح بیسیم در خانههاست. 802.11g متداولترین استاندارد این خانواده است، که حداکثر کارایی تئوری 54 مگابیت در ثانیه را دارد و برد آن بیش از 10 متر میرسد. استاندارد بعدی 802.11n وعده داده است که دست کم سرعت عمل را دو برابر کند. بعضی از سازندگان تجهیزات شبکه از هم اکنون وسایلی به بازار عرضه کردهاند که با خصوصیات فعلی 802.11n سازگار است؛ اما خصوصیات نهایی 802.11n در اواخر سال 2006 یا سال 2007 تصویب خواهد شد.
شبکه سیمی برپایی یک شبکه بی سیم نسبتاً کم هزینه است، پیادهسازی و پیکربندی آن آسان است، و از هر نقطهای در برد شبکه قابل دستیابی است، و به طور گستردهای به کار میرود. پس چرا کاربر باید گزینهای دیگر را نیز مورد بررسی قرار بدهد؟
امنیت اولین پاسخ به این پرسش است هر کاربری اگر در برد موثر یک شبکه بیسیم ناامن وارد شود میتواند به آن شبکه نفوذ کند. هکرها به ویژه اگر در همسایگی شما زندگی کنند میتوانند با تکنیکهای مختلف وارد یک شبکه بیسیم شوند و اطلاعات آن را بدزدند. کاربرانی که روی امنیت دادههای خود به شدت حساس هستند بهتر است از یک شبکه سیمی بهره بگیرند که به نرمافزار ضد ویروس، نرمافزار ضد جاسوسی و یک دیواره آتش (firewall) مجهز است.
یک مزیت دیگر شبکه سیمی سرعت است آخرین فنارویهای اترنت (Ethemet) میتوانند دادهها را با سرعت 1 گیگابیت در ثانیه نقل و انتقال بدهند. شبکه سیمی بر خلاف شبکه بیسیم در معرض تداخلهای ناشی از اجاقهای میکروویو، گوشیهای تلفن بیسیم و سایر وسایل الکترونیکی قرار نمیگیرد.
متداولترین شبکهسازی سیمی شبکهای است که از کابل CATSیا CAT6 و پروتوکل اترنت بهره میگیرد. اترنت متداولترین پروتوکل شبکهسازی سیمی است. اما تنها پروتوکل موجود شبکه سیمی نیست. سایر گزینههای ممکن عبارتند از شبکههای تلفنی که از خطوط تلفن موجود خانه بهره میگیرند (Home PNA)[3] و شبکههای برقی که در آنها سیگنالهای دادهای شبکه از طریق سیمکشی برق موجود خانهها از یک پریز به پریز دیگر نقل و انتقال مییابد (استاندارد Home plug ). این راهحلها برای کسانی ارزشمند هستند که میخواهند به جای سیمکشی جدید از سیمکشی موجود بهره بگیرند. اما هزینه برپاسازی آنها بیشتر از روشهای بیسیم و سیمی مرسوم است. Home PNA در حال خروج از دنیای شبکه کامپیوتر است و توجه خود را به پیوند دادن دستگاههای چند رسانهای خانگی معطوف کرده است.
فراتر از کامپیوتر شخصی
بیست سال پیش، تحلیلگران آیندهای را پیشبینی میکردند که در آن هر خانهای یک کامپیوتر داشت. این آینده تقریباً محقق شده است حال موقع یک پیشبینی جدید فرا رسیده است، آیندهای که در آن هر خانهای یک شبکه کامپیوتری دارد. البته مجبور نیستم که 20 سال منتظر بمانیم تا این پیشبینی تحقق یابد.
مقایسه شبکهها
کدام نوع شبکه مناسب شماست؟ ضعفها و قوتهای هر نوع شبکه را بررسی کنید و بر اساس آن نوع شبکه مناسب خود را انتخاب کنید.
بیسیم 802.11g/n
مزایا
دستیابی از هر نقطهای در برد موثر
عدم نیاز به سیمکشی
توسعه آسان شبکه
بسیار متداول
ضعفها
دستیابی فقط در نقطههای خاص
نیاز به سیمکشی دارد
سیمی: خط تلفن (Home PNA)
مزایا
سریع
قابل اعتماد
از سیمکشی موجود خانه استفاده میکند
ضعفها
دستیابی فقط در نقطههای خاص (کنار پریز تلفن)
از رده خارج شده است
سیمی: برقی
مزایا
دستیابی کنار هر پریز برق
توسعه آسان
ضعفها
مستعد پذیرش تداخل الکتریکی
سختافزار گران قیمت
ساختمان شبکه کامپیوتر
با طرز کار شبکه آشنا شویم
قطعات شبکه
شبکه (network) اصطلاحی است که همواره در بحثهای فناوری کامپیوتر شنیده میشود. یک شبکه میتواند به سادگی دو وسیلهای باشد که با یکدیگر صحبت میکنند یا میتواند به پیچیدگی اینترنت باشد. انواع مختلفی از شبکهها و روشهای فراوانی برای طبقهبندی این شبکهها وجود دارد ما خواهیم گفت که دقیقاً شبکه به چیزی گفته میشود، چه نرمافزارها و سختافزارهایی شبکه را تشکیل میدهند، و در خانه از خارج از خانه با چه نوع شبکههایی برخورد میکنید.
یک شبکه اساساً ارتباط دو یا چند کامپیوتر (یا وسیلهای دیگر) برای استفاده اشتراکی از دادهها است. این وسایل میتوانند چند متر یا چندین هزار کیلومتر فاصله داشته باشند. شبکهها را بر اساس ناحیه جغرافیایی (بخش [x]AN را بخوانید)، بر اساس رابطههای بین وسایل شبکهای شده، یا بر اساس ماهیت سازمانی یا فیزیکی شبکه نیز تعریف میکنند.
بهترین راه درک طرز کار شبکه، آشنایی با قطعاتی است که یک شبکه را تشکیل میدهند. در یک شبکه مرسوم، دست کم دو کامپیوتر شخصی وجود دارد، اما معمولاً تعداد کامپیوترها بسیار بیشتر است همچنین میتوانید وسایل دیگری داشته باشید که به یک شبکه وصل میشوند، مانند PDAها، کنسولهای بازی ویدئویی، یا گوشیهای تلفن همراه هر وسیلهای که به یک شبکه وصل میشود یک گره (node) نامیده میشود. هر گره معمولاً اتصال شبکه مخصوص به خود را دارد، و به آن یک نشانی MAC[4] اختصاص داده میشود.
MAC شمارهای است که یک گره را از گرههای دیگر روی شبکه متمایز میکند. نشانی MAC، روشی را روی کامپیوتر شما فراهم میسازد که پایگاههای وب به هنگامی که شما صفحات آنها را تماشا میکنید بتوانند کامپیوتر شما را شناسایی کنند.
اتصال شبکه بر روی کامپیوتر از طریق رابط (interface) شبکه انجام میگیرد. رابط شبکه میتواند به صورت توکار در مادربورد تعبیه شده باشد یا میتواند به صورت یک کارت شبکه باشد که در یک شکاف خالی توسعه بر روی مادربورد[5] فرو میرود رابط شبکه درگاهی[6] است که شبیه به محل اتصال یک پریز تلفن جدید است، اما حفرهای بزرگتر دارد. کابلهای شبکه به این درگاه وصل میشوند. کابل شبکه از استانداردی مشهور به کابل CAT5 بهره میگیرد شبیه به یک سیم تلفن جدید است، اما ضخیمتر است و فیشهای اتصال آن در هر سر بزرگتر است.
شبکهها میتوانند با سرعتهای مختلفی ارتباط برقرار کنند، اما معمولاً سه سرعت برای آداپتورهای شبکه در کامپیوترهای خانگی خواهید یافت. 10 مگابیت در ثانیه. 100 مگابیت در ثانیه، و 1 گیگابیت در ثانیه، هر بایت از 8 بیت تشکیل میشود، در نتیجه هر 8 مگابیتی که انتقال میدهد، به معنی آن است که یک مگابیت را انتقال میدهد. اکثر آداپتورهای شبکه روی پی سیها از نوع 100/10 هستند، یعنی آنها میتوانند به شبکههای 10 مگابیت در ثانیهای یا 100 مگابیت در ثانیهای وصل شوند.
این گرهها میتوانند به طور مستقیم به یکدیگر وصل شوند، اما آنها معمولاً از طریق یکهاب (hub) یا سوئیچ (که به یک پل یا bridge نیز مشهور است) مرکزی به یکدیگر وصل میشوند؛ اینها جعبههایی حاوی چند درگاه برای سرهای دیگر آن کابلهای شبکه هستند هاب، سادهتر از سوئیچ است. سووئیچ کنترل بیشتری روی اطلاعات عبوری از خود در اختیار شما میگذارد. برای شبکههای بزرگتر، جعبههای پیچیدهتری، مانند مسیریابها (router) را در مرکز خواهید یافت که بسیاری از خطاهای انتقال را حذف میکنند ترافیک دادهها را بر روی شبکه کنترل میکنند. برای اطلاعات بیشتر درباره مسیریابها بخش مسیردهی مجدد را بخوانید.
انواع شبکهها
علاوه بر LANهای (شبکههای محلی) استاندارد، انواع دیگری از شبکههای خانگی به بازار راه یافته است، مانند Home PNA که به شما امکان میدهد که یک شبکه سریع را از طریق پریزهای تلفن خانه بسازید، و Home plug یا PLC، که از سیمکشی برق خانه برای شبکهای کردن دو یا چند کامپیوتر به هم بهره میگیرد. برای استفاده از این نوع شبکههای خانگی به سختافزار مخصوص نیاز دارید، و بسیاری از سازندگان مطرح تجهیزات شبکه، کیتهایی برای ساخت این نوع شبکهها به بازار عرضه کردهاند. البته، شبکه بیسیم بسیار پرطرفدار نیز وجود دارد که بعداً بیشتر درباره آن صحبت خواهیم کرد.
اگر شبکهها را بر اساس چگونگی ارتباط قطعات با یکدیگر تعریف کنید، دو گره اصلی شبکه مطرح میشود: شبکههای خدمات گیرنده/ خدماتدهنده و شبکههای همتا به همتا. شبکههای خدمات گیرنده/ خدماتدهنده مرسومتر هستند، اما در چند سال اخیر تعداد شبکههای همتا به همتا نیز رشد فزایندهای داشته است. همچنان که ممکن است حدس زده باشید، در یک شبکه خدمات گیرنده/ خدماتدهنده، کامپیوتر خدمات گیرنده کامپیوتری است که کاربر پشت آن نشسته است.
کاربر از طریق این کامپیوتر درخواستهایی برای کاربر از طریق این کامپیوتر درخواستهایی برای دریافت اطلاعات موجود در کامپیوتر(های) خدماتدهنده ارائه میکند؛ کامپیوترهای خدماتدهنده الزامی از دادهها را در خود ذخیره دارند که کامپیوترهای خدمات گیرنده میتوانند از طریق ارتباط شبکه به آنها دسترسی پیدا کنند. کامپیوتر خدماتدهنده همواره گوش به زنگ، است تا درخواستها را پاسخ بدهد و نیازهای خدمات گیرنده را برطرف کند