وبا
وبا یک بیماری واگیردار عفونی است که فقط در انسان ایجاد می شود. این بیماری شامل دو نوع "کلاسیک" و "التور" است که نوع دوم آن قدرت همه گیری بیشتری دارد.
"التور" نام یکی از ایستگاه های قرنطینه در بندر اسکندریه مصر است که در سال 1906 نخستین بار این نوع وبا در آن شناسایی شد.
در ایران نخستین همه گیری در سال 1344 اتفاق افتاد و تا به حال 9 بار همه گیری کشوری رخ داده است اما ابتلا به این بیماری بصورت تک گیر همه ساله در اکثر استان های کشور گزارش شده است.
در آذربایجان شرقی از سال 1366 تا کنون پنج بار همه گیری بیماری وبا رخ داده است. از سال 1377 تا 1384 در ایران تعداد موارد مبتلا به وبا 12033 مورد و موارد مرگ ناشی از وبا 149 مورد بوده است.
* عوامل انتقال وبا
عامل ایجاد بیماری وبا یک باکتری به نام ویبریوکلرا است که بیشتر در آب های راکد ساحلی و آب های شور یافت می شود.
عامل بیماری وبا در آب، محیط های مرطوب، میوه، سبزی، صدف دریایی و گوشت زنده باقی می ماند بنابراین در سفرهای فصل تابستان هنگام خرید قالب های یخ از یخ فروشی ها از سالم بودن آنها باید اطمینان داشت.
بطور کلی چهار فاکتور آب (آب آلوده به مدفوع انسان)، غذا، دستهای آلوده و مدفوع در انتقال بیماری وبا نقش دارند.
* محل های پر خطر کشور از نظر ابتلا به وبا
مناطقی که آب آشامیدنی سالم در دسترس ندارد، مناطقی که فاضلاب، زباله و فضولات حیوانی بصورت غیر بهداشتی دفع می شوند، در محل هایی که بهداشت فردی رعایت نمی شود و در زمان بروز سیل و حوادث طبیعی در اثر از بین رفتن شبکه های آبرسانی، امکان ابتلا و انتقال به بیماری وبا بیشتر می شود.
گروه خونی (گروه خونی او بیشتر مبتلا می شود)، سن، اسیدیته معده، عدم رعایت بهداشت فردی و پادتن های موجود در شیر مادر عوامل فردی مستعد کننده و مسافرت، بی سوادی ، فقر و عدم رعایت بهداشت عمومی عوامل اجتماعی مستعد کننده ابتلا به وبا است.
* علایم و راههای تشخیص
عامل بیماری از راه دهان وارد معده و در روده تکثیر می شود به دنبال آن ترشح سم در روده باعث ترشح آب و املاح فراوان از سلول های روده به داخل فضای روده می شود که این وضعیت، اسهال شدید را به دنبال دارد .
در نتیجه، بدن به شدت آب و املاح از دست می دهد و چنانچه آب و املاح دفع شده جبران نشود، بیمار جان خود را از دست می دهد.
علایم این بیماری شامل اسهال آبکی شدید با دفعات اجابت مزاج غیر قابل شمارش ، نبود دل درد و دل پیچه، گرفتگی عضلات پشت ساق پا، عطش فراوان، استفراغ بدون حالت تهوع، احساس پری و غر غر شکم و فقدان تب است.
در صورت مشاهده این علایم باید به پزشک و یا مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کرد . با استفاده از مایعات (سرم خوراکی او آر اس) و چنانچه فرد قادر به نوشیدن نباشد، از طریق تزریق سرم به صورت اورژانس در مراکز بهداشتی درمانی باید آب و املاح از دست رفته جبران گردد و دوره درمان با استفاده از آنتی بیوتیکها تکمیل شود.
* شایعترین منابع بیماری وبا
آب آشامیدنی که توسط مدفوع یا دست آلوده به مدفوع آلوده شده باشد، سبزیجات برگ دار که با آب آلوده آبیاری و یا شسته شده باشد، غذاهای آلوده و غذاهای تهیه شده از آبزیانی که از آب های آلوده گرفته شده اند به صورت خام و یا نیمه پخته ، شایعترین منابع شیوع بیماری وبا هستند.
* راههای پیشگیری از وبا
مهمترین نکته در پیشگیری از وبا سالم سازی آب به روش های جوشاندن آب، ضد عفونی با محلول یا قرص کلر و استفاده از نور خورشید است.
منظور از آب سالم آبی است که بو، رنگ و آلودگی های زیان بخش میکروبی نداشته باشد و در آن مواد سمی نباشد و در عین حال مواد معدنی و آلی موجود در آن از حد مجاز تجاوز نکند. برای پیشگیری از وبا همیشه باید میوه های خام و ظروف آشپزی را با آب پاکیزه شست، آب هایی را که از رودخانه ها و سدها برداشت می شود هر چند پاک به نظر می رسد، باید ضد عفونی شوند.
شستن دست ها قبل از آماده کردن و خوردن غذا ، قبل از غذا دادن به بچه ها و قبل از دست زدن به آب آشامیدنی و بعد از استفاده از دستشویی و توالت نباید فراموش شود.
جلوگیری از بازی کودکان در استخر آب های کثیف یا محل تجمع آب های راکد و نیز محافظت آب و غذای مصرفی از آلودگی و تماس حشرات ، از دیگر راههای پیشگیری از وباست.
توجه به نکات دیگری همچون خودداری از مصرف بستنی های سنتی و شیرینی های خامه ای در فصل تابستان ، استفاده از شیر و فرآورده های لبنی پاستوریزه، استفاده از آب سالم در شستشو و طبخ مواد غذایی، توجه به تابلوهای هشدار دهنده و مشخص کننده آب آشامیدنی در پارکها، دقت در تهیه بهداشتی سالادهای فصل در ساندویچ ها و رستورانها و کوتاه و تمیز نمودن ناخن ها در پیشگیری از وبا نقش بسیار موثری دارد.
* وضعیت کنونی وبا در کشور
طبق آخرین آمارهای ارایه شده از سوی وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی آمار بیماران مبتلا به وبا در سال جاری در کشور 110 نفر اعلام شده است و تا کنون تنها چهار نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست داده اند.
همچنین بنا بر اعلام وزارت بهداشت، بروز وبا در هفته های اخیر در جمعیت کشور به مرحله کنترلی رسیده است.
هم اکنون در مسافرت به همه استانها بخصوص استان های هم مرز با کشورهای پاکستان ، افغانستان و عراق و نیز سفر به این کشورها باید مراقبتهای بهداشتی ویژه ای را رعایت کرد. طبق اعلام مرکز مدیریت بیماری ها و معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال جاری 110 مورد وبا مشاهده شده و چهار تن بر اثر این بیماری جان خود را از دست داده اند.در سالهای 85 و 86 نیز به ترتیب 24 و 57 مورد ابتلا به بیماری وبا در ایران گزارش شد.