مقدمه:
مسأله تربیت مسأله حیات وسرنوشت فردوملت است وهدف ومقصود آن سازندگی وآفرینندگی مداوم وایجادتعدیل وتعادل درامرنیازهاومقاصد واندیشه آدمی است.
علمی است عمدی وآگاهانه دارای هدف وطرح ونقشه،به منظورتکمیل وتکامل انسان.
تربیت دارای جنبه سازندگی وآفرینندگی است،موجدتحول آفرینی درفردوسبب هدایت هاوروشنگری هاست.
ابعادوجودی انسان درسایه آن ساخته وپرورده می شود وآدمی ازجنبه حیوانی نجات یافته وبه اوج مقام انسانیت رسیده ومتعالی می گردد.
تربیت انسان را،کتابی،گشوده می سازد.شخصیت واستعدادهای اوراآشکاروبرملامی گرداند.چه بسیارنداستعدادهای بالقوه وویژگی هایی که براثرتربیت درانسان وجودآمده ویازائل می شوند(صدری،سیدضیاءالدین ،1367).
حال باتوجه به سخنانی که گفته شدبایدبدانیم فلسفه وجودی انجمن اولیاءومربیان چه بایدباشد؟اگرآنچه راکه هست بافلسفه وجودی انجمن تطبیق بدهیم،می بینیم که همخوانی چندانی ندارد.
چون خوشبختی لازم نسبت به انجمن اولیاءومربیان درحدمطلوب نیست.
یعنی همه تصورمی کنندکه انجمن اولیاءومربیان برای این تشکیل می شودکه ازخانواده هاکمک مالی دریافت کندوبه مسائل تعمیراتی مدرسه ومانندآن بپردازد.
حال آنکه درپشت این هدف،هدف عالی تری نهفته است وآن این است که،ازطریق انجمن اولیاءومربیان مدرسه رابه جامعه وجامعه رابه مدرسه پیوندبدهیم،تامحصلینی که ازمدرسه هاواردجامعه میشوند،باجامعه بیگانه نباشند.
برای جمع بندی این بحث نکاتی راکه اشاره شد مرورمی کنیم که عمده ترین آن تعدیل مسائل مادی و انجمن اولیاء و مربیان وخوشایندکردن جلسات انجمن است.
کارشناسان تربیتی معتقدندبرای اینکه این گونه مسائل به وجودنیاید،بهتراست قبل ازتشکیل انجمن،یک جلسه سیاست گذاری باشرکت متخصصان رشته های مختلف درمدرسه و به دعوت مدیرمدرسه تشکیل شودکه دراین جلسه،افراد صاحب نظردرزمینه روان شناسی اجتماعی،جامعه شناسی وتعلیم وتربیت ونماینده خانواده حضورداشته باشند.آنان باید دراین جلسه بگویندکه بهتراست چه سیاستی برای انجمن داشته باشیم وطبق آن سیاست،انجمن راتشکیل دهند. (معاونت تأمین وتربیت نیروی انسانی-مدیریت درآموزش وپرورش-تهران،سال اول شماره 3،تابستان 1372)
تاریخچه انجمن های اولیاومربیان درجهان:
ضرورت تشکیل انجمن اولیاومربیان:
تدوین قانون اساسی پس ازانقلاب مشروطیت ومتاقب آن تصویب قانون معارف درسا ل 1290هجری شمسی موجب شدتحصیلات عمومی درسطح کشوراجباری شده وبه عنوان یکی ازوظایف دولت تلقی شود،زیراموارد3و4و22قانون مزبورمقررمی دارد:"تعلیمات ابتدائیه برای عموم ایرانیان اجباری است.هرکس مکلف است اطفال خودراازسن هفت سالگی به تحصیل معلومات ابتدائیه وادارد.
را دارنومخارج آنهاازمحل مالیاتی که درهرمحل دریافت خواهدشد، تأمین می گردد"(وزارت آ.پ،1373،ص6وص7).
تصویب واجرای این قوانین تحولی اساسی دروضعیت تعلیم و تربیت بوجودآورده وآموزش وپرورش راباافزایش تقاضای آموزش مواجه ساخت وروندثبت نام در آموزشگاهها رابه سرعت گسترش داد،اماتقاضای عمومی برای آموزش تبعاتی رانیزدرپی داشت،ازجمله آن که موجب شدهزینه های آموزشی موردنیازبرای گسترش فضاهای آموزشی،توسعه وتجهیزوتهیه ی امکانات آموزشی وتأمین واستخدام وتربیت معلمان موردنیازنیزبه شدت افزایش یابدو درنتیجه فشارسنگینی رابرمنابع محدوددولت واردنماید.این امرمسئولین آموزش وپرورش رابه اتخاذراهکارهای لازم به منظوربهره گیری مناسب ازکلیه ی امکانات ترغیب نموده،به طوری که آنان بازنگری درروش هاوساختار آموزش وبررسی ومطالعه نظام های آموزشی سایرکشورها رادردستورکارخودقراردادندوحتی به منظوررفع کمبودنیروی متخصص موردنیازنظام آموزشی،قوانینی نیزجهت اعزام دانشجوبه خارج ازکشورتصویب وبه مورد اجرادرآوردند.این اقدامات به روندشکل گیری نظام آموزشی سرعت بخشید.
همزمان باافزایش تقاضابرای آموزش،گسترش همکاری عمومی برای پیشبردامرآموزش وپرورش نیزموردتوجه قرارگرفت ودراین راستامشارکت خانه ومدرسه درتعلیم وتربیت به عنوان یک راهبرداساسیانتخاب شد.به این ترتیب،تشکیل انجمن اولیاومربیان ازطرح های مقدماتی دولت درزمینه واگذاری تعلیم وتربیت به مردم قلمدادگردید، به طوری که وزیرفرهنگ وقت دراین موردمی نویسد"در سال 1326بازهم برای دخالت دادن مردم درامرتعلیم و تربیت انجمن همکاری خانه ومدرسه راتأمین کردیم،به طوری که تشکیل انجمنهای خانه ومدرسه کاربسیارمفیدی دردخالت دادن مردم بکارکه به آن علاقه دارند،بوده است"(صدیق اعلم،1349،ص6).
می توان گفت به طورکلی افزایش تقاضای اجتماعی برای تسهیل،تبادل افکاروتجارب فرهنگی میان کشورهای مختلف ووضعیت اقتصادی وسیاسی کشور،زمینه های فرهنگی، اجتماعی وسیاسی لازم برای شکل گیری وفعالیت انجمن های خانه ومدرسه درآموزشگاه هارابوجود آورد.
آموزش وپرورش وانجمن اولیا ومربیان:
جایگاه انجمن اولیاومربیان درآموزش وپرورش:
آموزش وپرورش همواره تلاش نموده است بااجرای برنامه های مناسب آموزشی،به پیشبردمطلوبی دروضعیت تحصیلی دانش آموزان نایل آید.اولیانیزبه طورروزافزون بربهبود درروندتحصیلی وتربیتی فرزندان خودتوجه دارند. این خواست مشترک،زمینه های لازم برای فعالیت انجمن اولیا ومربیان رابوجودآوردوتشکیل آن درهرآموزشگاهی این امکان رافراهم ساخت که همکاری معلمان ووالدین به طور انسجام یافته ای انجام پذیرد تابدین وسیله ارتباط و هماهنگی بیشترخانه ومدرسه محقق گردد.به همین دلیل، انجمن ازجایگاهی خاص درآموزش وپرورش برخوردار شده است.این جایگاه اززوایای مختلف قابل بررسی می باشد که اهم آنهاعبارت است از:
1- جایگاه تربیتی:
فراگیری کودکان،به خصوص درسالهای اولیه ی زندگی، عمدتاً درمحیط خانواده صورت می گیرد وحتی احتمال حضورمداوم دانش آموزان درمدرسه ونیزمقاومت وپایداری آنان تافارغ التحصیلی ازمدارس به طورقابل ملاحظه ای متأثراززمینه های خانوادگی ومحیطی خانه ی آنهاست.به همین دلیل،فعالیت های آموزشی وتربیتی مدارس بدون جلب توجه وهمکاری اولیای دانش آموزان نتایج مطلوبی نخواهد داشت،زیراتأثیرپذیری کودک ازعامل خانواده بیش ازسایر عوامل است وباید برای تعلیم وتربیت بهترکودکان ازاین قابلیت خانواده به نحو احسن استفاده نموده وازموقعیت ویژه واستثنائی آنان برای بهبودآموزش نیزبهره جست.باتوجه به اینگونه موارد،اصولاً هدف ازتشکیل انجمن اولیا ومربیان این است که ازسویی اولیا ومربیان باهم آشنا شوند وازسوی دیگراولیا ازروش هاوطرزکارمعلمان ونیزپیشرفت واحیانا ًمشکلات تحصیلی وتربیتی فرزندخودمطلع گردند.چنین جایگاهی درآموزش وپرورش ازآن جهت حائزاهمیت است که دانشآموزان رامتوجه می سازد بین خانه ومدرسه جدایی نیست وتضادودوگانگی بین روشهای تربیتی این دومحیط وجودندارد ودرواقع همگان تلاش دارندتاعلاقه،توجه،تشویق وتقویت رابه فرآیند یادگیری دانش آموزان منتقل سازند. همگام باخانواده مدرسه ازعوامل مهم تربیتی وسازندگی معیارها وارزشهای ذهنی وراه وروش کودکان درجامعه به شمارمی رود.اما یادگیری کودکان حتی درمدرسه،می بایست باهمکاری ومشارکت خانواده انجام گیرد،این ارتباط وهمکاری والدین ومربیان ازچنان اهمیتی برخورداراست که برخی ازدانشمندان اعتقاد دارند"ازجمله عواملی که درمدرسه می تواندباعث انحراف ویاسلامت کودکان باشد، عدم تماس دائم میان مربیان وخانواده هاست"(احدی،1372، ص272).
در این میان،انجمن های اولیا و مربیان با فراهم آوردن زمینه ها وشرایط مناسب برای ارتباط وتبادل نظر بیشتر میان مربیان وخانواده ها توانسته است نقش تربیتی مؤثری را درآموزش وپرورش ایفا نماید وبدین وسیله از جایگاه خاصی بهره مند باشد.
شرایط ویژه اولیا ایجاب می کندکه آنان درموقعیت های مختلف زندگی بافرزندان خود درارتباط باشند،بنابراین آنها می توانند ازنحوه ی رفتاروچگونگی پیشرفت تحصیلی وتربیتی آنان ارزیابی نسبتاًدرستی ارائه نمایندوحتی اقداماتی رادرجهت استمرارفعالیت آموزشی ورفع نواقص احتمالی به انجام رساندتافرآیندیادگیری آنان به طورکامل انجام گیرد بررسی های به عمل آمده دراین خصوص توسط سازمان "یونسکو"منجربه ارائه ی توصیه ای بدین مضمون گردیده که "بایدساختارهایی درمدارس به وجود آید که با افزایش همکاری بین والدین ومعلمان وفراگیران،توسعه فرآیند ارزشیابی واجرای آن به نحوبهتری انجام گیرد"(وفادار، جوان بخت اول،ص1383، ص92).
انجمن های اولیا ومربیان،کانون چنین ساختارهایی درهر مرکز آموزشی می باشند ونقشی فعا ل دراستمرارفراگیری دانش آموزان نیزهمسویی روشهای تربیتی خانه ومدرسه و بهره گیری از ظرفیت های تربیتی خانواده رابه عهده دارند.
2- جایگاه مشارکتی-حمایتی:
لازمه دستیلبی به پیشرفتی چشمگیردرآموزش وپرورش، عملکردهماهنگ ومستمرکلیه ی نهادها درنظام تعلیم وتربیت است.دراین کوشش مشارکت جویانه وهماهنگ برای فراگیری دانش آموزان،خانواده مسئول حمایت ازنقش مدرسه فراهم آوردن یک محیط عاطفی سالم برای کودک است ومسئولیت معلمان وعوامل اجرایی آموزشگاه تعیین و انتخاب عامل قطعی درشیوه وماهیت مطالبی است که می آموزند،بنابراین والدین ومعلمان با یکدیگرکارمی کنند،اما نقش یکدیگرراهرگزتکرارنمی کنند.دراین میان،انجمن اولیا ومربیان به عنوان هماهنگ کننده فعالیت های گروهها،تأثیر ندارد درهرآموزشگاه بوجود آیدتامعلمان واولیا بااطمینان خاطروحداکثرهماهنگی به ایفای نقش آموزشی وتربیتی خود بپردازند.امروزه آموزش کودکان به عنوان یک پیش شرط برای اعتلای جوامع قلمداد می شودومساعی زیادی نیزبرای
آموزش نسلهای آینده به عمل می آید،امابایدتوجه داشت که آموزش کودکان مسئولیت مشترک والدین ودولت است،زیرا ازیک سواختیارات چون تصمیم گیری درمورد زاد و ولد به طورکلی به والدین واگذارشده است وازاین رومسئولیت آموزش وپرورش دردرجه یاول به عهده ی آنان خواهد بود وازسوی دیگردولت وظیفه ی قانونی وشخصی ازنظر آموزش واجتماعی شدن کودکان دارد. به منظورتحقق این مسئولیت ها انجمن های اولیا ومربیان درحیطه های گسترده تری ارتباط بین دولت ومردم را به وجود آورده اندوتلاش می کنندتا با تبادل نظروهمکاری مستمر،سیاست ها وبرنامه های اتخاذ شده برای آموزش فرزندان رابه مورداجرا در آورند.
درخانه آموزش هایی به کودک داده می شود که خواه ناخواه درتعیین شا لکه ی روحی ونوع جهان بینی وطرزتفکروی تأثیرفراوان دارد،به همین جهت خانواده نقش مهمی درتعیین خط مشی زندگی آینده کودک دارد.اما کودک درمراحل گوناگون زندگی،نیازمندآموزش ها وتجاربی است.این امر تنها درآموزشگاه ها مقدورمی باشد.این آموزش ها زمانی مؤثرخواهدبود که مکمل ونیزهماهنگ با هم باشند.درمورد همکاری همه جانبه برای یادگیری بهتردانش آموزان،سازمان یونسکوتوصیه می کند:"بایدراهبردهایی به وجود آید که بتوان خانواده ها رادرامرآموزش فرزندان خود مشارکت داد"(وفادار،جوان بخت اول،1383،ص95).
علت اصلی این تأکیدها آن است که یادگیری بامحیطی که دانش آموزان درآن قراردارند،یعنی خانواده ونیزبامحفل اجتماعی وفرصت یادگیری ارتباط دارد وضروری است که کلیه ی این عوامل درنظام آموزشی ازیکدیگرحمایت کنند. دراین پویایی هرآموزشگاهی را بوجود می آورند.به این ترتیب،انجمن ها نه تنها جایگاه تعیین کننده ای دراداره آموزش وپرورش توسط خود مردم دارند،بلکه میزان ونحوه فعالیت انجمن ها می تواند گویای چگونگی پذیرش مسئولیت های اجتماعی توسط آهاد ملت و افزایش عملکرد آن نیز بیانگر ارتقای سطح فرهنگی جامعه باشد.