برخلاف شیوه های درو که تعدادشان محدود بود، روشهای کوبیدن غلات از ابزارهای جدید برای خرمنکوبی ابداع و ساخته شده است در بعضی نقاط جهان برای جداسازی دانه از ساقه و کاه، روشهای قدیمی و ابتدایی بکار گرفته می شود. روشهای چون زدن دسته ای از غلات بر روی چوبی که به صورت افقی قرار گرفته است در نتیجه این ضربه سنبله غله خرد شده و دانه از آن جدا می گردد و بر روی زمین می ریزد که کاری بسیار سخت و طاقت فرسات و نیاز به نیروی کارگر فراوان دارد. این روش هنوز هم در برخی از کشورهای فقیر آفریقایی و آسیایی به کار برده می شود.
استفاده از گردونه های چوبین که توسط دام کشیده می شد از دیرباز برای خرمنکوبی متداول بوده است. شکل ابتدایی چنین دستگاهی بر روی یک لوح گلین که در جنوب بین النهرین بدست آمده و بعقیده مورخین نوعی خرمنکوب بوده است. در مصر باستان نیز استفاده تاز این گونه گردونه با چرخ پره دار چوبی و یا سنگی متداول بوده است. این وسیله به کمک حیوان کار که معمولاً گاو کار می باشند کشیده می شوند. ضربه وارده توسط پره های چوبی و سم حیوان و فشار وارده توسط غلتک سبب در هم شکستن سنبله و آزاد شدن دانه می گردد.
خرمنکوبهای ساده
خرمنکوبهای ساده تراکتوری آنهایی هستند که غله را کوبیده و دانه را از سنبله آزاد می سازند و در بعضی انواع جداسازی دانه را از کاه را هم انجام می دهند. بیشتر خرمنکوبهایی که در ایران به وسیله سازندگان ماشینهای کشاورزی ساخته می شوند از نوع ساده هستند. در این نوع خرمنکوبها محور کوبنده که به چندین تیغه مجهز است بدور خود دوران می نماید تیغه ها در جهت اشعه دایره محور قرار دارند و عمدتاً ثابت هستند. محور در دو انتهای طولی خود در دو بلبرینگ روی بدنه متصل می شود. در داخل محفظه نیز چندین تیغه ثابت وجود دارند که به بدنه دستگاه متصل می باشند. وجود این تیغه ها موجب خرد شدن بیشتر کاه غلات می شوند. دهانه ورودی خرمنکوب در بالا قرار گرفته و بدنه دستگاه از صفحات آهنی ساخته شده است.
غله درو شده به کمک چنگالهای (چهار شاخ) به دهانه ورودی ریخته می شود. بر اثر دوران سریع کوبنده و ضرباتی که تیغه ها بر غلات وارد می سازند ساقه غله را در هم شکسته و سنبله یا خوشه را خرد نموده و دانه آزاد می گردد. مخلوط کاه و دانه به قسمت پایین خرمنکوب می ریزد.
در بعضی از خرمنکوبها پس از محور انتقال نیرو و در جلو محور کوبنده یک چرخ طیار قرار دارد که موجب یکنواخت شدن حرکت چرخشی کوبنده می گردد.
این گونه خرمنکوبها دارای دو چرخ لاستیکی هستند. در این حالت، خرمنکوب به مالبند تراکنور متصل می شود و همراه با آن از مکانی به مکان دیگر انتقال می یابد. بعضی دیگر قابل نصب روی سه بازوی هیدرولیک تراکتور می باشند. این نوع خرمنکوبها دارای دو پایه فلزی هستند که هنگام کار بر روی زمین قرار می گیرد تا از لرزش دستگاه کاسته گردد.
خرمنکوبهای ساده فاقد نوار خوراک دهنده هستند و محصول غله به کمک چنگالهای مخصوصی از خرمن آن برداشته و از طریق دهانه دستگاه به داخل آن ریخته می شود. کاه و سنبله که بر اثر ضربات تیغه در هم شکسته اند همراه با دانه های جدا شده از غلاف بر روی یک صفحه مشبک که در زیر کوبنده قرار دارد می ریزند و از سوراخهای صفحه عبور نموده در صورتی که دستگاه مجهز به بادبزن باشد در معرض جریان هوا قرار می گیرند کاه به علت سبکی به فاصله دورتری منتقل می گردد و دانه در محل باقی می ماند در خرمنکوبهای ساده فاقد بادبزن مخلوط دانه و کاه در قسمت زیر دستگاه می ریزد.
بادبزن در خرمنکوبهای این قسمت متشکل از چهار پره چوبی است که درون محفظه ای قرار دارد و به وسیله چرخ تسمه به حرکت در می آید. حرکت دورانی تسمه از چرخ تسمه متصل به محور کوبنده تأمین می گردد متأسفانه بیشتر خرمنکوبهایی از این نوع فاقد وسیله تنظیم جریان هوا می باشند. هوا از دو سوی محفظه استوانه ای بدرون آن مکیده می شود و از دریچه ای در پایین بدنه خرمنکوب در جهت افقی دمیده می گردد. مقدار هوا و سرعت حرکت آن در این نوع خرمنکوبها ثابت می باشد و نمی توان آن را متناسب با نوع بذر و کیفیت محصول تنظیم نمود.
نحوه کار با خرمنکوب ساده
خرمنکوب اعم از سوار شونده یا یدک کش را باید بنحوی به تراکتور متصل نمود که میل گاردان یا محور انتقال نیروی باپی . تی . او در امتداد یک خط مستقیم قرار گیرند و ضامن محور انتقال نیرو هنگام اتصال با پی . ت . او به طور آزاد در جای خود قرار داشته باشد.
دستگاه باید بنحوی در روی زمین مستقر شده باشد که هنگام کار بهیچوجه تکان نخورد. زیرا تکان خوردن دستگاه ممکن است سبب آسیب رسیدن به آن و یا کارگری که با آن کار می کند گردد.
قبل از انتخاب محل استقرار دستگاه جهت وزش باد را در نظر بگیرید. وضعیت استقرار خرمنکوب باید به گونه ای باشد که قطعات کاه و کلش با صورت کارگرانی که با آن کار می کنند برخورد نکند و آنها بتوانند بدون ناراحتی به کار ادامه دهند.
ابتدا با دست میل گاردان را بچرخانید تا در صورتی که تیغه ها شل یا کج شده باشند مشخص شود چنانچه نقصی مشاهده شد ابتدا آن را رفع کنید.
تراکتور را روشن نمایید و ابتدا با سرعت کم پی . تی . او را به راه اندازید. چنانچه وضعیتی غیر عادی مشاهده نکردید سرعت دورانی پی . تی . او را به 540 دور در دقیقه برسانید.
چنانچه غله به کمک دروگر درو شده باشد بهتر است نخ دور دسته ها باز شود. یکی از مشکلاتی که معمولاً هنگام استفاده از خرمنکوب ها پیش می آید پیچیدن نخ دسته ها به دور استوانه کوبنده است که باعث کندی حرکت کوبنده، گیر نمودن غله و انجام عمل خردکنی کاه و سنبله به طور ناقص می گردد.
از آنجا که در ایران نصب سپرهای حفاظتی بر روی قسمتهای متحرک خرمنکوب معمول نیست محل ایستادن کارگران باید نقطه ای باشد که خطری آنان را تهدید نکند.
در خرمنکوبهای ساخت ایران انتخاب سرعت دورانی مناسب برای کوبنده به گونه ای که ضایعات به کمترین مقدار تقلیل یابد میسر نیست و گذشته از این برای واریته های مختلف غلات، سرعتهای متفاوت لازم است، از این رو توصیه می شود که :
الف – هنگام کار با خرمنکوب پس از این که سرعت دورانی پی . تی . او را در اندازه مشخصی انتخاب کردید و مقداری غله به وسیله دستگاه کوبیده شد نمونه های دانه و کاه را بررسی کنید. چنانچه شکستگی دانه مشاهده شد سرعت دورانی را کاهش دهید تا عیب برطرف گردد.
از آنجا که خرمنکوبهای ایرانی فاقد کلاچ ایمنی است چنانچه یک جسم خارجی همراه با غله وارد خرمنکوب گردد و کوبنده را از حرکت بازدارد تسمه بر روی چرخ تسمه می لغزد و از ایجاد ضایعات بیشتر جلوگیری می شود.
چرخ تسمه محرک کوبنده را می توان از نوع قابل تنظیم برای سرعت های مختلف ساخت، بدین ترتیب سرعت کوبنده به تناسب نوع محصول قابل تنظیم خواهد بود. (چرخ تسمه قابل تنظیم برای سرعتهای مختلف از دو صفحه متقارن ساخته می شود که فاصله بین آنها را می توان به کمک پیچ و مهره متصل کننده آنها ، کم و زیاد کرد. با کم شدن فاصله دو صفحه تسمه بالاتر و با افزایش فاصله آنها تسمه پایین قرار می گیرد و باین ترتیب می توان سرعت دورانی را به دلخواه تغییر داد.
نحوه سرویس و نگهداری خرمنکوبهای ساده
این خرمنکوبها به سبب سادگی در طراحی از لحاظ سرویس و نگهداری کم توقع هستند یا می توان چنین تصور نمود که کارگاه سازنده آن اهمیتی برای عمر مفید دستگتاه قائل نبوده است زیرا هیچگونه دستورالعملی برای نگهداری آن بهمراه ندارد. تنها چند گریسخور در دو سر محور کوبنده و بادبزن وجود دارد که برای گریسکاری محورهای چرخشی بمنظور روانی حرکت آنان بکار می رود بنابراین توصیه کلی متداول برای تمام خرمنکوبها را می توان بکار برد :
از ورود بیش از حد خوراک به داخل کوبنده احتراز شود.
دقت شود تا همراه دسته های غله، چوب، سنگ یا قطعات نخ دور دسته ها وارد محفظه کوبنده نگردد.
انتخاب دور معین برای محور انتقال نیرو تراکتور از ضروریات است یک کشاورز آگاه می تواند بعد از خرید دستگاه خرمنکوب با چند بار آزمایش حدود تقریبی دور مناسب در محور انتقال نیرو را بدست آورد.
گریسخورهای محورهای کوبنده و بادبزن هر روز پس از انجام کار باید گریسکاری شوند و کاملاً دقت شود که گریس کهنه از محل قاب بلبرینگ خارج گردد.
وضعیت تیغه ها را روزانه پس از انجام کار بازرسی نمایید. چنانچه در تیغه ها شکستگی یا خمیدگی مشاهد شد در صدد تعمیر و رفع نقص آن برآیید.