بهداشت بلوغ و نوجوانی
بلوغ در لغت به معنی رسیدگی و پختگی است. بدیهی است با توجه به تعریف سلامت، بلوغ در ابعاد جسمانی، روانی عاطفی، معنوی و اجتماعی و در سنین نوجوانی پی ریزی میشود. امروزه در دنیا سلامت نوجوانان به عنوان مطلبی مستقل مطرح شده است، این امر مخصوصا از کنفرانس بین المللی جمعیت و توسعه قاهره 1994 (ICPD) به بعد مورد تاکید ویژه ای قرار گرفته است و هر روز مطالب جدیدی در مورد آن نوشته و گفته میشود. شایان ذکر است که بر طبق تعریف، نوجوانی سنین بین ده تا نوزده سال را شامل میشود.
چرا بهداشت نوجوانان اهمیت دارد ؟
1) دنیای امروز، نوجوانان بیشتری نسبت به سایر زمان ها دارد
طبق سرشماری سال 1375; 25% جمعیت کشور ایران را افراد 1910 سال تشکیل میدهند. این تعداد افزون بر 16 میلیون نفر جمعیت میباشد.
2) تاثیر دوره جوانی بر بقیه سال های زندگی حیاتی است
در نظری کلی بر زندگی یک فرد، پی میبریم که در طی آن سه دوره از اهمیت بیشتری نسبت به سایر سال های عمر دارد و تاثیر این دوره ها بر سال های بعدی، قطعی و حیاتی است. واحد زمان در این دوره ها با واحد زمان در سایر دوره ها یکسان نیست.
اولین دوره مهم، دوره جنینی فرد است. فرد در مدت نه ماه اعضا و توانایی هایی را برای بقیه سال های عمر به دست میآورد و اگر در این مدت نتواند آن کفایت ها را کسب نماید چه بسا در مرحله جنینی و یا دوران خارج از رحم، زندگی سختی را در پیش خواهد داشت. مثل فردی که در دوران جنینی نتواند از قلب سالم یا پای سالمی برخوردار شود.
دومین دوره مهم، زمان تولد و اولین سال زندگی است. در زمان زایمان، تنفس در خلال دقایق اول، از اهمیت ویژه ای برخوردار است، طولانی شدن این زمان موجب آسیب های طولانی مدت برای فرد خواهد شد و لذا همگی افراد یاری دهنده برای زایمان، سعی وافر بر تنفس نوزاد در لحظات اول را دارند. فرد در طی نه ماه از یک نوزاد حدود سه کیلویی به شیرخوار حدود نه کیلو میرسد و در این مدت از نظر کیفی، توانایی های بیشتری پیدا میکند. نوزادی که توان حرکت نداشت، در پایان سال اول میایستد، راه میرود و حرف میزند.
سومین مرحله و دوره مهم فرد، دوره نوجوانی است که فرد از طریق گذر از آن از کودکی به بزرگسالی وارد میشود. و توانایی ها و کفایت هایی را کسب میکند که در زندگی بزرگسالی از آن ها استفاده کند و اگر نتواند، دوران بزرگسالی راحتی نخواهد داشت.
3) نوجوانی زمان گذر از کودکی به بزرگسالی و آمادگی برای بزرگسالی است
نوجوانی زمان اکتساب باروری، اکتساب خصوصیات عاطفی هیجانی بزرگسالی، زمان کسب هویت فردی و اجتماعی . . . میباشد. بلوغ فیزیکی و روانی و عاطفی در نوجوانی، متحول شده و ادامه مییابد.
4) بسیاری از مشکلات جسمانی، روانی، اجتماعی و رفتار های ناسالم ریشه در زمان نوجوانی دارند
ازدواج های ناموفق، حاملگی های پرخطر، مرگ و میر ها، عادات و رفتار های ناسالم از این زمان نشات میگیرند. تحقیقات نشان میدهند که بیشتر افراد سیگاری اولین سیگار را در زمان بلوغ تجربه کرده اند.
5) نوجوانان آینده سازان جامعه هستند
نوجوانان کنونی، جامعه و دنیای دهه های آینده را اداره خواهند کرد. پس پرداختن به سلامت نوجوانان سرمایه گذاری برای آینده است.
مسئله چیست ؟
1) نوجوان تغییراتی در جسم و روح خود احساس میکند. سوالاتی برای او مطرح میشود و دچار اضطراب میگردد. این علایم چیست در من رخ میدهد ؟ آیا این تغییرات طبیعی است ؟ آیا در همه اتفاق میافتد ؟چه تغییراتی طبیعی هستند ؟ من کی ام ؟ . . . او نیاز به تطابق با این تغییرات دارد. حمایت و آرامش میخواهد.
2) سوالات مطرح شده در صدای مشاور سازمان بهزیستی، طیف گسترده ای از آن ها را در رابطه با بلوغ و مسایل مربوط به آن نشان داد. انواع و اقسام سوالات از قبیل شرایط و وضعیت عادات ماهیانه، بیماری های عفونی، ایدز، حاملگی و . . . مطرح شده بود. و این امر نشان از نیاز نوجوان به دانستن و کسب آگاهی از تحولاتی است که در خود و اطرافش میگذرد.
3) با اینکه نوجوانی در فرهنگ ها اغلب با جشن و شادی همراه است ولی نوجوانان برداشت خوبی از بلوغ و بزرگ شدن ندارند. یک نظر سنجی از دختران روستایی نشان داد که اکثر دختران نگرش منفی و احساس ترس و نگرانی از بلوغ دارند و اکثرا رفتار های ناسالم بهداشتی در باره قاعدگی از خود نشان میدهند. یافته های مطالعه دیگری نشان داد که حدود 1916% دختران و 19% پسران، بلوغ را حادثه ای خوشحال کننده و امیدوار کننده میدانند. دختران رفتار های سلامت مناسبی در ضمن قاعدگی ندارند. عموما منبع اکتساب اطلاعات، دوستان، کتب، مجلات 000 میباشد. بنظر میرسد که نحوه برداشت افراد جامعه از جنسیت و نقش جنسیتی خود سالم نیست و این امر موجب تظاهرات مختلف، اختلالات سلامت جسمانی، روانی عاطفی و اجتماعی میشود.
پس بطور خلاصه میتوان گفت
· نوجوانان، سرمایه های آینده و آینده سازان جوامع هستند
· آگاه هستند
· نیازمند اطلاعات هستند و اگر اطلاعات صحیح از منابع سالم دریافت نکنند، از منابع ناسالم کسب خواهند کرد و صدمات طولانی مدت خواهند دید.
· به دلیل کثرت تعداد در سرنوشت جامعه تعیین کننده هستند.
· به دلیل جهانی شدن و پیشرفت ارتباطات با همه نوع مسایل و اطلاعات مواجه هستند. پس باید قدرت تمیز اصول صحیح از ناصحیح را یاد داشته باشند.
در دنیا نیمی از نوجوانان در مقابل ایدز و بیماری های مقاربتی و حاملگی حفاظت کافی ندارند. در معرض روابط جنسی ناسالم و حفاظت و حمایت نشده، مصرف مواد، بیماری های مقاربتی، روابط جنسی فارغ از مسئولیت، حاملگی زودرس، خشونت، شکست در درس و مدرسه و موارد مربوط به سلامت فردی، تغذیه، ورزش . . . هستند. در ایران طبق سرشماری 1375، 4% دختران 1410 ساله و 19% دختران 1915 ساله ازدواج میکنند. یعنی حدود 23% دختران زیر20 سال ازدواج مینمایند و در معرض حاملگی زودرس و عواقب آن قرار میگیرند. متاسفانه تنها 33% از این افراد، از روش های پیشگیری از بارداری استفاده میکنند. و یک سوم این نوجوانان در سال اول ازدواج باردار میشوند.
در دوران نوجوانی میتوان از بیماری های مزمن و ناتوان کننده بزرگسالی پیشگیری نمود. بسیاری از مرگ و میر ها و بیماری ها و ناتوانی های دوره نوجوانی قابل پیشگیری است. پس امروزه پرداختن به سلامت نوجوانان از برنامه های دارای اولویت سلامت و پزشکی پیشگیری در دنیا محسوب میشود. رفتار پرخطر نوجوان بر سلامتی آتی او تاثیر میگذارد. اولین علت مرگ نوجوانان جراحات و تصادفات است. در مرحله بعدی خودکشی و قتل قرار دارد و سپس نئوپلاسم، بیماری های قلبی و ناهنجاری های مادرزادی هستند.
چرا سلامت نوجوانان برای پزشکان و کارکنان بهداشتی مطرح میشود ؟
· پزشکان و کارکنان بهداشتی، شهروندان جامعه هستند و تحت تاثیر تمامی مسائلی هستند که بر جامعه میگذرد.
· افراد کلیدی برای سلامت هستند. آیا صنف دیگری برای تشخیص هنجار و ناهنجار در جامعه میشناسیم ؟
· میتوانند مسایل را در جامعه شناسایی کنند و نیاز ها را بسنجند و راه حل و مداخلات مناسب ارائه دهند.
· میتوانند در سلامت جامعه نقش فعال داشته باشند و احیانا، از پرداخت تاوان عواقب موضع انفعالی آگاهان سلامت در جامعه پیشگیری کنند.
· از توان علمی لازم برخوردار هستند.
· از نظر علمی و فرهنگی، مورد قبول جامعه میباشند.
· مردم، آنان را محرم راز خود میدانند و معمولا مشکلات و مسایل خصوصی خود را بیشتر با پزشکان، مطرح میکنند تا افراد دیگر.
· میتوانند با همکاری تمامی ارگان ها و نهاد های جامعه که بنحوی با سلامت نوجوانان ارتباط دارند، روح سلامت را در جامعه بدمند.
بلوغ چگونه اتفاق میافتد ؟
· در شروع و کارکرد بلوغ، یک برنامه ریزی مغزی مسئول میباشد.
· ساعت رشد و تکامل در مغز، فرایند بلوغ را هدایت و تنظیم میکند.
· به عبارتی بلوغ در اثر رسیدگی سیستم عصبی مرکزی است که شروع میشود.
· تغییرات بلوغ در دختران و پسران قدری متفاوت است.