مقدمه
تاریخچه
چنار از خانواده platanaceae است . تاریخ پیدایش ان به دوران کرتاسه می رسد ولی برای اولین بار در قرن شانزدهم آن را شناختند . انتشار جغرافیایی جنس platanus.l در شرق مدیترانه امریکای شمالی و نیمکره شمالی تا کروئلند است . درخت چنار ابتدا در جزیره تریمیتی کاشته شد و در حدود 390 سال قبل از میلاد مسیح آن را به ایتالیا بردند . سالها بعد رومیان چنار را به فرانسه بردند و در سال 1551بیکن چنار را برای اولین بار به انگلستن برد .
مشخصات درخت چنار:
الف – گیاه شناسی چنار
چنار درخت بزرگ و زیبایی است با تنه ی مستقل ، تاجی گسترده و شاخه های قوی . این ویژگیها موجب شده اند تا چنار در ردیف مهمترین درختان سایه دار پارکها و حاشیه خیابانها قرار گیرد .
بلندی درختان چنار در گونه های مختلف کم و بیش متفاوت است . چنانچه در گونه p.orientalis.l به 30 متر و در گونه p.occidentalis به 40 متر می رسد قطر تنه چنار نیز زیاد است و گاه در تمام گونه های ان به بیش از 10 متر می رسد .
ریشه اصلی چنار از ابتدای رشد قوی و عمیق در خاک فرو می رود و در سنین بالا می تواند تا 4 متر در خاک مساعد فرو رود و از رطوبت عمیق خاک استفاده کند .
ساقه و تنه ی چنار دانه زاد ، استوار ، استوانه ای و نسبتا پر چوب است . شاخه ها از ارتفاع معینی از تنه منشعب می وشند و تاج درخت را بوجود می آورند . در حالی که ساقه درختان شخه زاد چنار معمولا باریک و بلند و گاه کج و معوجند و با بالا رفتن سن درخت ، تنه اش صاف می شود .
پوست ساقه چنا ردر جوانی مغرغی رنگ است ولی ریتیدوم ان خاکستری رنگ است هر ساله در فصل رویش از تنه درخت جدا شده می ریزد . محل ریزش ریتیدم روی تنه درخت به صورت لکه های سبز مایل به مغرغی مشاهده می شود . شاخه های اصلی قطور و محکم چنار درجهات مختلف می رویند و مجموعا تاج نامنظم درخت را بوجود می اورند . شاخه های فرعی نیز به صورت نامنظم از شاخه های اصلی منشعب می شوند .
بر روی درخت چنار 3 نوع جوانه مشاهده می شود . جوانه اصلی که در انتهای ساقه و شاخه های اصلی قرار می گیرد و سبب رویش طولی ساقه و شاخه های می شود . این جوانه ها درشت و خمره ای شکلند و از فلسهای قرمز مایل به قهوه ای پوشیده شده اند .
جوانه فرعی که از رویش آنها شاخه های فرعی بوجود می اید روی شاخه ها قرار دارند و از جوانه های اصلی کوچکتر اند . این جوانه ها مخروطی اند و از فلسهای قهوه ای رنگ پوشیده شده اند .
جوانه های خفته ، روی ساقه و تنه درخت به صورت ناپیدا یافت می شوند . در صورتی که قسمتهایی از تنه در معرفی تابش نور قرار گیرند از این جوانه ها جستها و جوشهای می رویند و تنه را گره دار می سازند . این جوانه ها در ظاهر دیده نمی شوند و رویش انها منوط به تابش نور کافی و مواد غذایی فراوان است . علاوه بر جوانه های ذکر شده جوانه های نابجا روی ساقه و شاخه ها نیز قرار دارند و هنگام قلمه زدن در اثر هورمونتهای ریشه زا مثل اکسین سبب ریشه زایی می شوند .
چنار از جمله ، درختان پهن برگ و خزان کننده است برگهای چنار منفرد ، متناوب و دارای پهنکه پنجه ای نسبتا پهنی است . برگهای جوان که کرهایی دارند که بتدریج با بالا رفتن سن برگ از تراکم آن کاسته
می شود.
پشت برگ به رنگ نقره ای مایل به سبز است و روی برگ به رنگ سبز روشن . چنار درختی است یکپایه Monoceus با گسلهای تک جنسی و شبیه هم که بر روی گل گل آذین های فشرده که وی شکل قرار دارند . زمان گلدهی ان در ماههای فروردین و خرداد است . لقاح ان نیز به هر دو صورت خود گشن Aatogame و دگر گشن Heterogame انجام می شود . میوه چنار پس از تلقیح گلهای ماده به شکل کوزه های کوچک و سبز رنگی روی نهنجی کروی شکل ظاهر می شود . پس از مدتی میوه ها به فندقه های خشک و مرکب تبدیل و در همان سال می رسند .
قوه ی نامیه بذر چنار بسیار کم است و دگر بذر کهنه شود ، ممکن است رشد نکند .
ب- ارزش اقتصادی چنار
1- مصارف صنعتی :
چوب چنار جزء چوبهای بسیار خوب صنعتی است که بدون اغشته کردن آن با مواد ضد عفونی کننده مدتهای طولانی در مقابل تغییرات جوی سالم می ماند .
2- مصارف داروئی
از پوست چنار برای از میان بردن لکه های پوستی از ریشه اش برای درمان مارگزیدگی ، از میوه و برگ ان برای رفع ناراحتیهای حلق و گرفتگی صدا استفاده می شود .
3- استفاده از برگ چنار جهت تهیه خاک برگ
این نوع خاک در باغبانی مصارف زیادی دارد . علاوه بر این که از این نوع خاک می توان در مخلوط خاکهای استفاده کنیم ، پسرند کرده آن را نیز می توان به عنوان مالچ و پوشش روی بذرهای کاشته شده پاشید و از آن استفاده کرد .
نحوه تکثیر چنار
1- تگثیر از طریق بذر
چنار را در اوایل بهار در محیطی خارج از گلخانه از طریق بذر تکثیر می کنند . قوه نامیه ی چنار کم است . بنابراین بلافاصله پس از بذر گیری از درخت باید ان را در بستری که از خاک سبک تشکیل شده است بکاریم و پس از یک سال ان را جابجا نماییم .
2- تکثیر از طریق قلمه
برای ان که یک نهال خوش فرم داشته باشیم . باید از شاخه درختان جوان یا پاجوشها به عنوان قلمه استفاده کنیم ، زیرا این قلمه ها از قدرت ریشه زایی زیادی برخوردارند . شهر اصفهان بزرگترین مرکز تولید قلمه چنار است و کشاورزان این منطهق برای تهیه قلمه از پا جوشهایی که روی کنده درختان قطع شده روییده اند قلمه های مناسبی تهیه می کنند . این روش قلمه گیری بهترین روشی از دیاد درخت چنار است .
قلمه های تهیه شده را بایست قبل از کاشت مدتی در اب قرار داد تا به اندازه کافی رطوبت جذب کنند .
3- تکثیر از طریق خوابانیدن
که این عمل در بهار و تابستان انجام می شود
4- هرس
از انجا که چنار یک درخت شهری است باید قبل از کاشت به محل و موقعیت آن توجه کافی مبذول داشت . در پارکها به دلیل انکه محدودیتی از نظر رشد تاج وجود ندارد می توان به درخت اجازه داد تا به حالت طبیعی رشد کنه و به حداکثر رشد طبیعی برسد . البته نمی توان گفت از هرس درخت چنار در پارکها باید صرف نظر کرد بلکه بر حسب موقعیت و فاصله کاشت و سلیقه می توان ان را از حالت تک محوری به چند محوری و تاج گسترده در اورد .
علاوه بر هرس فرم که از ابتدای پرورش نهال جوان باید انجام گیرد لازم است هر ساله از درختان بازدید به عمل اید و شاخه های نابجا خشک شده بیمار و یا شاخه هایی که مزاحم عبور و مرور وسایل نقلیه و یا عابرین است حذف گردد . اگر در حذف پا جوشها غفلت شود مقادیری از غذای مورد نیاز شاخه های اصلی توسط پاجوشها مصرف می شود .
زمان هرسی اصلی درخت ، در دوره ی استراحت و در شرایط تهران در پاییز است در مناطق سرد سیر می توان بعد از رفع خطر سرما زدگی و قبل از باز شدن جوانه ها هرسی را انجام داد