بیماری اوریون
تصویر یک فرد قبل و بعد از بیماری
اوریون (به انگلیسی: Mumps) یک بیماری ویروسی است که معمولاً کودکان را مبتلا میکند. این بیماری یک عفونت واگیردار است[۱].علائم اوریون شامل سردرد، تب، تورم غدد لنفاوی، و آبریزش بینی و چشم است.
اوریون یک بیماری عفونی دوران کودکی است که بیشتر کودکان بالای دو سال را مبتلا می سازد. این بیماری توسط یک ویروس ایجاد می شود و دوره کمون آن 14 تا 21 روز است .
ممکن است یک یا دو روز پیش از شروع علائم عمده، کودک دچار بد حالی عمومی شود ، سپس غدد بزاقی در ناحیه بناگوش و زیر چانه متورم می شوند ، این علامت می تواند همراه تب دیده شود. تورم ممکن است نخست در یک طرف صورت ایجاد شده و سپس طرف دیگر را درگیر سازد و یا این که همزمان در هر دو طرف بروز کند. تورم غدد بزاقی سبب درد هنگام بلعیدن می شود. همچنین ممکن است به علت توقف ترشح بزاق از غدد بزاقی ، خشکی دهان وجود داشته باشد. تورم بیضه ها یا تخمدان در موارد نادر دیده می شود، علیرغم این علائم ، اوریون یک بیماری کم خطر است ، با این حال اگر قبل ، در طی و یا بعد از تورم غدد بزاقی کودک دچار درد و سفتی گردن شود، علامت بروز مننژیت ناشی از اوریون است که می تواند خطرناک باشد. اقداماتی که شما می توانید برای کمک به کودک انجام دهید: برای کمک به کودک می توانید غذاهای مایع مثل شیر، سوپ و یا ماست به او بدهید تا بلع غذا آسانتر بشود. نخستین اقداماتی که شما می توانید انجام دهید: 1- نخست درجه حرارت بدن را کنترل کنید و اگر حرارت بالا بود با استفاده از اسفنج مرطوب ، تب را پایین بیاورید؛ 2- از غذاهای مایع برای کودک استفاده کنید؛ 3- برای برطرف کردن خشکی دهان ، مایعات فراوان به کودک بدهید و در صورت وجود مشکل در نوشیدن از نی استفاده کنید؛ 4- یک کیسه آب گرم را در یک حوله پیچیده و آن را روی موضع درد قرار دهید؛ 5- برای تأیید تشخیص هرچه زودتر با پزشک مشورت کنید. همچنین در صورت بدتر شدن بیماری پس از گذشت 10 روز و و جود سردرد یا سفتی گردن حتماً با پزشک تماس بگیرید. اقداماتی که پزشک انجام می دهد: - هیچ درمان خاصی برای اوریون وجود ندارد ، پزشک شما ممکن است توصیه کند که تا 5 روز پس از بین رفتن تورم غدد بزاقی ، از رفتن کودک به مدرسه جلوگیری کنید؛ - اگر بیضه ها متورم و دردناک هستند ، ممکن است پزشک استراحت مطلق و شربت استامینوفن توصیه کند تا تورم از بین برود؛
اوریون یک عفونت خود به خود محدود شونده است که امروزه به دلیل واکسیناسیون در کشورهای توسعه یافته به ندرت دیده می شود. علایم مشخص بیماری اوریون شامل تب و تورم پاروتید یک طرفه و تندرنس است. مننگو انسفالیت و اورکیت نیز به طور شایع در اوریون رخ می دهد
ویروس اوریون از خانواده پارامیکسوویریده و گروه Rubulavirus است. ویروس یک RNA تک رشته ای است. دو گلیکوپروتئین سطحی HN و F منجر به جذب ویروس به سلول های میزبان و ورود به داخل سلول می گردند.
انسان تنها میزبان طبیعی ویروس است.
اپیدمیولوژی اوریون
در گذشته بیماری اوریون در نواحی مختلف، در سن ۹-۵ سالگی دیده می شد. امروزه با انجام واکسیناسیون، این بیماری در سنین بالاتر یعنی ۲۴-۱۸ سالگی دیده می شود.انتقال اوریون از فرد به فرد و از طریق ذره های تنفسی رخ می دهد.
ویروس در بزاق فرد مبتلا ۷ روز پیش از تورم پاروتید تا ۷ روز پس از تورم پاروتید دیده می شود.
حداکثر دوره ی عفونت زایی اوریون ۲-۱ روز قبل تا ۵ روز پس از تورم پاروتید است.
پاتولوژی و پاتوژنز اوریون
هدف ویروس اوریون: غدد بزاقی- سیستم عصبی مرکزی- پانکراس و بیضه ها است و با شیوع کمتر تیروئید- تخمدان ها - قلب – کلیه ها – کبد و مایع سینوویال مفصلی است.
شروع عفونت ویروس در اپی تلیوم راه های تنفسی فوقانی است. گسترش عفونت به لنف نودها و درناژ لنفاوی منجر به رسیدن ویروس به سلول های هدف می گردد. ویروس باعث نکروز سلول های هدف می شود.
علایم بالینی اوریون
دوره انکوباسیون اوریون حدود ۲۵-۱۲ روز است ولی معمولاً ۱۸-۱۶ روز می باشد. درگیری با ویروس اوریون طیف وسیعی از موارد بدون علامت تا موارد تیپیک تورم پاروتید یا درگیری سیستم های مختلف بدن دارد.درموارد تیپیک علایم پرودرمال ۲-۱ روز طول می کشد که شامل تب و سردرد و تهوع است. سپس پاروتیدیت شروع می گردد که می تواند یک طرفه باشد ولی در ۷۰% موارد دوطرفه می شود. تورم و تندرنس پاروتید ممکن است همراه با درد گوش باشد. با پیشرفت تورم زاویه چانه پر می شود وبه طرف بالا و خارج پیشرفت می کند.مجرای stensen ممکن است قرمز و متورم باشد.
اوج تورم پاروتید در روز سوم مشاهده می شود و در عرض ۷ روز به تدریج کاهش می یابد.
تب در عرض ۵-۳ روز قطع می شود. در موارد نادر راش نیز دیده می شود.
تورم غدد تحت فکی ممکن است با یا بدون درگیری پاروتید دیده شود.ادم ناحیه ی بالای استرنوم ممکن است به دلیل انسداد لنفاوی رخ دهد.
تشخیص اوریون
در مواقع شیوع اوریون تشخیص بر اساس شرح حال، تماس با موارد مبتلا و دوره انکوباسیون است. تأیید تشخیص پاروتیدیت با بالا رفتن آمیلاز سرم می باشد.
لکوپنی همراه با لنفوسیتوز نسبی نیز یافته ی شایعی است. امروزه در بیماران با پاروتیدیت بیش از ۲ روز، در موارد ناشناخته، تشخیص اختصاصی با تستهای سرولوژیک و ویرولوژیک انجام می شود.
ویروس در ترشحات تنفسی فوقانی، CSF و یا ادرار در فاز حاد بیماری دیده می شود.افزایش بارز آنتی بادی IgG از تست ها ی تشخیصی است، اما ممکن است با ویروس پاراانفلوانزا تداخل داشته باشد.
تست های پوستی در بیماری اوریون نه حساسیت دارند و نه اختصاصی هستند و نباید به کار روند.
تشخیص های افتراقی اوریون
تورم پاروتید در سایر بیماری ها نیز دیده می شود. ویروس های پاراآنفلوانزای ۲و ۳ ، انفلوانزا
A ، سایتومگالوویروس، EBV ، انتروویروس و HIV .
پاروتیدیت چرکی در استافیلوکوک ارئوس به صورت یک طرفه با تندرنس شدید همراه است.
لکوسیتوز و درناژ چرکی از مجرای stensen دیده می شود.
آدنیت تحت فکی و تورم غدد لنفاوی گردنی نیز گاه با پاروتیدیت اشتباه می شود.
تورم غیر عفونی پاروتید و انسداد مجرای stensen در بیماری های کلاژن واسکولار نظیر شوگرن و SlE و تومور نیز دیده می شود.
عوارض اوریون
شایع ترین عارضه ی اوریون، مننژیت با یا بدون انسفالیت ونیز درگیری گنادال است.
عوارض غیر شایع شامل کنژکتیویت، نوریت اپتیک، پنومونی، نفریت، پانکراتیت و ترومبوسیتوپنی است.عفونت مادر با ویروس اوریون در ۳ ماه اول بارداری منجر به افزایش خطر از دست رفتن جنین می گردد. هیچ آنومالی جنینی با ویروس اوریون دیده نشده است.
مننژیت و انسفالیت
ویروس های اوریون نوروتروپیک هستند و از طریق شبکه کوروئید وارد CNS می شوند وموجب عفونت اپی تلیوم و سلول های اپاندیمال می شوند.درگیری علامت دار CNS در ۳۰-۱۰% افراد مبتلا دیده می شود. اما پلئوسیتوز در CSF در ۶۰-۴۰% از موارد پاروتیدیت اوریونی دیده می شود.
مننگوانسفالیت ممکن است قبل یا در حین پاروتیدیت یا پس از آن رخ دهد، اما به طور شایع ۵ روز پس از پاروتیدیت مشاهده می گردد. البته یافته های بالینی در هر سنی متفاوت است. شیرخواران و کودکان کوچک تر با تب و خواب آلودگی و کودکان بزرگتر و بزرگسالان با سردرد وعلایم درگیری مننژ مراجعه می کنند.
علایم بالینی درگیری مننژ به ترتیب شیوع شامل:
تب( ۹۴%)، تهوع( ۸۴%)، سفتی گردن(۷۱%)، خواب آلودگی(۶۹%)، پاروتیدیت(۴۷%)، سردرد(۴۷%) و تشنج( ۱۸%) است.
در موارد تیپیک، بیمار در عرض ۱۰-۷ روز بهبود می یابد.
تغییرات CSF در مننژیت اوریونی پلئوسیتوز(۶۰۰-۲۰۰ در میلی متر مکعب با ارجحیت لنفوسیت) است. سطح گلوکز نرمال است، ولی گاهی کاهش خفیف گلوکز در ۲۰-۱۰% بیماران دیده می شود. پروتئین در CSF نرمال یا اندکی بالاست.دیگر عوارض ناشایع CNS در اوریون شامل: میلیت ترانسورس و Facial Palsy است. کاهش شنوایی حسی عصبی در ۵-۰/۵ درصد از ۱۰۰۰۰۰ مورد دیده می شود. شواهدی وجود دارد که در موارد مننگوانسفالیت اوریونی این عارضه بیشتر است.
اورکیت و oophoritis
در بزرگسالان مبتلا به اوریون، اپیدیدیمواورکیت دومین عارضه شایع پاروتیدیت در مردان است. درگیری در پسران بخصوص در سنین قبل از بلوغ نادر است. اما پس از بلوغ در ۴۰-۳۰ % مردان رخ می دهد. تب متوسط یا شدید، لرز و درد و تورم Testis وجود دارد. در کمتر یا مساوی یک سوم موارد، اورکیت دو طرفه است. آتروفی بیضه ها نیز رخ می دهد ولی نازایی حتا در درگیری دوطرفه نادر است.Oophoritis : در خانم ها پس از سن بلوغ نادر است اما ممکن است سبب درد شدید در ناحیه RlQ گردد که با آپاندیسیت اشتباه می شود