مقدمه:
علم پزشکی روز به روز در حال پیشرفت و توسعه است، در روزگار ما همراهی دو کلمه قرآنی و علم بعضی از اشخاص را به تعجب وا می دارد بخصوص اگر بدانند که نتیجه بحث نیز گزارشگر هم آهنگی این دو با هم است .
قرآن معجزه جاوید زمان است، هر چند سالها از نزول آن گذشته باشد. قرآن آیت کبری است که خداوند رسالت خاتم پیامبرانش را به برکت آن استحکام بخشید. مسلمانان صدراسلام بلاغت آن را گواهی برصدق دعوت وی دانسته اند و امروزه به سلسله اعجازهای این کتاب در ابعاد بلاغی، اخلاقی، تربیتی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، جهان بینی و تبیین هدف ازخلقت انسان، علوم پزشکی، بهداشتی، اشارات علمی عمیق به خلقت و کون و حتی در ترتیب آیات وتعداد کلمات و حروف آن پی برده اند .
«مافرطنا فی الکتاب من شی ء»
ما در کتاب آفرینش بیان هیچ چیز را فرو گذار نکردیم (سوره انعام/آیه38)
به همین دلیل است که هر کس از روی تعمق نگاهی به قرآن بیفکند ،در خواهد یافت که این کتاب تفاوت بسیاری با سایر کتب که تعدادشان از میلیونها می گذرد، دارد و این امر با توجه به عظمت این کتاب چندان شگفت انگیز نیست. مطالبی را که در این تحقیق بیان خواهیم کرد سنجشی است که بین بهداشت و علم روز با تکیه بر آیات و روایات اسلامی صورت گرفته است که امیدواریم خواننده با مطالعه آن به وسعت و عظمت و حکمت این کتاب آسمانی و دین اسلامی پی ببرد و به خوبی متوجه شود چگونه اولیاء گرامی این آئین، در14 قرن قبل نکات دقیق بهداشتی و غذاشناسی و طبی را به پیروان خود خاطر نشان کرده و برای مداوای مردم از آنها استفاده نموده اند.
اهمیت اسلام به سلامت جسم:
از آنجا که تا جسم ،توانا و سالم نباشد روح و عقل و فکر نمی تواند به درستی ترقی و پیشرفت نماید و از طرفی هم ترقی هر انسان به وسیله عقل و فکر او می باشد باید دانست که سلامت بدن سهم به سزایی در عظمت انسان از نظر جنبه های علمی و صنعتی دارد لذا حضرت علی (علیه السلام) مصیبت بشر را در سه چیز به ترتیب اهمیت آن خلاصه نموده اند:
1- فقر و تنگدستی
2- کسالت بدن
3- امراض روانی از قبیل حسد ،بخل، تکبر....
و در مقابل سه چیز را از نعمت های بزرگ برای انسان و انسانیت می شمارد :
1- عدم احتیاج به مردم یعنی داشتن مال و کسب کافی برای اداره امورزندگی
2- صحت و سلامتی جسم و نیرومندی و توانایی بدن
3- سلامت روان از جهت داشتن صفات خوب انسانی و آلوده نبودن به اخلاقیات زشت و ناپسند.
«الاو ان البلاء الفاقه و اشد من الفاقه مرض البدن، واشد من البدن مرض القلب الا و ان من النعم سعه المال، و افضل من سعه المال صحه البدن و افضل من صحه البدن تقوی القلب.»
پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) می فرمایند:
«طوبی لمن اسلم و کان عیشه کفافا و قواه شدادا»
خوشا بحال کسی که اسلام بیاورد و در آمدش برای معاش او کافی و بدنش نیرومند باشد .
حضرت علی(علیه السلام) در روایاتی دیگر می فرمایند:
«الصحه افضل النعم»
سلامتی بزگترین نعمتهاست.
با توجه به تأکید دین مقدس اسلام بر دو جنبه روان و جسم و تأیید دانشهای پزشکی و روانی بر این نظریه، به این نتیجه می رسیم که روان آرام کاملا به جسم سالم متکی است و متقابلا سلامتی بدن بدون اندیشه و اخلاق نیکو میسر نیست.
روزه:
قرآن کریم می فرماید :
«یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون» (سوره بقره/ آیه183)
ای کسانیکه ایمان آورده اید نوشته شد بر شما روزه همانطور که بر کسانیکه پیش از شما وجود داشته اند نوشته شده بود شاید پرهیزگار گردید.
امروزه علم کشف کرده است که فایده بزرگ کم خوردن در یک مدت آنست که چون معده در طول یازده ماه مرتب پر از غذا بوده، در مدت یک ماه روزه داری مواد غذایی شکم خود را دفع کند و همین طور کبد که برای حل و هضم غذا مجبور است دائما صفرای خود را مصرف کند در مدت سی روز ترشحات صفراوی را صرف حل کردن باقیمانده غذا ی جمع آوری شده خواهد کرد . روزه بهترین معالجه برای حفظ تندرستی است که طب قدیم و جدید را از این حدیث متوجه خود ساخته، مخصوصا امراضی را که به جهاز هاضمه بخصوص کلیه و کبد عارض می شود و توسط داروها نمی توان آنها را علاج نمود روزه به خوبی معالجه می کند. محمد خلیلی درکتاب «القران و الصلب الحدیث» می نویسد: طبیب و دانشمند یونانی جناب فیثاغورث شاگردهای خود را درهنگام مرگ توصیه می نمود به روزه گرفتن و نیز می نویسد: اطباء و پزشکان در زمان بقراط بیماران خود را که به بیماری سخت دچار بودند از غذا خوردن منع می کردند.
روزه از نظر بهداشت کمک می کند به خشک کردن رطوبتهای زیاد بدن، از میان بردن موانعی که در جهاز هاضمه و مجاری خون و غیره تدریجا وجود گرفته، تصفیه کردن خون و کمک کردن به معده و دستگاههای عمومی هضم و به سلامتی و تندرستی افراد کمک فراوانی می کند، همچنین در از بین بردن جوشها و کورکها مفید است، رسوبات چربی را در شریانها کاهش می دهد، از تصلب شرائین پیشگیری می کند و سموم و فضولات متراکم بدن را دفع می کند .
روزه در قرآن یک عبادت است و باید به فرمان الهی در این رابطه گردن نهاد و نباید فقط از دیدگاه یافته های علمی به آن نگریست زیرا میدان علم و دانش به هر اندازه هم پیشرفت کرده باشد، باز محدود است و گنجایش حکمتهای الهی را ندارد. حکمت روزه گرفتن تربیت روح است بنابر این مقصود از روزه گرفتن زمام سرکش بدست گرفتن و هوی و هوس را پایمال عزم خود نمودن است . روزه و نماز از نظر فردی (روحی ،مادی ) و هم از نظر اجتماعی دارای فوائد بیشماری هستند.
آب:
قرآن کریم می فرماید:
«وجعلنا من الماء کل شیء حی» (انبیاء/30)
هر چیز زنده را از آب آفریدیم.
آب مایه حیات است و برای بسیاری از امراض، دارویی شفابخش است .
به عقیده «سیمون باروخ» آب دارای خواص زیر است :
1- مقوی است
2- مسکن درد است
3- نیرو بخش است
4- مدر است
5- معرق است
6- مهوع است
7- مسهل است
8- برای نگهداری متابولیسم مفید است .
9- ضد عفونی کننده است
10- قاطع تب است
11- خواب آور است
12- خاصیت بی حس کردن موضعی دارد .
حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند:
« الماء البارد یطفیء الحراره و یصیب به علی المحموم»
آب سرد حرارت بدن را می کاهد و تب را از بین می برد .
در کلام دیگر فرمو ده است:
« الماء البارد و الماء المغلی ینفع من کل شیء و لایفتر من شیء»
آب سرد و آبهای جوشیده هیچگونه ضرری ندارند، بعلاوه دارای منافعی نیزهستند .
اعصاب کوفته است وهمچنین شنا کردن در آب سرد عادت کردن بدن به سرما و یکی از جنبه های شفا بخشی آب، آب تنی و بهتر از آن شناوری است که مقوی
اعصاب کوفته است . همچنین شنا کردن در آب سرد موجب عادت کردن بدن به سرما و گرما است .
نوشیدن آب:
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
« لو ان الناس اقلوا من شرب الماء لاستقامت ابدانهم»
اگر مردم آب کمتری بیاشامند بدنهای آنها محکم تر و قوی تر می شود.
رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«اذا شربتم الماء فشربوه و لاتشربوه عبا؛فان العب یورِث الکباد»
وقتی آب می آشامید آهسته آهسته بیاشامید زیرا آشامیدن آن با سرعت موجب درد و ناراحتی کبد است.
امام رضا (علیه السلام) می فرمایند:
« ومن اراد لا یوذیه معدته فلا یشرِب بین طعامه ماء حتی یفرِغ و من فعل ذلک رطب بدنه؛ وضعف معدته و لم یأخذالعروق قوه الطعام»
هر کس مایل است معده اش او را آزار و اذیتی نرساند بایستی بین غذایش آب نیاشامد تا آنکه از غذا فارغ شود. کسی که در بین غذا آب بیاشامد بدنش مرطوب ومعده اش ضعیف می شود و رگها نیرو و انرژی غذا ها را جذب نمی کنند.