دم شمشیری (xiphoporns helleri) یکی از گونه ماهیهای اکواریومی آب شیرین است. این ماهی ها یکی از اعضای خانواده poecilidae است و در نتیجه زنده زاست. این ماهی به خانواده platy متعلق می باشد و می تواند با آن جفت گیری کند.
این ماهیها بخاطر پره کشیده زیرین باله دمی شان که فقط در جنس نر دیده می شود، به این نام شهرت یافته اند.
دم شمشیری ها را می توان براحتی در آکواریوم نگهداری کرد.
این گونه ماهی برای نخستین بار در آمریکای جنوبی یافت شد.
نام علمی این ماهی Xiphophorus Hellerii هست . یعنی ماهی ای که با خود شمشیر حمل میکنه . ماهی دم شمشیری بومی شرق مکزیک و نواحی جنوی ایالات متحده آمریکاست . این ماهی هم از رده ماهی های زنده زا ست اما کمی مهاجم تر و سریع تر و جزو ماهی های پر تحرک و متجاوز به حساب میاد . تشخیص نر و ماده خیلی ساده هست . علاوه بر آلتی که در زیر باله مخرجی در ماهی نر وجود داره , نرها در انتهای دمشون هم یک زائده بلند و شمشیر مانند دارن و لاغر تر و کشیده تر و کوچک تر از ماده ها هستن و ماده ها درشت تر و بدون زائده در دم با شکمی بر آمده و پهن . اما در بعضی از انواع این ماهی , ماهی نر زائده دمی نداره و فقط از روی آلتی که در زیر باله شنای مخرجی قرار داره میشه تشخیصشون داد . اندازه ماده این ماهی ها گاهی تا 12 سانتیمتر هم میرسه . ماهی ماده بعد از 6 ماه بالغ میشه و به شرط وجود غذا و شرایط مناسب آب , هر ماه بین 30 تا 40 نوزاد به دنیا میاره بسته به بزرگی ماهی . pH مورد نیاز برای این ماهی 7 تا 8.5 هست و حرارت مورد نیاز هم 22 تا 28 درجه . نکته ای که مهمه در نگهداری این ماهی ها اینه که نباید 2 تا ماهی نر رو در کنار هم انداخت در آکواریوم چون دائم با هم دعوا میکنن بر سر ماهی ماده . یک نر برای چندین ماده کافیه . رقص سریع و زیبایی انجام میده ماهی نر موقع جفتگیری در صورتیکه فضایی باز و وسیع در آکواریوم موجود باشه . این ماهیها رنگهای متنوعی دارن مثل نارنجی و سبز و سیاه و نقره ای و انواع دورگه و همینطور باله های اونها شکل زیبایی داره و متنوعه . ماهی نارنجی ماده دم شمشیری میتونه با ماهی نر مولی قرمز و همینطور پلاتی جفتگیری کنه . سایر شرایط زندگی و تغذیه و تولید مثل , مشابه مولی ها و گوپی هاست : همه چیز خوار هستن . نکته جالب در پرورش این ماهی ها این هست که رشد اونها مثل انسانه و وقتی تا یک حدی رشد کردن , رشدشون متوقف میشه و تا آخر عمر در همون اندازه باقی میمونن . به همین دلیل تا قبل از دوران بلوغ باید اونها رو خوب تغذیه کرد تا رشدشون کامل بشه و به حداکثر رشد برسن . در ضمن ماهی نر شمشیری تغییر جنسیت نمیده و چنین مطلبی حقیقت نداره و در کتابهای آموزشی به اشتباه ذکر شده
چندتا نکته تجربی در مورد ماهی دم شمشیری:
الف- نگهداری این ماهی رو برای همه تازه کارهای آکواریوم توصیه میکنم. این ماهی ها به نظرم من خیلی مقاوم تر از گونه های دیگر زنده زا هستند و به علت تکثیر راحت برای سرذوق آوردن کسانی که تازه تصمیم به آکواریوم داشتن گرفتن مفید خواهد بود.
ب - برای تکثیر این ماهی سعی کنید نرهای زیبایی رو انتخاب کنید. ماده ها تاثیری چندانی در قیافه نوزادها ندارند. اگر سه ماهی نر بالغ و زیبا داشته باشید و 9 یا 10 ماده درشت (چون میزان زایش به اندازه هم مربوط می شود) به نظرم یک تانک تکثیری خوب و خانگی خواهید داشت.
ج- رشد بچه ماهی های دم شمشیری خیلی کنده. و البته در تمام تکثیرهایی که من از ماهی های زنده زا داشتم این خاصیت مشترک بود. زودترین زمانی که ماهی هام به بلوغ رسیدند 5 ماهگی بود که تازه تو این مرحله هم فقط تشخیص جنسیت ممکن بود، والا ماهی ها اندازه یک بند انگشت میشدن. مهمترین دلیلی این کندی رشت بخاطر شرایط آکواریوم بود که از نظر نورگیری و تنوع تغذیه شرایط متوسطی داشت. در کل نسبت به ماهی های گوشتخوار، باید رشد ماهی هایی نظیر سوارتیل رو خیلی کند دونست و بنابراین بهتره دوستان در تکثیر این ماهی صبور باشند.
د- آب بچه ماهی ها باید در دمای نسبتا بالا و ثابتی نگهداری بشه. حتما در فصل سرما هنگام افت دما (یه مثل الان که بهار است اما یکمرتبه هوا سر می شود) دمای هیترتون رو افزایش بدید تا تاثیر افت دمای محیط رو خنثی کنه. اولین نیتجه کاهش ناگهانی دما، بیماری سفیدکه.
ه- اگر برای تکثیر از زایشگاه استفاده می کنید حتما زایشگاهتون ارتفاع زیادی داشته باشه چون ماهی دمشمشیری پرنده خوبی است. به گذاشتن شیشه روی درب اکواریوم کم عمق نمیشه اکتفا کرد چون ماهی با شدت میپره و در اثر برخورد با شیشه محافظ تلف میشه! این بلا چند مرتبه سر من اومد و هرچی ارتفاع آب رو کم کردم اثر نداشت. بنابراین اصلا این کار رو توصیه نمیکنم. بهتره که از آکواریوم کوچک مثلا 40 سانت استفاده بشه.
و - بهترین روش برای تکثیر ماهی سوارتیل که من تونستم پیدا کنم این بود که سه تانک جدا داشته باشم.
1- مخزن ماهی های مولد
2- مخزن زایشگاه
3- مخزن نوزادها
یعنی ماده آماده زایش رو توی مخزن زایشگاه بندازم تا بی دغدغه زایمان کنه و بعد هم مولد رو به مخزن مولدها و نوزادها رو به محزن نوزادها منتقل کنم. اکثر از دو مخزن استفاده می کنند اما انداختن ماهی مولد به مخزن نوزادها و یا گرفتن نوزادها از آکواریوم مولد و منتقل کردنشون به مخزن مستقل اونقدر دردسر داره که من ترجیح دادم از سه مخزن جدا استفاده کنم.
ز- از نظر من این ماهی به علت سهولت تکثیر بازار مناسبی نداره. من هیچ کدوم از ماهی های تکثیر شده ام رو نتونستم بفروشم. همه رو یا بخشیدم یا ماهی خوراک شدند و یا تلف!! البته اقرار میکنم که خیلی هم برنامه منظمی برای پیگیری و بازاریابی نداشتم. اما مطمئنم اگر روزی بدونم بازار تضمین شده ای برای این ماهی هست خیلی از تکثیرش لذت میبرم و دوباره این تجربه رو تکرار خواهم کرد.