تحقیق مقاله تخت جمشید

تخت جمشید آثار باقیمانده ارگ و کاخ داریوش اول هخامنشی است،که پس از گذشتن 189 سال از اغاز بنای آن،اسکندر مقدونی ساختمانهای آنرا،در سال 331 پیش از میلاد سوزانده است. تخت جمشید در 56 کیلومتری شمال شرقی شیراز و 6 کیلومتری استخر ،در جلگه مرودشت واقع است تخت جمشید طبق دو کتیبه ای که در بالای دیوار جنوبی آن کنده شده از بناهایی است که بفرمان داریوش هخامنشی ،در حدود سال 520 پیش از میلاد ساخته شده است.

پلکان بزرگ

راهی که به بالای تخت یا صفه راهنمایی می نماید . دو پلکانی است که در دو طرف،روبروی هم ساخته شده و شماره هر یک از پلکانها ،از پائین تا بالای تخت 110 و درازای هر یک 90/6 متر و پهنایش 38 سانتی متر و بلندیش 10 سانتی متر میباشد.

سردر بزرگ یا مدخل

برای وارد شدن به درون ارگ تخت جمشید پس از پلکانهای شرح داده شده،تنها راه،سردر بزرگ بوده و آن ساختمانی است چهار گوشه که در بالای پلکانهای نامبرده،واقع گردیده است . این مدخل دارای ،4 ستون و سردر غربی و شرقی و جنوبی بوده است که 4 جرز دو درگاه ان ، با دو تا از ستونهایش ،هنوز بر جا و باقی میباشد.

درگاه غربی مدخل

 در ورودی بزرگ نامبرده ، که در خارجی بوده ، رو به مغرب و متوجه پلکان بزرگ می باشد. در طرفین درونی جرزهای درگاه غربی،تقریباً در بلندی دو متر از کف،دو پیکر حیوان بزرگ که بدن و دستهای آنها شبیه باعضای گاو و سرشان مانند سر شیر میباشد،حجاری شده است.

درگاه شرقی

درگاه دومی که درونی بوده به طرف شرق واقع است. جرز های این درگاه دارای دو گاو بالدار با سر انسان است و تاجی هم بر سر دارند، این نقوش بالدار تقلیدی است از مجسمه های دروازه پایتختی که (سارگن) ،پادشاه آشور در حدود 712 پیش از میلاد پس از ترک نینوا پایتخت قدیم اشور در 15 میلی شرقی شهر موصل ساخته است.

آپادانه (آپادانا) یا بارگاه

در جنوب سر در بزرگ ،بفاصله 50 متر،ساختمان ستون داری آشکار و نمایان است که موسوم به کاخ آپادانه یعنی کاخ بار عام میباشد .تمام ساختمان بار عام نامبرده،اکنون دارای 13 ستون میباشد،و بوسیله دو پلکان دو طرفی شمالی و شرقی،بآن وارد می شوند . دو پلکان نامبرده ،یکی پلکان کهنه است که به سمت شمال متوجه می باشد ،دیگری پلکان نو پیدایش است که در سوی خاوری (شرقی )ساختمان واقع است و شرح آن زیر عنوان (( پلکان نو پیدایش)) بیاید. دیوار پیش بست پلکان کهنه ،به نقوش چندین تن از نمایندگان ملل مختلف،مزین و آراسته میباشد . ساختمان آپادانا عبارت بوده از یک تالار چهار گوشه مرکزی،و چهار ایوان به شکل راست گوشه که هر یک از ایوانها 12 ستون و خود تالار مرکزی 36 ستون ،در 6 ردیف داشته است.

ستون های بارگاه آپادانه (آپادانا)

بلندی های ستونهای  آپادانا نزدیک به 18 متر و قطر پای آنها دو متر است. قسمت بالای ستونها مرکب از سه جزء است اول سر ستون اصلی دوم قسمت مارپیچ  دوگانه سیم تنه دو گاوی که پشت به پشت داه اند .در بالای تمام ستونهای تالار مرکزی،همین نوع مجسمه گاو بوده است ولی روی ستون های ایوان شرقی مجسمه دو شیر و در بالای ستون های ایوان غربی، مجسمه دو گاو بدون قسمت مارپیچ دوگانه و سر ستون اصلی بوده است. در ماه شهریور 1312 شمسی، چهار لوح زرین و سیمین از گوشه های شمال شرقی و جنوب شرقی تالار مرکزی اپادانه بدست آمده است که روی همه آنها عبارتی به یک مضمون ، بسه خط میخی پارسی و عیلامی و بابلی نقر گردیده و ترجمه آنها بدینقرار است.

ترجمه لوح ها

داریوش . شاه بزرگ  شاه شاهان شاه کشور ها پسر وشتاسپ هخامنشی.داریوش شاه گوید : این است کشوری که من دارم . از سکستان آنطرف سغد ، از آنجا تا کوشا (حبشه)، از هندوستان تا سارد(لیدی) ،که اهورامزدا،بزرگترین خدایان بمن داده است. اهورامزدا مرا و خاندان مرا نگهداری کند.

پلکان نو پیدایش

در جانب شرقی ایوان شرقی کاخ آپادانا،باز دو پلکان دو طرفی نمودار و مشهور به پلکان نو می باشد که در آبان ماه 1311 شمسی کشف گردیده است دور پلکان در ردیف صورت 8 تن سرباز نیزه دار پارسی نقش گردیده و پشت سر آنها ،در هر دو سوی صورت شیری که گاوی را میدرد با یک ردیف درخت سرو دیده میشود. در سمت راست پیش پلکان ردیف دوم چندین تن از سران سپاه و بزرگان لشگر و سربازان ویژه شاهی،و کماندار و نیزه دار نمایان است در قسمت چپ دیوار پیش بست پلکان نو پیدایش ،در 23 مجلس پیکر و تصویر نمایندگان کلتهای تابعه خشایارشا نقش گردیده است. این نقوش صورت ملل باجگذاری هستند که در عید نوروز،باج و پیشکشهای خود را آورده میخواهند به پیشگاه اعلیحضرت خشایارشا،شاه توانای آن زمان که سرور 31 کشور باجگذار بوده تقدیم می نمایند. پلکان نو پیدایش ،قرینه آن که در سمت شمال بارگاه آپادان واقع است،طبق کتیبه ای که در دیوار پیش بسمت آن نقر گردیده از بناهای خشایارشا میباشد. تا پیش از پیدایش لوحهای زرین و سیمین نامبرده در بالا،بارگاه آپادان بکاخ خشایارشا مشهور بود ولی سپس ثابت گردید که فقط پلکانهای دو سمت بارگاه بفرمان خشایارشا،ساخته شده و خود کاخ از بناهای داریوش بزرگ بوده است رجوع به کاخ اپادانا شود.

بارگاه صد ستون

در مشرق کاخ آپادانا ساختمانی موجود است به نام صد ستون که دومین کاخ بار، و عبارت است از یک تالار و یک ایو.ان در شمال آن،در این ساختمان هیچ کتیبه ای دیده نمی شود،ولی بنای آن از خشایارشا بوده است و طبق کتیبه خط بابلی ،اتمام و بپایان رسیده آن توسط اردشیر اول هخامنشی پسر خشایارشا بوده است.

ساختمان تالار صد ستون

این تالار به شکل چهار گوشه و دارای یکصد ستون تمام سنگی در ده ردیف بوده و اکنون پاستون هایش بجای مانده .در چهار دیوار تالار صد ستون هشت در و 36 پنجره و طاقچه سنگی دارد، و بین آنها دیوارهای آجری بوده که فعلاً خراب شده است.

درگاههای شمالی صد ستون

در چهار جرز دو درگاه شمالی آن،چهار بار مجلس بار شاهی را نشان میدهد،در بخش بالا شاهنشاه روی کرسی شاهانه نشسته و در جلو او دو عود سوز گذارده شده،پس از آن یکی از بزرگان کشور ایستاده گزارش میدهد : زیر کرسی شاه پنجاه تن از نگهبانان پارسی و مدی هم ایستاده اند.

درگاههای شرقی

در درون دو جرز یکی از دو درگاه شرقی،شاه با گاو کوهی ،و در درگاه دیگر با شیر بالداری که پنجه عقاب و دم عقرب و یک شاخ نیز دارد،در جدال می باشد این جانور را می توان به خدای بدی یعنی اهریمن تعبیر نمود که شاه از طرف اهورامزدا با او میجنگد.

درگاههای جنوبی

در داخل هر یک  از چهار جرز این دو درگاه باز چهار مجلس بار،دیده می شود، یعنی شاه با اعضاء سلطنت روی کرسی نشسته است در اینجا کرسی شاهانه روی تختی قرار دارد. در پائین کرسی شاه پیکر 14 تن از نمایندگان ملتهای تابع ایران در سه ردیف ایستاده اند در بالای تخت پشت کرسی،یک تن از بزرگان کشور نمایان و چتری بالای سر شاه نگهداشته است. در بالای سر شاه نیز ، یک ردیف شیر و دو فروهر بزرگتری بوده و اکنون به زمین افتاده است.

درگاههای غربی

جرزهای دو درگاه غربی شاه را نشان می دهد که با دیو بالداری که دارای سرشیر و یک شاخ است میجنگد.

ایوان کاخ صد ستون

این ایوان که تاریخ پیدایش جدید آن مهر ماه 1315 شمسی بوده در امتداد شمالی کاخ نامبرده واقع و شکل راستگوشه را دارد. در سمت شرق و غرب این ایوان ،دو بدنه سنگی که مرکب از سنگهای سیاه و صیقلی است موجود و روی هر یک گاو بزرگی ایستاده و یر و تنه آن شکسته و بزمین افتاده است. ایوان شمالی نامبرده دارای 16 ستون مانند ستون های خود تالار بوده است. قسمت بالای ستون ها مرکب بوده از سر ستون و قسمت مارپیچ دو گانه و دو حیوان نشسته پشت به پشت داده که دارای تنه گاو و سر انسان با ریش دراز می باشد نیمی از سر ستون شبیه به ستون های نامبرده که در کاخ سه دروازه بدست آمده برای نمایش آثار دوران هخامنشی بموزه ایران باستان در تهران برده شده است.

مدخل دوم

در جلوی ایوان کاخ صد ستون ساختمان سنگی مختصری نمایان است که دارای تنه ستونها ی بزرگی میباشد. یکی از سر ستونهای آن که عبارت از دو گاو نشسته پشت به پشت داده است موجود و بزرگی و طرز ساختمان آن باعث بسی حیرت و شگفتی انگیز می باشد. سر ستون نامبرده در سال 1315 شمسی بهمت آقای دکتر (( اریک اشمیت)) بیکی از تالارهای بزرگ تخت جمشید حمل و برای حفاظت و نمایش در آنجا گذارده شده است. رجوع به کاخ صد ستون شود.

کاخ سه دروازه

در جنوب شرقی کاخ بارعام داریوش ( آپادان ) ساختمان تقریباً چهارگوشه ای پدیدار است. در شمال و جنوب آن دو ایوان و چند اطاق بنا شده است. ساختمان مرکزی کاخ سه دروازه مربع و دارای چهار ستون بوده و هر یک از ایوانها دو ستون داشته و کف این کاخ پست تر از کف آپادن و تا زاویه جنوب شرقی ساختمان هدیش امتداد دارد. هر چند در کاخ سه دروازه کتیبه ای دیده نشده ولی از طرز ساختمان آن معلوم میشود که از بناهای داریوش اول و در حدود 515-512 بیش از میلاد ساخته شده است.