گلسنگ ها، موجودات زنده دوتایی هستند و ریسه(تنه گیاهی که به دوقسمت ریشه و ساقه متمایز نشده است) از دو جزء قارچ و جلبک که به عنوان واحد مستقل می توانند زیست کنند، تشکیل شده است. چندین هزارگونه مختلف از گلسنگها، درزیستگاههای نامساعد واغلب در شرایط دشوار حضوردارند. از آنجائیکه قارچ و جلبک می توانند زندگی مستقلی داشته باشند، بنابراین ساختار گلسنگ شباهتی به موجودات زنده همزیست اجباری ندارد.
بخش قارچی(که بعنوان مایکوبیونت شناخته می شود) تقریباً همیشه عضوی از قارچهای کیسه دار محسوب می گردد. هیف های قارچی متراکم با فراهم آوردن طرح و شکل، تنه گلسنگ را تشکیل می دهند. هیف ها،آب و یونها را از زمانیکه در دسترس هستند جذب و حفظ کرده و سلولهای جلبکی را در برابر عوامل نامساعد،حفاظت می کنند. وقتی که مایکوبیونت به طور مستقل و جدا از بخش جلبکی کشت می شود،توده بدون شکلی را تشکیل می دهد،چرا که قارچ،جهت بقا و بالغ شدن به جلبک نیازمند است.
بخش جلبکی(که به عنوان فیکوبیونت شناخته می شود) یا از انواع جلبک های سبز(نظیر:کلرلا، پلوروکوکوس) و یا از انواع جلبکهای سبز-آبی( نظیر:نوستوک)می باشند. زمانیکه گلسنگ مرطوب است جلبک به واسطه فتوسنتز قند تولید می کند که اضافی آن از طریق دیواره ها به هیف قارچی می رسد و جهت رشد قارچ مصرف می شود و یا اینکه در هیف ذخیره می گردد. رشد ریسه گلسنگ بسیار کند است اما توانایی بقاء در طی دوره های طولانی مدت خشکی و دماهای بحرانی در زیستگاه های بی حفاظ یعنی جائیکه تأمین مواد غذایی به صورت پراکنده است را دارا می باشد.
اکثر گلسنگها نام عمومی ندارند، معمولاً نام انها از اسامی ویژه لاتینی گرفته شده است و عمدتاً از طریق بخش مایکوبیونتشان شناسایی می شوند. تاگزنومیستها، گلسنگها را به عنوان قارچهایی می شناسند که به واسطه اتحاد با جلبکهای ویژه تغییر یافته اند.
منتخبی از گلسنگهای رشدکرده بر روی ستون چوبی بدون حفاظ گلسنگها قادرند در زیستگاههای بدون حفاظی که تأمین آب در آنجا به صورت پراکنده است و تغییرات دما شدید است به صورت متصل به تکیه گاه به کندی رشد و زندگی کنند.
سازندگان گلسنگ ها:
تقریباً کلیه قارچهای تشکیل دهنده گلسنگ ها به آسکومیست های عالی یا واضح تر به لوکولومیست ها،پیرنومیست ها و دیسکومیست ها تعلق دارند، و در ارگانیسم گلسنگی بار آوری خاص خود را حفظ می کنند و موجب می شود که انها را به ایکومیست های آزادی که مشتق شده اند نزدیک بدانیم.
جلبکهای تشکیل دهنده گلسنگ ها، گنیدی نامیده می شوند به نظر می رسد تعداد انها در حدود صدتایی باشد و بنابراین کمتر اختصاصی می باشند. تقریباً 20 درصد گلسنگ ها، از نوع سیانوفیت است که سلول های ان مجزا یا به صورت توده های کوچکی مجتمع شده اند، معمولاً غلاف موسیلاژی خود را حفظ می کنند و گلسنگ هایی را که تشکیل می دهند گلسنگ ژلاتینی نامیده می شوند، اما اینجا هنوز به صورت یک مجموعه حقیقی عمل نمی کند. چنانچه ان را جدا کرده و در کشت خالص قراردهند، غالباً مورفولوژی خاص کلونی خود را دوباره به دست می اوردو در این صورت می توان به جنس شناخته شده سیانوفیت های آزاد منسوب کرد.
«گنیدی های سبز» که تعدادشان زیاد است، از کلروفیسه ها می باشند. اغلب سلولهای آن سبز، مجزا و کروی هستند که مجاور جلبک های هوادوست پلوروکوکوس قرار می گیرند و عمدتاً جنس های تربوکسیا و سیستوکوکوس را می سازند. . در گلسنگ های دیگر، بویژه گلسنگ های مناطق گرم گنیدی را ترن تپولیا تشکیل می دهد که این گنیدی به صورت سلولهای مجزا با زنجیره های کوچک است، و ندرتاً در جنسهای دیگر ریسه های صفحه مانند دارند.
در یک تیره، و گاهی در یک جنس(پلی ژرا، لوباریا) به گونه های مجاور و نزدیک به هم از گلسنگ ها بر می‌خوریم که در عده‌ای از گنیدی را سیانوفیت‌ها ، و در برخی دیگر تربوکسیا تشکیل می دهد.
تکثیر:
تولید مثل گلسنگ ها به دو طریق صورت می گیرد:
- توسط انتشار مجموعه گلسنگی: توسط«قلمه» قطعه ای از ریسه با انتشار سوردی یا ایزیدی.
-توسط تولید هاگ قارچ که پس از رویش هیف را می دهد که با جلبک ها همزیست می شوند.
A- انتشار مجموعه گلسنگی
مجموعه گلسنگی ممکن است به طور کامل یا به صورت قطعه ای از ریسه( ارگانیسمی می باشد با خاصیت برگشت به زنذدگی، قادر است مدت زیادی حالت خشکی را تحمل نماید، در این صورت بسیار شکننده می باشد و خرده های ان توسط عوامل مختلف نظیر باد، حیوانات پخش می شوند و به همان اندازه قلمه می سازند) یا در اثر عملکرد اندامهای اختصاصی به نام سورالی انتشار یابد. یک سورالی یک شکاف پوست (این همیشه توس طقارچ تشکیل می شود) است که در ان ناحیه، قسمت مرکزی گلسنگ به صورت گردآری شکل به نام سوردی ها خارج می شود. سوردی ها گلومرول هائی هستند که از چند سلول جلبک تشکیل شده و توسط کلافی از هیف احاطه شده اند. اندازه انها بسیار کوچک است و انتشار آنها بآسانی صورت می گیرد.
بسیار از گلسنگ ها دارای یک سطح فوقانی هستند که از برآمدگیهای کوچک زیادی پوشیده شده اند. این برآمدگیها ممکن است ساده، یا منشعب باشند: این یک ایزیدیوم که دارای هیف ها و گنیدی ها و قسمت قشری است و از علائم مشخصه بعضی گونه ها می باشد. نقش انها هنوز کاملاً شناخته نشده است اما، این ایزیدی ها بآسانی جدا می شوند و واجد دو سازنده گلسنگ (قارچ و جلبک) هستند، معمولاً انها را به منزله اندامهای تکثیر در نظر می گیرند.
B- تکثیر قارچ:
گلسنگ ها معمولاً در سطح ریسه خود اندامهای بارده را به صورت جام، تکمه یا کروی با ساختمانی مشابه با آسکومیست ها تشکیل می دهند که آپوستی نیز گفته می شود، یا در ضخامت خود اندامهای بارده کروی مشابه با پریتس وپیرونومیست رابوجود می آورند؛ بندرت اشکال دیگر نیز مشاهده می شود.
مورفولوژی آسک ها و اسپورها مانند آسکومیست های آزاد بسیار متغیر است. و اساس رده بندی و تشخیص گلسنگ ها را تشکیل می دهد.
C- رشد ریسه:
ریسه از تندش اسپور با تسخیر جلبک ها یا انتشار قطعاتی از تال یا سوردی ها حاصل می شود، گلسنگ ها همیشه رشد کندی دارند.نمو در گلسنگ های درختچه مانند بسیار سریع می باشد، درکلادونیا یا ستراریا یک یا دو سانتیمتر در سال است. پودسیون ها به همان روش اسفاگنوم در انتها نمو در قاعده از بین می رود. برعکس گلسنگ های چوست مانند بسیار کند از اطراف نمو می کنند: در حدود 1متر در سال. ریسه های بزرگ که چندین دسیمتر قطر دارند و روی صخره ها مشاهده می شوند ممکن است سن آنها به چندین قرن برسد.