انسان قرن بیست و یکم چنان گرفتار دنیاى ماشینى خود شده است که اغلب فراموش میکند موجودات زنده دیگرى هم روى این کره خاکى زندگى میکنند.
عوامل زنده اکوسیستم
جانداران را براساس نقشی که در محیط دارند به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند.
موجودات تولید کننده(گیاهان سبز)
موجودات مصرف کننده(جانوران)
موجودات تجزیه کننده(باکتری‌ها و قارچ‌ها)
ارتباط موجودات زنده با هم دیگر
مهم ترین ارتباط غذایی است که به صورت زنجیره غذایی و شبکه غذایی در جریان است. علاوه بر ارتباط کلی میان جانداران که به صورت زنجیره غذایی نشان داده میشود. انواع دیگری از ارتباط نیز میان آنها وجود دارد که در آن الزاما ارتباط غذایی منجر به از بین رفتن طرفین نمی‌شود بلکه در این نوع ارتباط جانداران به زیستن در کنار هم ادامه می‌دهند.
ارتباط غذایی زنجیره غذایی
اگر وابستگی غذایی یک موجود زنده را با موجود زنده دیگر به صورت A→B نمایش دهیم بدین معنی است که موجود زنده A غذای موجود زنده B است و به عبارت دیگر B از A تغذیه میکند. بدین ترتیب می‌توانیم روابط غذایی زیر را که بین چند موجود زنده برقرار میشود نشان دهیم. در این روابط هر موجود زنده به صورت حلقه‌ای از یک زنجیر با موجود زنده دیگر مربوط میشود. هر یک از این روابط را یک زنجیره غذایی می‌نامند. در تمام این زنجیره‌های غذایی حلقه اول یک گیاه سبز است حلقه دوم یک جاندار گیاهخوار است و حلقه‌های بعدی را موجودات گوشتخوار تشکیل می‌شوند.
شبکه غذایی
چند زنجیره غذایی که با یکدیگر ارتباط داشته باشند یک شبکه غذایی را بوجود می‌آورند.
شبکه حیات
همه شبکه‌های غذایی با یکدیگر ارتباط دارند بطوری که همه موجودات زنده کره زمین یک شبکه غذایی بزرگ را تشکیل میدهد این شبکه غذایی بزرگ ، شبکه حیات نام دارد.
نوع دیگر ارتباط جانداران با هم
رقابت
در رقابت یک موجود به چیزهایی که مورد نیاز موجود زنده دیگر نیز هست احتیاج پیدا میکند. مثلا جانوران بین یافتن غذا و لانه سازی و غیره با هم رقابت میکنند. در عمل رقابت گاهی دو رقیب با یکدیگر با خبر نیستند. بعضی از رقابت‌ها میان جانداران یک گونه و برخی دیگر در بین جاندارانی که از گونه‌های متفاوت است صورت می‌گیرد. موضوع مورد رقابت اغلب جانوران غذاست. رقابت تختصاص به جانوران ندارد. گیاهان نیز برای بدست آوردن نور ، آب و کانی‌ها با هم به رقابت می‌پردازند.
هم زیستی
هم زیستی یعنی زندگی کردن با یکدیگر و با هم زیستن اما در اکولوژی منظور از هم زیستی هر نوع ارتباط نزدیک میان دو نوع موجود زنده است صورت‌هایی از هم زیستی عبارتند از:
هم سفرگی
در این نوع هم زیستی یکی از افراد ، نه سود می‌برند و نه زیان و دیگری سود می‌برد. مانند رابطه چسبیدن ماهی بادکش‌دار ، بدن کوسه ماهی ، که ماهی بادکش دار در این رابطه سود می‌برد.
همیاری
در این نوع هم زیستی دو موجود زنده هر دو از یکدیگر بهره می‌برند- همیاری ممکن است داوطلبانه و یا اجباری باشد. همیاری گل‌سنگها اجباری است و قارچی که در ساختمان گلسنگ بکار رفته بدون جلبک سبز قادر به ادامه حیات است میان باکتری‌ها و گیاهان تیره نخود نیز همیاری است - همیار s شته و مورچه حالت اجباری دارد.
زندگی انگلی
در این نوع همزیستی یک موجود (انگل) سود می‌برند و موجود دیگر (میزبان) زیان.
زندگی صیادی
مستقیم‌ترین رابطه غذایی هنگامی وجود دارد که جاندار دیگر را بخورد. هر مصرف کننده‌ای که جانداری دیگر را بکشد و بخورد یک صیاد است و جانداری که خورده شود صید نام دارد.
عوامل غیر زنده اکوسیستم
گرما
بیشتر از اشعه مادون قرمز بخشی از نور خورشید به دست می‌آید و در فعالیت‌های موجودات زنده نیز انرژی به صورت گرما آزاد میشود.
دما
یکی از عوامل غیر زنده محیطی است و تغییرات زیادی دارد و کلیه جانداران به نحوی با این تغییرات سازش پیدا کرده‌اند سازش باعث بقای جانوران میشود.
نور
نور نقش مهم در غذاسازی تولید کننده دارد.
گازها
مهم‌ترین گازهایی که در اتمسفر وجود دارند عبارتند از : اکسیژن و دی‌اکسید کربن. که اکسیژن در تنفس و در اکسید کربن در فتوسنتز نقش دارد.
آب
آب به صورت تبخیر شده وارد اتمسفر میشود و به صورت برف و باران به زمین برمی‌گردد.
مواد شیمیایی
به دو صورت کانی و آلی در اکوسیستمها وجود دارد مواد آلی ناشی از تجزیه موجودات زنده ، در اکوسیستمهای مختلف مورد استفاده جانداران قرار می‌گیرد. مواد کانی نیز به ترکیبات مختلف مثل نمک خوراکی یا کلریدسدیم که در غذای آدمی مهم است و یا کودهای شیمیایی که در حاصل خیزی خاک اهمیت دارد.
انسانها ناقض قوانین طبیعت
ما دوست نداریم فکر کنیم که بخشى از حیات کره زمین هستیم بلکه بیشتر معتقدیم کره زمین متعلق به ماست! در نتیجه هر چه بر روى این کره خاکى است زمانى اهمیت پیدا میکند که به ما مربوط شود یعنى با سود و زیان دنیاى آدمها در ارتباط باشد.
اینکه ما از کى دچار این توهم شدیم خیلى روشن نیست. اما روشن است که تنها طى پنجاه سال اخیر دخالت دست بشرى چنان تعادل طبیعى کره زمین را به هم زده است که حتى لایه ازن، حافظ کره زمین با چندین میلیارد سال قدمت سوراخ شده است!!
زندگى بر روى این کره خاکى یک اکوسیستم بزرگ است. یعنى یک رابطه زنجیروار بین همه موجودات زنده، از کوچکترین گیاهان اعماق دریاها تا بزرگترین جانوران خشکى. هر جاندار یک حلقه از این زنجیره است. به سادگى نمیتوان گفت که کدام حلقه اهمیت بیشترى دارد. حذف هر کدام از این حلقه‌ها به کل سیستم آسیب میزند و این آسیب به معناى به هم خوردن تعادل زندگى بر روى کره زمین است.
تا چند دهه قبل تغییرات اکوسیستمى کره زمین حالت خودتنظیمى داشت. یعنى کم یا زیاد شدن جمعیت یک گونه گیاهى یا جانورى بسته به شرایط طبیعى یا زیست محیطى بود. اما طى نیم قرن اخیر با دخالت دست بشرى این سیستم به شدت دچار آسیب شده است. از بین رفتن گونه‌هاى مختلف جانورى به علت آلودگیهاى صنعتى، تخریب جنگل ها و محیطهاى زیست طبیعى به منظور استفاده‌هاى صنعتى و یا رشد زندگى شهرنشینى یا شکار بىرویه و کنترل نشده گونه‌هاى خاص جانورى نسل بسیارى از جانوران را یا به کلى منقرض کرده است یا آنها را در خطر نابودى قرار داده است. به عنوان مثال در بیست سال گذشته جمعیت شیر آفریقایى تا نود درصد کاهش پیدا کرده است.
این مسئله گونه‌هاى مختلف جانورى ایران را نیز شامل میشود. گاه با از بین رفتن یا آلودگى یک محیط زیست طبیعى مثل تالاب گاوخونى استان اصفهان که گرفتار زباله‌هاى صنعتى شده است و یا شکارغیر قانونى و قاچاق پرندگان شکارى مثل قوش یا شاهین که بازار خوبى در کشورهاى حاشیه خلیج فارس دارد، نسل بسیارى از گونه‌هاى خاص منطقه ایران را با خطرات جدى روبرو کرده است.