چکیده
به مجموعهای از گازها که مقداری از انرژی خورشید را در جو زمین نگه میدارندو باعث گرم شدن جو میشوند، گازهای گلخانهای میگویند. بخار آب(H2O)، دی اکسیدنیتروژن (NO2)، دی اکسیدکربن (CO2) و متان (CH4) گازهای گلخانهای اصلی هستند. اگر این گازها در جو نبودند، انرژی گرمایی خورشید مجددا به فضا بر میگشت و به این ترتیب هوای زمین 33 درجه سانتیگراد سردتر از الان میشد. اثر گلخانهای به افزایش دمای کره زمین در اثر وجود گازهای گلخانهای در جو زمین گفته میشود.
لایه ازن بخشی از تابش خورشید و بخشی از تابش فرابنفش خورشید را جذب کرده و مانع از رسیدن آن به سطح سیاره میشود. لایه ازن، تغلیظ مولکولهای ازن در استراتوسفر یعنی طبقه فوقانی جو میباشد.
گاهی در فصول سرد سال به علت پدیده وارونگی دما ، آلودگی هوا بیشتر میشود و بهتر است بیماران قلبی و کودکان از خانه خارج نشوند. در حالت عادی در تروپوسفر ، با افزایش ارتفاع از زمین ، دمای هوا کاهش مییابد و بنابراین در شرایط عادی ، هوای مجاور سطح زمین گرمتر و سبکتر از لایههای بالایی است و میتواند به راحتی به سمت بالا صعود کند و جابجا شود. اما در بعضی مواقع بخصوص در فصل زمستان وضعیت برعکس میشود.
یعنی در قشرهای نزدیک به سطح زمین ، با افزایش ارتفاع ، دما هم افزایش مییابد. زیرا در این شرایط هوای سردتر و سنگینتر در مجاورت زمین به حالت سکون قرار گرفته است و لایه هوای گرمی در بالای آن وجود دارد. در چنین حرکت صعودی و جابجایی هوا صورت نمیگیرد. وارونگی دما معمولا در شبهای آرام و بدون ابر زمستان اتفاق میافتد. این پدیده ممکن است در داخل یا خارج از شهرها رخ دهد. اما در شهرهای بزرگ و صنعتی مشکلات زیادی را به همراه میآورد.
نقش گازهای گلخانه ای در تغییر و افزایش دمای کره زمین و پی آمدهای آن
گازهای گلخانه ای کابوس عصر جدید
درباره گازهای گلخانه ای و اثرات آن بر افزایش درجه حرارت کره زمین مطالبی شنیده و یا خوانده اید. مقاله ای که پیش رو دارید، شناخت گازهای گلخانه ای و اثرات زیست محیطی آنها به زبانی ساده و بسیار شفاف است. که گرمای شدید و بی سابقه هوای اروپا در تابستان امسال که علاوه بر تلفات انسانی، خسارات بسیار سنگین اقتصادی نیز به همراه داشته است، از دید برخی کارشناسان حاصل دگرگونی آب و هوای کره زمین است که تحت تأثیر گازهای گلخانه ای رخ داده است.
همچنان که می دانیم بعضی وقتها دمای کره زمین بالا می رود و به نظر می رسد که این افزایش دما خیلی هم خوب باشد. اگر کره زمین پدیده گرما و سرما را در خود نداشت انسانها به هیچ وجه نمی توانستند به حیات خود ادامه دهند. می دانیم که زمین در طی روز توسط خورشید گرم شده و شب هنگام گرمای خود را از دست می دهد و به این ترتیب تعادل حفظ شده و درجه حرارت زمین ثابت می ماند.
اما دی اکسید کربن و متان که ما به آنها اصطلاحاً گازهای گلخانه ای می گوییم باعث افزایش درجه حرارت در روی زمین می شوند ولی وجود آنها در حد مجاز ضروری به نظر می آید زیرا بدون وجود چنین گازهایی زمین ما خیلی سرد می شد. اما گازهای گلخانه ای چگونه به وجود می آیند و در چه موادی یافت می شوند؟
این گازها از سوختن سوخت های فسیلی نظیر نفت و زغال سنگ در نیروگاه ها تولید می شوند ولی در افزایش این گازها عناصر دیگری نیز نقش دارند:
۱-(CFC)کلرو فلوئوروکربن
۲-صنایع بسته بندی و مایعات خنک کننده یخچالها
۳-متان حاصل از پوسیدگی مواد
۴- گاز باتلاقها
۵-زباله های زاید و زباله های مزارع کشاورزی
۶- اکسیدهای نیتروژن حاصل از حرکت خودروها
۷- فعالیت نیروگاه ها
۸- کودهای کشاورزی
اثرات افزایش دمای کره زمین
اگر دمای کره زمین افزایش ناگهانی داشته باشد اثرات مخرب و غیرقابل جبران برای جانوران- گیاهان- محصولات کشاورزی و غذایی و... در پی خواهد داشت. به این صورت که در بعضی از مناطق زمان برداشت محصولات، کوتاه و کوتاهتر می شود. اگر به خاطر همین تغییرات آب و هوایی، بیابانها هم گسترش یابند با کاهش چشمگیر زمین ها و دشت های حاصلخیز دیگر جایی برای کشت محصولات باقی نخواهد ماند.
اگر درجه حرارت افزایش یابد،کوههای یخ شناور ذوب خواهند شد و در آن صورت سطح آب دریاها بالا می رود و زندگی و حیات انسانهای نزدیک دریا به مخاطره می افتد. اما افزایش دمای کره زمین فقط انسانها را تهدید نمی کند بلکه منابع آبی هم در معرض خطر قرار می گیرند. اگر ما نتوانیم از منابع آب موجود، به خوبی و به درستی استفاده نمائیم در نهایت آب تمام خواهد شد و ما با کمبود شدید آب مواجه می شویم.
از دیگر اثرات مضر گرم شدن کره زمین، تأثیر آن بر روی جنگلها می باشد. زمانی که درجه حرارت کره زمین بیش از اندازه بالا رود، بسیاری از جنگلها طاقت این گرما را نخواهند داشت و رشد درختان به سختی ممکن خواهد شد و چه بسا که اتفاق ناخوشایند «مرگ درختان» رخ دهد. می دانیم که درختان دی اکسید کربن هوا را گرفته و آن را به اکسیژن تبدیل می کنند، در صورت افزایش درجه حرارت دیگر درختی زنده نمی ماند که اکسیژن مورد نیاز را تأمین کند، خاک نیز دچار فرسایش می شود و حیات گونه های مختلف انسانی، جانوری و گیاهی به خطر می افتد.
از دیگر اثرات زیان بار گرم شدن کره زمین، تأثیر مخرب آن بر روی جانوران می باشد. این گرمای زیاد بسیاری از گونه های جانوری را که توان انطباق با دگرگونی سریع آب و هوایی را ندارند، نابود می کند. اگر گرمای کره زمین به طور ناگهانی افزایش یابد زیستگاه حیوانات نیز تهدید خواهد شد، بدین سان که وقتی کوههای یخ شناور ذوب شوند پناهگاه حیوانات در ساحل دریا وجزایر پر از آب خواهد شد و حیات آنها به مخاطره می افتد.
از طرفی گرمای کره زمین باعث مرگ درختان می شود و حیواناتی که پناهگاه آنها بر روی درختان است دیگر زیستگاهی برای خود نخواهند داشت. از دیگر اثرات مضر گرم شدن کره زمین، آتش سوزی بوته زارها، درختچه ها و جنگلهاست که در نهایت منجر به انقراض نسل گیاهان و جانوران می شود. در این میان، مقصر اصلی انسانهایی هستند که بی رویه از انرژی های موجود استفاده می کنند و باعث افزایش گازهای گلخانه ای می شوند و حیات خود و دیگر جانداران را به خطر می اندازند.
ما می توانیم و باید در مصرف سوخت صرفه جویی کنیم. جانوران را تحت الحمایه خود قرار دهیم، از افزایش گازهای گلخانه ای جلوگیری کنیم تا دمای کره زمین بیش از این افزایش نیابد.
گرم شدن زمین یعنی چه؟
میدانیم که کره زمین به طور طبیعی در اثر تابش خورشید گرم میشود، اما اینجا منظور ما از گرم شدن زمین، پدیده دیگری است.این پدیده نسبتا جدید عبارت است از تغییر دمای زمین در اثر فعالیتهای بشری که با تغییرات طبیعی آن فرق دارد. در طول ۱۰۰ سال گذشته، کره زمین به طور غیرطبیعی ۴/۰ درجه سانتیگراد گرمتر شده که این موضوع دانشمندان را نگران کردهاست. آنها حدس میزنند فعالیتهای صنعتی در ایجاد این مشکل بسیار موثر است و به گرم شدن کره زمین کمک میکند.
منظور از«گرم شدن زمین» افزایش میانگین دمای زمین است. «تغییر آب و هوا» در اثر این افزایش دما به وجود میآید. گرم شدن زمین موجب تغییر الگوی بارش، افزایش سطح آب دریاهای آزاد و کاهش سطح آب دریاچهها و تاثیرات وسیع بر گیاهان، حیات وحش و انسانها میشود.
اثر گلخانه ای چیست؟ گازهای گلخانه ای چه گازهایی هستند؟
به مجموعهای از گازها که مقداری از انرژی خورشید را در جو زمین نگه میدارندو باعث گرم شدن جو میشوند، گازهای گلخانهای میگویند. بخار آب(H2O)، دی اکسیدنیتروژن (NO2)، دی اکسیدکربن (CO2) و متان (CH4) گازهای گلخانهای اصلی هستند. اگر این گازها در جو نبودند، انرژی گرمایی خورشید مجددا به فضا بر میگشت و به این ترتیب هوای زمین ۳۳ درجه سانتیگراد سردتر از الان میشد. اثر گلخانهای به افزایش دمای کره زمین در اثر وجود گازهای گلخانهای در جو زمین گفته میشود.
آیا می دانید چرا به این گازها، گازهای گلخانهای میگوییم؟
آیا شما تا حالا یک گلخانه دیده اید؟
گلخانه یک اتاق شیشهای است که نور خورشید از شیشههای آن به داخل میتابد و هوای گلخانه را گرم میکند. اما شیشههای گلخانه اجازه نمیدهند که این هوای گرم از گلخانه خارجشود.
جو یا هوایی که در اطراف ماست، شبیه یک گلخانه است. گازهای گلخانهای در جو درست مثل شیشههای گلخانه عمل میکنند. نور خورشید پس از عبور از لایههای گازهای گلخانهای وارد جو زمین میشود. زمانی که نور خورشید به سطح زمین میرسد، مقداری از انرژی گرمایی آن توسط خاک، آب و سایر موجودات جذب میشود. مقداری هم در جو زمین میماند و باقیمانده آن به فضا برمیگردد. اگر مقدار گازهای گلخانهای در جو از حد طبیعی آن بالاتر باشد، انرژی کمتری به فضا برمیگردد، در نتیجه جو زمین گرم تر میشود و به دنبال آن دمای کره زمین بالا میرود.
اثر گلخانهای، کره زمین را به اندازهای گرم نگه می دارد که ما انسان ها بتوانیم بر روی آن زندگی کنیم. اما اگر اثر گلخانه ای شدت یابد، ممکن است دمای زمین به قدری زیاد شود که ما و بقیه گیاهان و جانوران نتوانیم گرمای آن را تحمل کنیم.
تغییر آب و هوا یعنی چه و اثرات آن چیست؟
اصلا «هوا» و «آب و هوا» با هم چه فرقی دارند؟
هر وقت آسمان صاف باشد و گرمای ملایمی به ما برسد و باد به شدت نوزد، می گوییم هوا خوب است. هر وقت آسمان گرفته باشد، باد تند بوزد یا برف و باران ببارد و ما را دچار زحمت کند، می گوییم هوا بد است. معمولا اخبار هواشناسی ما را از چگونگی وضع هوا آگاه میسازد.
هوای برخی مناطق کره زمین معتدل است، یعنی باران به اندازه کافی می بارد و هوا زیاد گرم یا سرد نمیشود. هوای بعضی جاها سرد است یعنی برف میبارد و دمای هوا سرد میشود. جاهایی هم هست که بسیار گرم و خشک است. هر کدام از این جاها یک نوع آب و هوا دارد.