چکیده
سازمانهای مجازی مصداق عینی پیشرفت در فناوری اطلاعات آند و بدین وسیله از آنها پشتیبانی می‌کنند. این سازمانها یا واگذاری فعالیتها به سازمانهای مستقل دیگر و تأمین خدمات و کالاها با همکاری واحدهای خارجی از رهگذر اتحاد آنها به وجود آمده‌اند. در این قرن پیشرفتهای فناوری اطلاعات و حرکت به سوی مجازی سازی سازمانها آن چنان جدی است که لحظه‌ای غفلت از آن خسارات جبران ناپذیری را به جامعه سازمانی وارد خواهد کرد.
مقاله حاضر با هدف شناخت و بررسی سازمانهای مجازی نوشته شده است. همچنین به ارائه مبانی و مفاهیم مرتبط با این سازمانها همچون روند مجازی سازی در سازمانها، به تعاریف و ویژگیهای برجسته سازمانهای مجازی پرداخته شده است. مقایسه این سازمانها با سازمانهای سنتی در ادامه بررسی می‌شود. سپس انواع سازمانهای مجازی، طیف اداره مجازی و مهمترین مدلهای ساختاری این سازمانها تشریح می‌گردد. عمده‌ترین محاسن و معایب سازمانهای مجازی از دیگر مباحت مطرح شده در این مقاله است.
واژه‌های کلیدی: سازمان مجازی، فناوری اطلاعات، اداره مجازی، سازمان شبکه‌ای در سازمان بدون مرز
برای مثال، شرکت جانسون الکتریک در هنگ کنگ، موتورهای کوچکی با ارزش 195 میلیون دلار تولید و آنها را در دستگاههای آبمیوه‌گیری، مخلوط کن و به کار می‌برد. کارخانه های تولیدی در جنوب چین، آزمایشگاههای تحقیق و توسعه در هنگ کنگ و شرکت جانسون چندین هزار کیلومتر دورتر از کارخانه‌هایی قرار دارد که برای تولید محصول خود از این قطعه‌ها استفاده می‌کنند. شرکت ترتیبی داده است که هر روز صبح با کمک ابزارهای پیشرفته فناوری اطلاعات، به مدت دو ساعت بین دست اندرکاران، متخصصان و مشتریان در ایالات متحده و اروپا میزگردی از راه دور تشکیل شود (دفت، 1381: ص 261).
نمونه دیگر، شرکت فیلیس است که مرکز آن در هلند و واحدهای آن در شصت کشور دنیا قرار دارد. شرکت برای آنکه بتواند اطلاعات را به همه واحدهای بسیار پراکنده و جدا از هم خود ، به طوری که همه آنها در فناوری جدید سهیم شوند، برساند باید از ساختار مجازی استفاده کند. (همان/ ص 296).
محاسن اینگونه سازمانها به طور کلی شامل وفق‌پذیری بیشتر، کوتاه شدن زمان پاسخگویی و تخصصی‌تر شدن وظایف است. اما معایب آنها افزایش مناقشات، کاهش وفاداری و احتمال خطرپذیری است. محققان به دلایل زیر استقرار محیطهای کاری مجازی را در سطح جهان اجتناب ناپذیر می‌دانند:
کاهش هزینه‌های واقعی: برای مثال، شرکت ای . بی. ام[1] با حذف دفاتر و محیطهای کاری لازم کارکنان، سالانه بین 40 تا 60% در هزینه های خود صرفه جویی داشته است.
افزایش سرویس دهی به مشتریان: به طور نمونه، شرکت مشاوره‌ای اندرسون[2] با تحقیقات خود به این نتیجه رسیده است که مشاورانش از زمانی که دفاتر کاری خود را رها کرده و به طور مجازی مشغول به کار شده‌اند، با مشتریان خود 25% مذاکره رو در روی بیشتری داشته‌اند.
افزایش سوددهی: برای مثال، شرکت هیولت و پاکارد[3] با تغییر محیط کاری به سمت سازمان مجازی، درآمد خود را به ازای هر فروشنده تا دو برابر افزایش داده است.
افزایش کارایی: برای نمونه، مطالعات در شرکت آی. بی. ام نشان می‌دهد که این شرکت بین 15 تا 40% افزایش تولید داشته است. همچنین شرکت یو. اس.وست[4] گزارش می‌دهد که میزان تولید این شرکت بیش از 40% دچار افزایش شده است. (اصیلی ، 1380: 48).
تعاریف سازمان مجازی
تعریف استاندارد و مشترکی از سازمانهای مجازی در دسترس نیست و در تعریف هر محققی صرفاً به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:
سازمان مجازی از مجموعه‌ای از شرکتها به وجود می‌آید که برای بهره جستن از فرصتهای رقابتی دست به دست هم می‌گذارند و پس از تأمین هدف مورد نظر از یکدیگر جدا می‌شود (دفت، 1381، ص 283).