تحقیق مقاله برنج ( خصوصیات ، کاشت ، برداشت )

فصل اول:

مقدمه:

برنج از گیاهان زراعی مهم قاره آسیاست . دانه برنج و فراورده های حاصل از آن نزدیک به 40 درصد غذای مورد نیاز نصف مردم جهان را تشکیل می دهد و از لحاظ تولید جهانی نیز می تواند با گندم برابری کند (1).

برنج شامل دو گروه زراعی آسیایی و افریقایی است . در برنجهای گروه آسیایی برنج معمولی یا اوریزا ساتیوا[1] وجود دارد که بومی آسیاست (تصویر 1-1) . در گروه برنج آفریقایی اوریزا گلابریما[2] را می توان نام برد که بومی آفریقاست (تصویر 2-1)  . حدس زده می‌شود که زراعت برنج تقریبا 3000 سال قبل از میلاد مسیح در کشورهای هندوستان و چین متداول بوده است . گونه ساتیوا از لحاظ سطح زیر کشت، تولید ، و تغذیه اهمیت جهانی دارد . ولی زراعت و مصرف برنج گونه گلابریما بسیار کم است. و عمدتا به نقاط پراکنده ای در آفریقا محدود می شود (1).

سطح زیر کشت برنج پس از گندم از سایر غلات بیشتر است . نزدیک به 90 درصد سطح زیر کشت و تولید برنج به کشورهای خاور دور اختصاص دارد . بیش از نصف محصول سالانه برنج در جهان نیز در دو کشور هندوستان و چین تولید می شود . سطح زیر کشت و تولید منطقه آن به شرح جدول (1-1) است .

(جدول در فایل اصلی موجود است)

کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری برمه ، تایلند ، ویتنام ، لائوس ، اندونزی ، فیلیپین ، پاکستان ، هندوستان ، ایالات متحده آمریکا ، ژاپن ، ایتالیا ، مصر ، اسپانیا ، چین ، برزیل ، کوبا ، مکزیک و استرالیا از جمله کشورهای تولید کننده برنج به شمار می رود . میزان تولید برنج در تایلند ، برمه ، ویتنام و لائوس بیش از مصرف داخلی است . نزدیک به 90 درصد برنج موجود در بازارهای بین المللی مربوط به این چهار کشور است . ایالات متحده امریکا ، برزیل ، ایتالیا و مصر از دیگر کشورهای صادر کننده برنج هستند .(1)

(جدول در فایل اصلی موجود است)

جدول (1-1) توزیع منطقه ای سطح زیر کشت و تولید شلتوک در جهان در سال 1971 برحسب  درصد (1)

زراعت برنج در شمال ایران  به ویژه در شهر رودسر ، و استان خوزستان تاریخچه طولانی دارد ; بنا به بعضی از روایات کشت این محصول قرن ها پیش از میلاد مسیح در زمان هخامنشیان رواج داشته است (1).

سطح زیر کشت ، تولید و عملکرد برنج در استانهای مختلف ایران برابر آمار منتشر شده از طریق وزارت کشاورزی در جدول (2-1) درج شده است. این جدول نشان می دهد که نزدیک به 80 درصد محصول برنج ایران در دو استان گیلان و مازندران  تولید می شود . زراعت برنج در استانهای فارس ، خوزستان ، اصفهان ، آذربایجان شرقی ، و نیز گرگان و گنبد متداول است . در سطوح کوچکی از مناطق بسیار خشک کشور مثل بلوچستان نیز برنجکاری دیده می شود (1).

مهمترین مناطق تولید کننده برنج در استان گیلان عبارت انداز : آستارا، بندر انزلی، فومن، زیبا کنار، رضوان شهر،خمام، لشت نشاء، هشت پر طوالش، لولمان، کوچصفهان، صومعه سرا ، آستانه اشرفیه، رودبار، رودسر، رشت ، سیاهکل ، لاهیجان و لنگرود .

مهمترین مناطق تولید کننده برنج در استان مازندران عبارت انداز : چالوس ،تنکابن،قائم شهر،نوشهر،ساری،آمل،بابل،نور،محمود آباد،علمده (رویان) گرگان گنبد (3) .

تولید برنج ایران تا اوایل دهه 1340 می توانست نیازهای داخلی کشور را تا حدی تامین کند اما در حال حاضر با توجه به افزایش سریع جمعیت و بهبود قدرت خرید مردم محصول داخلی کفاف نیازها را نمی دهند و مقادیر قابل توجهی برنج همه ساله به ناچار از خارج وارد کشور می شود (1).

(جدول در فایل اصلی موجود است)

جدول (2-1) سطح زیر کشت و میزان تولید شلتوک در سال 1366 در ایران (1)

کل سطح زیرکشت برنج در کشور ایران از 377 هزار هکتار در سال 1351 به 588 هزار هکتار در سال 72-1371 و به میزان 56 درصد افزایش یافته است ، در صورتی که کل تولید برنج در این مدت به حدود 2/2 برابر رسیده است . در این مدت میانگین تولید در واحد سطح از 2679 کیلوگرم در هکتار به 3886 کیلوگرم در هکتار افزایش یافته است، جدول (3-1) (2).

جدول 3-1 سطح زیر کشت و تولید برنج در ایران

آمار نامه کشاورزی (51-1372)(2)

در سال 1372 سطح زیر کشت برنج 588466 هکتار در کل کشور برآورده گردیده است که از این مقدار 1/37 درصد مربوط به استان مازندران و 8/34 درصد مربوط به استان گیلان و بقیه سهم سایر استانها بوده است . از 2280768 تن کل تولید شلتوک کشور که در سال زراعی 72-1371 بر آورد گردیده است ، استانهای مازندران و گیلان به ترتیب با 8/40 و 1/32 درصد بیشترین مقدار تولید را داشته اند و استانهای فارس ، گرگان و گنبد به ترتیب مقامهای سوم و چهارم را دارا می باشند. بیشترین مقدار عملکرد را استان اصفهان با 6214 کیلوگرم و کمترین را استان لرستان با 1351 کیلوگرم در هکتار داشته اند (2).

واژه برنج

   نام عمومی :Rice نام عملی :Oryaza sativa.l

نام برنج از زبان هندی گرفته شده است که به آن اریس(Arisi )  می گویند . در زبان انگلیسی به برنج Rice گفته می شود که همان نام عمومی برنج است و در زبان فرانسه Riz ، ایتالیا Rizo ، روسی Ris و در زبان آلمانی به برنج Rise می گویند . در استان گیلان به برنج( بج) به خوشه آن ورزه (Vorze) و به شلتوک آن جو می گویند . کلمه شلتوک از کلمه هندی چلتو (Chalto) گرفته شده است . در زبان انگلیسی به شلتوک (دانه برنج همراه با پوست آن) Rice paddy گفته می شود (3).

کشت برنج در ایران از 2000 سال پیش متداول بوده است . در زمان هخامنشیان ، اشکانیان و ساسانیان نیز در ایران برنج کشت می شده است . هم اکنون استانهای گیلان و مازندران از مناطق مهم تولید برنج در کشور هستند . در این دو استان برنج به عنوان یکی از عمده ترین اقلام منابع محسوب می شود و در حدود 13 نوع غذای محلی از آن درست می شود . در استان گیلان از آرد برنج نوعی نان پخته می شود که تحت عنوان برنجی نامیده می شود. در ایران غذایی که از برنج درست می شود (پلو( نام دارد ، که این واژه در زمانهای قدیم از جمله عهد صفویه نیز استفاده می شود (3).

در زبان گیلکی به پلو پلا (Pala ) گفته می شود ، بسیار محتمل است که واژه از همین واژه گیلکی پلا گرفته شده است . در استان گیلان به برنج بج(Bajge) یا بنج گفته می شود و همچنین به مزرعه برنج بیجار (Bijar) به نشاء برنج تم (Tome) و به خزانه برنج تمبیجار (Tomebijar) گفته می شود . در این استان به شلتوک برنج جو گفته می شود و به مقداری از این شلتوک که برای تهیه خزانه سال بعد در نظر گرفته می شود تخم جو(Tochmejoo) گفته می شود . برنج در استان گیلان مصارف زیادی از جمله تهیه آش برنج ، انواع نان و همچینین غذاهای محلی دیگر دارد . در برخی از روستاهای گیلان برای صبحانه نیز از برنج استفاده می شود . در صنعت از برنج برای تهیه الکل ، تهیه کاغذ و در منابع پارچه بافی استفاده می گردد همچنین چون دانه برنج حاوی مقدار زیادی نشاسته است لذا از آن برای تهیه نشاسته نیز استفاده می گردد. کاه برنج که در استان گیلان و مازندران به آن کلش (Colash) گفته می شود دارای مصارف زیادی از قبیل مصارف تغذیه دام ، ساخت کندونج (انبار نگهداری برنج) ساخت دیوارها و سقف خانه های گلی روستایی و غیره است . در مناطق شمالی کشور ساقه برنج نیز مصارف زیادی از قبیل تهیه حصیر ، زنبیل ، کلاه حصیری ، انواع  سبد و نظایر آن را دارد . همچنین در این استان هر ساله از کاه و کلش برنج برای آماده کردن محل نگهداری کرم ابریشم یا تلمبار (Telambar)استفاده می گردد . در استانهای گیلان ساقه برنج که اشکل (Ashkal) نام دارد سوزانده می شود و در سطح خزانه به عنوان یک ماده تقویت کننده خاک ریخته می شود از پوست دانه برنج که در مناطق شمال کشور آن را سپوس (Sopos) می نامند برای تقویت مزارع ، باغات و خوراک دام وطیور استفاده می شود . در صنعت نیز از ساقه برنج برای تهیه کاغذ استفاده می گردد (3).