آغاز سخن:
یکی از بهترین طریق شناخت مدعیان راستین از دروغین, بررسی ویژگی های اخلاقی آنهاست. این ویژگی ها می تواند به عنوان نشانه های روشن برای نفی یا اثبات حقانیت مدعی مورد استفاده قرار گیرد. خوشبختانه سوابق زندگی و ویژگی های اخلاقی پیامبر اکرم (ص) به خاطر اقامت طولانی چهل ساله قبل از نبوتش در میان مردم آن محیط, روشن است و این برجستگی های اخلاقی همه به صورت طبیعی در او وجود داشت.
در قرآن کریم بارها از رسول خدا(ص) نام برده شده و مهم ترین ویژگی های اخلاقی ایشان اشاره شده است. خداوند او را دارای « خلق عظیم », « رؤوف و رحیم», « اسوه حسنه» معرفی می کند.
از عایشه همسر پیامبر (ص) درباره اخلاق رسول خدا(ص) پرسش شدکه در پاسخ گفت:
« انَ اللهَ النَبیَ کانَ خَلقَه القرآنَ ؛ اخلاقش قرآن بود.»
(یعنی او قرآن مجسم بود.)
بسمه تعالی
«سیمای پیامبر اعظم در قرآن»
در این مقاله با برخی ویژگی های اخلاقی پیامبر اکرم(ص) از جنبه های فردی, اجتماعی از نگاه قرآن و با این دلیل که چه صفات اخلاقی پیامبر(ص) می تواند الگوی حسنه اخلاقی زمان ما می باشد, آشنا می شویم.
_ ویژگی های اخلاق فردی
ویژگی های انسان در شکل دهی شخصیت فرد, نقش اساسی دارد و طبیعتاً بروز و ظهورش در مسائل خانوادگی و اجتماعی و سیاسی . در ذیل به چند نمونه از خلقیات فردی و سیاسی پیامبر از نگاه قرآن می پردازیم:
توکل:
توکل به خداوند موجب تقویت روحی انسان می شود. این عمل سفارش قرآنی است که خدا به همه انسان ها و به ویژه رسول گرامی اش (ص) یادآوری می کند. خداوند در نه آیه ی قرآن به پیامبرش دستور می دهد که در کارهایت به من توکل کن و مرا فراموش مکن. و در سه آیه از زبان رسول خدا(ص) بیان شده است که « لا اله الا هوَ علَیه تَوکَلت (توبه «9» / 129), رعد (13/30 )هیچ معبودی جز او نیست بر او توکل کردم.»
چیامبر خدا (ص) از توکل کنندگان به درگاه خدا بود تا با کمک او به انجام مأموریت الهی اش بپردازد.
صبر:
زندگی پیامبران بزرگ خدا, خصوصاً پیامبر اسلام (ص) بیانگر صبوری بی حد وحصر آنها در برابر حوادث سخت و توفان های شدید مشکلات طاقت فرساست. توصیه خداوند به پیامبر (ص) در زمینه صبر به چند شکل در قرآن آمده است:
الف) ارائه الگوهایی از صبر و پایداری پیامبران گذشته :
احقاف (46/35 ) : « پس صبر کن آنگونه که پیامبران اولوالعزم صبر کردند و برای ( عذاب) آنان شتاب مکن.»
قلم (68/48 ): منتظر فرمان پروردگارت باش, استقامت و شکیبایی کن و مانند صاحب ماهی ( یونس) مباش که بر اثر ترک شکیبایی لازم, گرفتار آن همه مشکلات و مرارت شد.)
ص( 38/17 ) در برابر آنچه می گویند شکیبا باش و به خاطر بیاور بنده ما داود صاحب قدرت را که او بسیار توبه کننده بود.
ب) نهی از عجله حتی در گرفتن وحی:
طه (20 /114 ) پس نسبت به قرآن عجله مکن پیش از آن که وحی آن بر تو تمام شود.
ج) دعوت به صبر آن هم از نوع زیبایش:
« فاصبر صبراً جمیلاً ( معارج (70/5 ) : پی صبر جمیل پیشه کن.»
د) دعوت به صبری که همراه با هجران و دوری از مشرکان به طرز شاسیته از آنها دوری نما.» « رسول خدا اسوه صبر واستقامت بود.»
تواضع:
با این که پیامبر (ص) دارای عالی ترین مقام بود از همه بیشتر تواضع داشت. خداوند به این وژگی زیبنده پیامبر در قالب فرمان اشاره می کند:
« واَخفَض جناحکَ لمَن اتَبَعَکَ منَ المومنینَ » ( شعراء (26/215 ) ؛ و بال و پر خود را برای مؤمنان که از پیروی می کنند , بگستر. »
در این آیه خداوند به عالی ترین و طبیعی ترین چهره تواضع که همان شکستن , پایین انداختن و رها کردن بال یک پرنده برای تحت پوشش قرار دادن جوجه ها و یا به هنگام فرود آمدن بالش اشاره می کند و از پیامبر (ص) می خواهد که در برابر پیروانش فروتن و شکسته بال باشد و با مدارا رفتار کند که چنین هم بود.