خلاصه : اطلاعات قاعده‌مند، بر اساس محیط فیزیکی ، به شناسائی نیازهای افراد و اندازه گیری استعدادهای بالقوه جوامع کمک می کند ؛ این اطلاعات در ارتباط تنگاتنگ با جامعه حال حاضر جهانی می باشد که ماشاهد تغییرات وسیعی در ساختار آن می باشیم .
تمام کشورها و تمام سازمانها داخل فرآیندی شده اند که آنها را به سمت مدرن شدن هدایت می کند. در مکزیک اصلاحاتی در مقیاس وسیع موجب به وجود آمدن مطالبات جدید برای اطلاعات آماری و جغرافیایی شد. اندازه گیری‌ها تا آنجا پیشرفت که یک سیستم اطلاعاتی بین المللی جهت مقابله با چالشهای جدید فراهم شود. یک برنامه پیشرفته توسط INEGI،اداره مرکزی آمار ، جغرافیا و انفورماتیک مکزیک ، طراحی و اجرا شد.
این برنامه شامل هفت قسمت می شود : عدم تمرکز – زیربنا – روش شناسی – آموزش – هماهنگی – تولیدات جدید و فعالیتهایی در جهت ارتقاء فرهنگ عمومی آمار در بین مردم .
سهم برنامه مدرنیزاسیون INEGI در اجرای اهداف بین المللی مختصراً ذکر شده است .
سیستم اطلاعاتی یکپارچه و بهنگام شده به بسط مشارکت مردمی و همینطور به طراحی سیاستهایی با هدف ارتقاء وتوسعه اقتصادی جهت بهبود استانداردهای زندگی افراد، کمک می کند. اگر چه فعالیتهای آماری از دیدگاه فنی و علمی جالب توجه است اما برتری آن دراینست که امکان کمک به افراد جهان در بدست آوردن عدالت و زندگی بهتر را فراهم می کند.
واژه های کلیدی : آمار های رسمی – تحول جهانی – نوگرائی نهادی – سیستم اطلاعات ملی – تمرکز زدایی – زیربنا – روش شناسی – آموزش – محصولات جدید – فرهنگ آماری – دموکراسی – توسعه – اهداف بین المللی
1 – مقدمه
در این بخش بر روی جوانب مختلف آمارهای رسمی و سهم آن در دموکراسی وتوسعه سیاسی – اقتصادی نگاه ویژه خواهم داشت . منظور نگاه عمیق به اهداف آمارهای رسمی ،منابع تخصیص داده شده به آن و مزایای ناشی از این سرمایه گذاری می باشد. همانطور که می‌دانیم تقلیل منابع مالی در برخی کشورها هم در آمارهای رسمی و هم در پایگاههای آموزش و پژوهش آماری ، موجب افزایش نگرانی در مشاغل وابسته به علم آمار شده است . بنابراین براین باوریم که در میان سایر فعالیتها، توسعه نقش آمار ، توجه به کارهای سودمند و سهم مثبت در جامعه مدرن ، به ایجاد انگیزه بیشتر در فعالیتهای آماری و افراد شاغل در آن کمک
می کند. استدلالها و تجربیات ارائه شده عمدتاً به آمارهای رسمی منسوب می شود. وهنوز این احساس وجود دارد که منحصراً در ارتباط با جهان در حال توسعه نیست
در بخش اول شرح تاریخی مختصری داده و درباره خاستگاه آمارهای رسمی در آمریکای مرکزی صحبت می شود. و سپس درباره بازتابهای آن در موقعیت کنونی جهانی و تاثیرش بر ( حرفه آماری ) ( یا مشاغل وابسته به علم آمار ) بحث می شود. در ادامه تاثیری که بر ساختار و منابع آماری مکزیک داشته است ، مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. و سرانجام برخی ملاحظات در سهم آمار در دموکراسی و توسعه ارائه می شود.
2 – آمارهای رسمی در امریکای لاتین
چندین نقطه در جهان محل به وجود آمدن تمدنهای پرثمر می باشد. این فرهنگها مانند اغلب فرهنگها به ما نشان می دهند که اطلاعات سیستماتیک در مورد محیط فیزیکی و مردمان ، کمک می کند تا احتیاجات افرادمشخص گردد و میزان پتانسیل هر جامعه ای روشن شود. جای تعجب نیست که ملل جهان به دانستن در مورد خودشان و اطرافشان اهمیت زیادی می‌دهند. با داشتن اطلاعاتی که در فصول زمان و با دقت جمع شده‌اند می توانند معایب ناشی از عدم اطمینان و زندگی بر اساس اتفاق را کاهش دهند. همانگونه که می‌دانیم حسابها ،روشها و تکنیکهای آماری به تولید اطلاعات دقیق با جنبه های پر ارزش کمک می‌کنند . مانند سایر مناطق جهان ، درآمریکای لاتین نیز از زمانهای قدیم این موضوع شناخته شده بوده است . در فرهنگهای قدیمی این منطقه ، نشانه های زیادی وجود دارد که توجه آنها را به اطلاعات آماری بعنوان یک موضوع اساسی نشان می‌دهد . بعنوان نمونه می‌توان از تمدنهای بزرگی مانند آزتکها، مایاها ،المکها و اینکاها که هزاران سال پیش در قاره آمریکا شکل گرفته اند نام برد، که دارای مطالعات سیستماتیک آماری بوده‌اند. اینها در اسناد تاریخی نشان داده شده اند که اکنون جزئی از میراث فرهنگی می باشند. علاوه بر این نزدیک مکزیکوسیتی محلی با تپه های سنگی وجود دارد بنام « پنوهوالکو» در زبان محلی ، یا « کونتادرو» در زبان اسپانیائی به معنای « محل شمارش». نوشته‌های موجود می‌گوید این تپه حدود 1000 سال بعد از میلاد ، توسط «چی‌چی‌مکا» ها ساخته شد. این تپه متشکل از سنگهائی بود که هر کدامشان به هر فرد ساکن در آن محل جهت محاسبات آماری اختصاص داده شده بود. در واقع ، برخی بررسی‌ها نشانگر اینست که این مکان یک بانک اطلاعاتی حاصل از سرشماری در قرن 11 میلادی بوده است . درزمان کریستف کلمب در سال 1492 میلادی، این تمدنهای آمریکائی با فرهنگ اروپایی در آن زمان، تماس برقرارکردند. این واقعه که با برخورد دو دنیا از آن یاد می شود، به تاثیر متقابل ژرفی بر زندگی و درک جهان منجر شد. روشهای آماری که توسط سرخپوستان آمریکایی ، استفاده می‌شد، در واقع در طول دوران بعد از کشف آمریکا ، با قدرت اجرایی اروپائی در جمع آوری آمار تکمیل شد . بنابراین ،روشهای جدیدآماری و راهنمای اولیه برگرفته از خصوصیات ناحیه آمریکایی قدیم بودند.
بعدهاهمچنان که کشورها شروع به تغییر و تحول از حالت جامعه اولیه کشاورزی به سمت صنعتی شدن کردند،دولتهای تازه استقلال یافته آمریکای جنوبی و مرکزی همگی واحدهایی اداری واجرایی برای بخش آمارهای رسمی تاسیس کردند. وظایف این واحدها چه در گذشته و چه در حال حاضر ، گردآوری اطلاعات سیستماتیک بعنوان مأخذ و پایه ای برای شکل‌گیری تصمیم‌گیری‌ها بوده است . و اکنون هزار سال پس از اولین تلاشهای سیستماتیک برای تولید اطلاعات آماری درآمریکای لاتین ، پنج قرن بعد از آغاز برتری اروپایی و یک قرن بعد از شروع صنعتی شدن ، از اطلاعات آماری بعنوان یک فاکتور قاطع در توسعه کشورها یادمی‌شود.
3- تحول جهانی
تاریخ پربار آمار در آمریکای مرکزی و جنوبی و دیگر نقاط جهان نشان
می دهد که فعالیتهای آماری از قدیمی ترین تلاشهای بشر بوده است. در هر حال شرایط حاضر اهمیت وظایف ما را بعنوان آمارشناس در هزاره جدید تعیین می نماید.
بتازگی تغییرات وسیعی را در جهان شاهد هستیم . تقریباً تمامی کشورها وارد فرایند تحولی شده اند که طی این فرایند احتیاجات امروزی افراد تامین میشود. جوامع حال حاضر – کشورهای با قدمت زیاد – کشورهای تازه استقلال یافته – اتحادیه های بین المللی و احزاب سیاسی همگی وارد این فرایند مدرن شده‌اند.
استراتژیهای مربوط به این فرایند تحول ، در برخی موارد بر پایه توسعه دموکراسی استوار است . در برخی دیگر ، بر ایجاد بازارهای جدید اقتصادی و در برخی دیگر مکانیزم‌ها طوری مهیا می‌شوند که اجازه توسعه بهتر سیاسی را می‌دهند.
پدیده نوگرائی ، دنیایی به هم وابسته و رقابتی را بوجود آورده است که در آن هیچ‌کس نمی‌تواند جدا باقی بماند و بافتش طوری است که در آن ، کارشناسان مثل دوره های پیشین تاریخی ، وظایف فعالی برای اجرا دارند. دراین وضعیتی که جهان ما قرار دارد ، آینده هیچ ملیتی تضمین شده نیست . و عقب ماندگی بمعنای دسترسی به سود کمتر می باشد. چرا که هرکشوری بایدتلاشهای خود را هدایت کند، استراتژی خود را تعیین کند ،آنرا با شرایط خود تطبیق داده تا بیشترین فایده را از استعدادهای بالقوه‌اش ببرد. در مسئله مربوط به مکزیک استراتژی مدرن شدن در برنامه حکومتی پرزیدنت سالیناس ،بصورت خلاصه شده ، در برنامه توسعه ملی در طول سالهای 94- 89 آورده شده است . مقدمه اصلی این برنامه تحول وسیع سیاسی – اقتصادی و اجتماعی می باشد.
4 – فعالیتهای آماری در مکزیک
به این دلایل من مایلم بطور مختصر برخی از عناصر کارهای مربوط به آمار رسمی در مکزیک را یادآوری می‌کنم تا اینکه توضیح دهم چگونه این امر جهت پاسخگویی به یک ملت و یک جهان در عرصه دگرگونی تغییر یافته است. در مکزیک هماهنگی آمارهای رسمی برعهده موسسه آمارها و اطلاعات جغرافیایی (INEGI) می باشد.
اخیراً این موسسه شامل یک مقام ریاست، شش دفتر عمومی در ادارات مرکزی و ده تقسیمات منطقه ای امکان خدمات رسانی به جمعیت متجاوز از 82 میلیون نفر ساکن در سرزمینی به مساحت 2 میلیون کیلومتر مربع را فراهم می‌آورد.
اولین دفتر در INEGI دفتر مرکزی آمار است که بعنوان اداره آمار مکزیک مطرح می‌باشد. این دفتر در بین بسیاری دیگر از پروژه‌ها ، اجرای سرشماریهای مربوط به جمعیت ، مسکن ،اقتصاد و کشاورزی و تعداد زیادی از آمارگیریهای خانواری و کارگاهی را بر عهده دارد .این دفتر محاسبات مربوط به حسابهای ملی ، تراز تجارت و بسیاری از آمارهای اجتماعی و اقتصادی را انجام می دهد .همچنین این اداره فعالیتهای انجام شده توسط حکومتهای ایالتی و دیگر نهادهای فدرال و خصوصی که به نوبه خود در سیستم آماری ملی سهیم هستند را هماهنگ می‌کند.
دومین دفتر در INEGI ، دفتر مرکزی جغرافیا است . این دفتر از عسکبرداریهای هوائی ، سنجش از دور و فعالیتهای زمینی جهت انجام امور مطالعاتی بزرگ جغرافیایی مکزیک و بسط و توضیح کارتوگرافی موضوعی و پایه ای کشور ،جنبه‌های دربرگیرنده هیدرولوژیکی( آبشناسی)، ژئولوژیکی( زمین شناسی ) و خاکشناسی استفاده می‌کند. ترکیب اداره مرکز آمار مکزیک و دفتر مطالعات جغرافیایی بصورت یک نهاد واحد دارای پیشینه‌ای هزار ساله است . و از لحاظ سهولت و دقت درارجاع اطلاعات اجتماعی – اقتصادی در محدوده ویژه خود منافع زیادی را بدنبال دارد.
INEGI همچنین شامل دفتر مرکزی انفورماتیک دولت می باشد که سیاست توسعه انفورماتیکی را برای مکزیک پی‌ریزی می‌کند و استفاده از کامپیوترها را در دولتهای ایالتی و شهری افزایش می‌دهد و رهنمودهای مربوط به خریداری تجهیزات و خدمات کامپیوتری بخش دولتی را تنظیم می کند. اینها سه دفتر از شش دفتر عمومی موسسه های ملی آمارها و اطلاعات جغرافیایی مکزیک هستند.
توضیح مختصر درباره برخی از ساختارهای مرکزی (INEGI) یک دیدگاه عمومی راجع به فعالیتهای مربوط به آمارهای رسمی در مکزیک را ارائه می دهد. اماچیزی که دارای بیشترین اهمیت است . انعکاس عرصه‌هایی است که حاکی از این است که این نهاد مانند دیگر نهادها بزودی در دهه 1990 با یک دهکده جهانی و دنیایی که در آنها اجزاء به هم وابسته هستند و با یک کشوری که به جریان نوگرائی سپرده شده مواجه می شود.
5 - نوگرائی نهادی :
از همان روزی که پرزیدنت سالیناس در سال 1988 به روی کار آمد ، جهت پی‌ریزی برنامه‌ای که هدف آن برآورد کردن تقاضا برای اطلاعاتی که بسیار سریع در حال رشد بودند، بود، INEGI را تشکیل داد . قبل از تعیین ویژگیهای تکنیکی برنامه ، استراتژی مورد نظر ،جستجو برای بدست آوردن یک برتری بالای سیاسی برای اطلاعات آماری بود که منجر به یک حمایت بودجه‌ای قویتر گردید. بر خلاف وجود یک برنامه تثبیت اقتصادی محکم که منجر به قطع بودجه در بسیاری از آژانسهای دولتی و سازماندهی مجدد بخش دولتی شد ، بودجه INEGI بطور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافت . در واقع می‌توان گفت بعنوان بخشی از اصلاحات ایالت ، منابع عمومی از بخش کم اهمیت ( مانندشرکتهایی که دولت مالک آنها بود) به بخش استراتژیک تقویت کننده مانند تولید و انتشار اطلاعات آماری ، تخصیص داده شد.
ممکن است در زمینه گستردگی این فرایند یادآوری شود که در سال 1988 ، بخش عمومی در مکزیک نزدیک به 20 درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌داد . در سال 1991 بعداز کاهش نواحی اداری و خصوصی سازی شرکت مخابرات ، بانکها و خطوط هواپیمایی و دیگر دارائیها ، این میزان به 16 درصد کاهش یافت. بنابراین بخشهای فعالیتی ایالت دوباره مشخص شدند. و در میان دیگران،اطلاعات آماری بعنوان ناحیه ای که دارای بالاترین برتری برای فعالیت دولتی است مشخص شد.
بنابراین INEGI قادر به تقویت و تحکیم فعالیتهای جاری و در دست گرفتن فعالیتهای جدید که همگی با هدف افزایش کارآئی نهادی بودند ، شد. (INEGI ) در دگرگونی فرایند کشور جای داده شد و اکنون برنامه نوسازی خود را اجرا می کند. بطوری که در طیف وسیعی از اصلاحات درمکزیک سهیم است. این برنامه برتری سیاسی و حمایت را در پی داشت و شامل برخی جنبه های جالبی است که من مایلم بطور مختصر درباره آن بحث کرده تا بدون شک به برخی از گزینه های فراوانی که ممکن است بطور موثر نقش آمار شناسان را افزایش دهد ، اشاره کنم .