مواد مخدر به آن دسته از ترکیبات شیمیایی گفته میشود که مصرف آنها باعث دگرگونی در سطح هوشیاری مغز شود.
مواد مخدر را به چهار گروه اصلی تقسیم می‌کنند:
1) depressant
مواد مخدری که واکنش های مغز را آهسته میکند.
اثرات: کم شدن سرعت تنفس و ضربان قلب - کم شدن فشار خون - خواب آور
(هروئین، تریاک، مورفین)
2) stimulant
مواد مخدری که به سیستم عصبی بدن سرعت میبخشد.
اثرات: بیشتر شدن سرعت تنفس و ضربان قلب، بیشتر شدن فشار خون، جلوگیری از خواب
(کوکائین- نیکوتین)
3) hallucinogen
مواد مخدری که باعث حالت‌هایی مثل هذیان میشود.
اثرات: از دست دادن حافظه؛ لرزش؛ حالت استفراغ و عوض شدن اخلاق
(PCP- LSD)
4) inhalant
مواد مخدری که از طریق استنشاق استفاده میشود.
اثرات: آهسته شدن فرآیند مغز، بیشتر شدن ضربان قلب و سردرد
(ماری‌جوانا)
سرعت مسمومیت توسط مواد مخدر:
- خوردن: بین 20 تا 30 دقیقه
- تزریق کردن در رگ :بین 15 تا 30 ثانیه
- تزریق کردن در ماهیچه: بین 3 تا 5 دقیقه
- استنشاق: بین 5 تا 8 ثانیه
- ریختن در چشم: بین 3 تا 5 دقیقه
آثار مواد مخدر بر مغز
مهم‌ترین محل تاثیر مواد مخدر بر مغز است. در مغز گیرنده‌هایی وجود دارد که این مواد بر آنها اثر می کنند. این گیرنده‌ها به 3 گروه تقسیم می شوند:
1- اثر بر گروه اول سبب تنظیم و کاهش احساس درد، کاهش فعالیت مرکز تنفس، یبوست و اعتیاد میشود.
2- اثر برگیرنده های دوم سبب کاهش احساس درد و افزایش حجم ادرار میشود.
3- اثر مواد مخدر بر گیرند های گروه سوم سبب کاهش احساس درد میشود.
اثار سوء مواد مخدر
در شرایط معمولی وقتی بشر از انجام دادن کاری لذت ببرد و به عبارتی دیگر پاداش بگیرد، از مناطق پایینی مغز او موادی به اسم دوپامین و نوراپی نفرین ترشح میشود و بر روی قشر و سایر مراکز حیاتی آن اثر میکند و احساس لذت و پاداش به او دست می‌دهد و سعی در تکرار آن عمل دارد. یکی از آثار سوء مواد مخدر فعال شدن همین سیستم است. بنابراین کسانی که یک بار با این مواد آشنا می‌شوند چون سیستم پاداش در مغز آنها تقویت شده، تمایلی شدید به تکرار مصرف آن پیدا می‌کنند. از بین مواد مخدر هروئین به سهولت در چربی حل میشود. مغز انسان نیز مقدار زیادی چربی دارد و بنابراین در مقایسه با مرفین و مشتقات آن، هروئین پس از مصرف در زمان کوتاه‌تری روی مغز اثر میکند. کدئین نیز که از مشتقات تریاک است به آسانی در سیستم گوارش جذب شده و در بدن تبدیل به مرفین میشود. در یک مطالعه روشن شده است که در معتادان، یکی از آثار سوء مصرف مواد، کاهش جریان خون در بعضی از نواحی مغز است.
اثرات مواد مخدر بر رفتار
1- این مواد حالت خمودگی، ابر گرفتگی شعور ایجاد می‌کنند یعنی می‌توانند بیداری بیش از حد بشر را کاهش دهند. مواد مخدر و الکل این حالت بیداری بیش از حد را کاهش می‌دهد. بنابراین آنهایی که کار فکری شدید، یکنواخت و خسته کننده می‌کنند با اولین آشنایی‌ها در معرض ابتلای به اعتیاد هستند و مواد مخدر و الکل ابتدا ظاهرا آنها را آرام میکند اما پس از مدتی قدرت مبارزه، کار و ثمر بخشی را از آنها می‌گیرد.
2- قسمت اعظم دردهای بشر روانزاد است، انواع کمر دردها، پشت درد، سردرد، دل دردهای مزمن، دردهای عضلانی و استخوانی، می‌تواند جنبه روانی داشته باشد. کسانی که با مراجعه به پزشکان مختلف و استفاده از روشهای مرسوم فرهنگی، تسکینی برای درد خود نمی‌یابند، در مقابل مواد مخدر بسیار آسیب پذیر هستند. این مواد اصل درد و عامل ایجاد کننده درد را از بین نمی‌برند فقط شخص را نسبت به درد بی تفاوت می‌کنند. مثلاً اگر کسی شکستگی داشته باشد، درد ایجاد شده سبب کم حرکتی یا بی حرکتی عضو شکسته شده میشود و فرصتی برای محل شکسته ایجاد میشود تا استخوان سازی صورت گرفته و محل شکستگی ترمیم یابد اما مواد مخدر واکنش انسان را به درد که همان بی حرکتی و کم حرکتی است از بین برده و عضو حرکت کرده می‌تواند جوش خوردن شکستگی را به تأخیر بیندازد.
3- در مسیر اعتیاد؛ بتا آندورفین‌ها که مواد شبه مخدر درون زا هستند کاهش می‌یابد، زیرا با ورود مواد مخدر خارجی جای شبه مرفین‌های مفید و تولید شده در بدن شخص را می‌گیرد. بنابراین پس از ترک اعتیاد و در حین آن که مواد مخدر خارجی به بدن نمی‌رسد و مغز، دیگر مواد شبه مرفین درون زا ترشح نمی‌کند، درد و حالت روحی ناخوش و اضطراب و بی‌قراری در شخص زیاد است که البته پس از مدتی که از ترک بگذرد مجدداً مغز مواد لازم را ترشح خواهد کرد.
4- با کاهش آندورفین‌ها در مغز شخص معتاد و بدن او، خاصیت دشمن کشی مونوسیت‌‌ها که از سلول‌های دفاعی بدن هستند کاهش می‌یابد. بنابراین شخص معتاد نسبت به افراد سالم به عفونت‌ها حساستر است و زودتر مبتلا میشود.
اثرات مواد مخدر بر بدن
1- مواد مخدر آن دسته از سلول های دفاعی بدن را که مسئول از بین بردن مهاجمان به بدن هستند، کاهش می‌دهند و نیز با کاهش فعالیت آنها، می‌توانند سبب رشد سلول های سرطانی شوند
2- تمامی داروهای مخدر و روانگردان، مغز و نواحی مختلف بدن را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند و تعادل شیمیایی بدن را بر هم می‌زنند.
مواد روانگردان
تاثیرات روانی مواد مخرب بر هیچکس پوشیده نیست. در ذیل اشاره مختصری به انواع مواد روانگردان و اثرات آن شده است.
مواد روانگردان به 4 گروه تقسیم بندی می‌شوند:
STIMULANT (محرک‌ها): افزایش انرژی، هوشیاری ذهنی و فعالیت جسمانی، کاهش خستگی، سرکوب گرسنگی، افزایش ضربان قبل و فشار خون. مثال: کوکائین و کافئین.
DEPRESSAN (سرکوبگرها): کاهش انرژی، هوشیاری ذهنی، ضربان قلب، فعالیت جسمانی و سرعت تنفس، کاهش سرعت عکس العمل،خواب آور و القاء حالت رویا. مثال: الکل ، مرفین و هروئین.
HALLUCINOGENS (توهم زاها): تغییر و اختلال در خلق و خو، ادراک و حواس بینایی، شنوایی و احساسات، القاء حالت رویا. مثال: ماری جوآنا و ال اس دی.
NARCOTICS (مخدرها): القاء بی‌حسی، کرختی،رخوت و خواب شدید.
انواع گیاهان روان گردان
OPIUM POPPY (خشخاش)
داروهای استخراجی: هروئین، مورفین، کدئین، تریاک..
CANNABIS SATIVA (شاهدانه)
داروهای استخراجی: RAHYDROCANNABINOL که ماده ای مسکن، شل کننده عضلات، خواب آور و آنتی بیوتیک است.