تاثیر عاشورا بر شکل گیری انقلاب اسلامی
پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 در ایران که خارج از تمامی معادلات سیاسی و فارغ از تئوریهای عرصه سیاست و انقلابات دیگردر جهان بود، تمامی تئوری پردازان و اندیشمندان و نخبگان علم سیاست در جهان را با حیرت و تعجب مواجه کرد بطوری که خانم پرفسور تداسکاچپول که کرسی استادی در دانشگاه کلمبیا را داراست می گوید :
" سقوط اخیر شاه ایران و به راه افتادن انقلاب ایران بین سالهای 1977 – 1979 باعث تعجب ناگهانی ناظران خارجی از دوستان آمریکایی شاه گرفته تا روزنامه نگاران و متخصصین سیاسی و علوم اجتماعی از جمله افرادی مثل من که متخصص مسائل انقلاب هستم گردید . همه با علاقه و شاید بهت زدگی تحقق وقایع جاری را مشاهده می کردیم و این تحقیق برای بنده غیر قابل اجتناب بود . بیش از همه به خاطر اینکه انقلاب ایران از جنبه های مختلف غیر عادی اش مرا تحت تاثیر خود قرار داد ."
حتی بسیاری از این اندیشمندان اذعان کردند که انقلاب ایران فراتر از تئوریهای سیاسی بوده است . صاحبنظران مقالات و کتب زیادی در این ارتباط به رشته تحریر در آورده اند از جمله خانم تداسکاچپول ، ماروین زونیس، حامد الگار ، آصف حسینی ، چارلزتیلی ، جرالد گرین ، مایکل فیشر ، نیکی کدی ، فرد هالیدی ، جان فوران و... این اندیشمندان به تحقیق و بررسی عوامل شکل گیری انقلاب ایران پرداختند اما آنچه که در این میان نمود پیدا می کند یک مسئله مهم است که اکثریت قریب به اتفاق این صاحبنظران به آن اذعان می کنند و آن تاثیر گذاری حماسه عاشورا درشکل گیری انقلاب ایران است . مکتب حیات بخش و تعالی ساز امام حسین (ع) آنچنان تاثیری در شکل گیری انقلاب ایران داشته که تمامی اندیشمندان را تحت تاثیر خود قرار داده است .
مایکل فیشر استاد دانشگاه هاروارد در این باره می نویسد:: " پارادایم کربلا حماسه ای ارزشی با توان بسیجی بسیار زیاد محسوب می شود که نقش اصلی را در انقلاب ایران بازی می کرد " از طرف دیگر خانم پرفسور تداسکاچپول در مقاله (( دولت تحصیل دار و اسلام شیعه در انقلاب ایران)) که در سال 1982منتشر کرد اعتراف می کند که درک وی از نقش ممکن نظامهای عقیدتی و مفاهیم فرهنگی در شکل دادن به کنشهای سیاسی تعمیق یافته و این امر به دلیل نقش رهبری و ایدئولوژی در انقلاب ایران است.
"وجود یک ایدئولوژی ریشه دار در جامعه تشیع با نمادها و اسطوره های خاص که در آن برای توجیه شهادت طلبی و ایثار و در نتیجه رویا رویی آسان با مرگ در مقابل سرکوبگری رژیم استفاده می شد از عوامل مهم بروز انقلاب ایران بود. ".
به خاطر همین مسئله است که خانم اسکاچپول که 40 سال در مورد انقلابات بزرگ جهان تحقیق کرد و از نظریه پردازان بزرگ در این زمینه است می گوید ((اگر در دنیا یک انقلاب ، آگاهانه ساخته شده باشد آن انقلاب، انقلاب ایران است ))از نظر او مجموعه ای از عناصر فرهنگی ریشه دار در تاریخ اسلام شیعه و نیز اسطوره بنیادین تشیع یعنی امام حسین (ع)، مراسم مذهبی و شبکه مساجد و روحانیت به گونه ای هوشیارانه انقلاب اسلامی را بوجود آورده است .
پروفسور چارلز تیلی استاد جامعه شناسی دانشگاه لندن نیز با بررسی انقلاب اسلامی ایران به این نتیجه می رسد که" با اوج گیری فرایند انقلابی ، روحانیون با استفاده از منابع فرهنگی توانستند حس یگانگی افراد و گروهها را با ایدئولوژی جنبش تقویت کند "
یکی از اندیشمندانی که بصورت بسیار زیبا و ماهرانه به تبیین انقلاب اسلامی ایران می پردازد پرفسور میشل فوکو فیلسوف شهیر فرانسوی است. او می گوید:
" بخشی از خواستگاه اقتدار گرایی در اندیشه سیاسی اسلام بنیاد نظام سیاسی اسلام است که به جای محوریت دولت – ملت بر امامت – امت استوار است"
از نظر میشل فوکو مذهب شیعه خصوصیاتی دارد که فرهنگ غرب فاقد آن است :
اعتقاد به امام زمان(عج) و نقش او در زندگی مردم.
وجود روحانیت شیعه و نقش آن در حفظ دین
میشل فوکو در مورد اهمیت مرجع تقلید می گوید وقتی با یک خلبان بوئینگ مصاحبه می کردم جواب داد
(( گرانبهاترین ثروتی که ایران از قرنها پیش تاکنون داشته در فرانسه پیش شماست(حضور حضرت امام در نوفل لوشاتو)،خوب نگهداریدش . فوکو معتقد است که مذهب در ایران روح یک جهان بی روح است .
او در مورد شخصیت حضرت امام (ره) می گوید:.
((شخصیت آیت ا... خمینی پهلو به افسانه می زند . هیچ رئیس دولتی و هیچ رهبر سیاسی ای ،حتی به پشتیبانی همه رسانه های کشورش نمی تواند ادعا کند که مردمش با او پیوندی چنین شخصی و نیرومند دارند ))
آری وجود رهبری بزرگ با اعتقادی راسخ که فرهنگ ایثار و شهادت در تمامی وجودش رسوخ کرده آنچنان حماسه ای می آفریند که دانشمندان مشهور علم سیاست را بهت زده و حیرت زده کرده است . در این باره دیلیپ میرو استاد دانشگاه لندن با توجه به نقش سنن و شعائر اسلامی در ایجاد نگرش در فرایند انقلابی و هدایت آن به سمت پیروزی و نیز شکل گیری دولت اسلامی به بررسی میراث اسلامی و شکل گیری تشیع و روابط شیعیان و علمای شیعه در طول تاریخ می پردازد همچنین خانم اسکاچپول در این باره می گوید: "امام خمینی ( ره ) با داشتن سابقه انقلابی و مبارزاتی و برخوردار بودن از رفیعترین جایگاه مذهبی ( مرجعیت ) و شهرت گسترده توانست خشم و نا رضایتی یک جامعه چند دسته ای را بسوی یک هدف واحد متمرکز کند." در تمامی این تحلیلها چیزی که بیش از دیگر عوامل نمود پیدا می کند این جمله است که فوکو می گوید (( روح انقلاب اسلامی در این حقیقت نهفته است که ایرانی ها از خلال انقلاب خود در صدد ایجاد تحول و تغییر در خویش بودند))
از طرف دیگر رابرت گراهام می گوید :" واقعیت اینست که روحانیت شیعه در ایران‌در میان مردم زندگی نموده و ارتباط بسیار نزدیکتری با آنها داشته است از طرف دیگر شبکه ارتباطی روحانیت سیستم مسجد ، قدرت تماس با همه اقشار مردم را برای روحانیون فراهم کرده بود این امر عامل اصلی انقلاب ایران بود ."
یاووز ازوگز اسلام شناس آلمانی "پیروزی انقلاب اسلامی در ایران باعث شد اسلام حیات دیگری بیابد و جنبشهای آزادی بخش را در منطقه و جهان بوجود آورد"