تحقیق مقاله زندگى‏نامه ملا احمد نراقى

ایران اسلامى با تاریخ درخشان مهد پرورش علماء، و دانشمندان بزرگ مسلمانى بوده است که به داشتن این ستارگان علم و فضیلت مباهات دارد.

یکى از این بزرگان علامه مولى احمد بن محمد مهدى نراقى، معروف به فاضل نراقى  (م 1245 ق) است. وى در چهاردهم جمادى الثانى، در عهد سلطنت کریم خان زند در سال 1185 ق در خاندان علم و فضیلت در نراق دیده به جهان گشود.

وى دوران نوجوانى و جوانى را در شهر کاشان و در محضر پدر بزرگوارش محقق نراقى (م 1209 ق) حدود سال‌هاى 1190 تا 1205 در پانزده سال اواخر عمر پدر بزرگوارش به تحصیل دوره‏هاى مقدمات، سطح و خارج گذراند و عمده تحصیل وى در این ایام مى‏باشد.

وى در حالی که در سال 1205 به درجه اجتهاد نائل شده بود همراه پدر بزرگوارش به عتبات عالیات مشرف و مراتب عالى تحصیلات حوزوى را در آنجا مى‏گذراند.

ملااحمد از همان دوران جوانى مسئولیت مرجعیت و ریاست و زعامت دین و دنیاى مردم کاشان و قسمت‌هاى وسیعى از ایران را برعهده داشت و سخنان معاصرین و علماى پس از وى شاهد بر این مطلب مى‏باشد.

در آنجا از محضر بزرگانى همچون سید محمد مهدى بحرالعلوم (م 1212 ق)، سید على طباطبائى، صاحب الریاض (م 1231 ق)، سیدمهدى شهرستانى (م 1216 ق)، شیخ محمدجعفر نجفى (م 1228 ق)، استفاده‏هاى وافرى برده و به تدریس، تحقیق و تألیف مى‏پردازد (1) هنوز بیش از چهار سال از اقامت وى در نجف اشرف نمى‏گذشت که به خاطر وفات پدر بزرگوارش در سال 1209 ق به ناچار به کاشان باز مى‏گردد و به جاى پدرش مسؤلیت اداره حوزه علمیه، تدریس و خدمت به مردم آن سامان را به عهده مى‏گیرد.

حوادث سیاسى و اجتماعى زمان وى

یکی از حوادث سیاسی عصر وی قتل محمد خان قاجار در سال 1212 ق است. فتحعلى شاه که پس از او به حکومت رسید با توجه به ایمان دینى مردم و از باب مصلحت و براى مشروعیت دادن به حکومتش به دنبال جلب نظر علما بود وى در هنگام جلوس بر تخت سلطنت از شیخ جعفر نجفى معروف به کاشف الغطاء که از بزرگان فقها در زمان او بود اجازه گرفت و سپس از ملا احمد که بزرگترین شخصیت علمى و مرجع شیعیان ایران بود درخواست نمود که رساله عملیه‏اى را تألیف نماید تا به دستورات آن عمل شود ملا احمد به دلیل تمایل شاه رساله وسیله النجاه را در دو مجلد نوشته به او هدیه نمود.

فرزندان

در مقدمه معراج السعاده چاپ امیر کبیر، فرزندان ملااحمد را دو پسر ذکر نموده‏اند به نام‌هاى حاج ملامحمد معروف به حجت الاسلام و ملقب به خاتم المجتهدین که داماد میرزاى قمى صاحب قوانین بوده است.

طرح مبحث ولایت فقیه، نمونه‏ایى بارز از ابتکارات احمد نراقی مى‏باشد وى بر خلاف اکثر فقهاى قبل از خود به این بحث به صورت یک مسئله فرعى جزئى نگاه مى‏کردند و آن را در امور حسبیه و صرف موارد زکات و خمس منحصر مى‏دیدند، بین حکومت اسلامى و مبحث ولایت فقیه جمع نموده و آن را به صورت مفصل و منسجم مطرح نموده است.

و پسر دیگر وى نصیرالدین نام داشته که فردى فاضل و دانشمند و ادیب بوده و داراى تألیفات زیادى است. اما آنچه در کتب تراجم دانشمندان و فقهاى شیعه ذکر شده 4 پسر فاضل و دانشمند وى بدین شرح است: ملامحمد (1215  1297 ق) معروف به عبدالصاحب، محمد نصیر (1219 1273 ق) ابوتراب (1221 1262 )، محمد جواد (1222 1278 ق) که تفصیل آثار و تألیفات آنان خواهد آمد.

شاگردان ایشان

اگر چه شاگردان ملااحمد زیاد بوده‏اند و آن چنان که در مقدمه کتاب خزائن وى، استاد على‏اکبر غفارى نقل نموده که بیش از 20 اجازه از وى موجود است که در نزد فاضل معاصر حسن نراقى موجود است (2) اما نام بعضى از آنان که در دسترس مى‏باشند عبارتند از:

1 شیخ مرتضى انصارى (م 1281 ق) وى بین سال‌هاى 1241 تا 1244 در اواخر عمر شریف ملا احمد از محضر وى استفاده نموده است.

2 برادر فاضل و دانشمندش محمدمهدى بن محمد مهدى نراقى (م 1286 ق) معروف به آقا بزرگ.

3 سید شفیع چابلقى (م 1280 ق) .

4 محمد حسن جاسبى.

5 فرزندش محمد بن احمد (م 1297 ق) ملقب به عبد الصاحب و معروف به حجه الاسلام، داماد محقق قمى .

6 برادرش میرزا ابوالقاسم کاشانى (م 1256 ق).

وى در سلسله مشایخ بسیارى از متأخرین از طریق شاگردانش به خصوص شیخ مرتضى انصارى مى‏باشد که مى‏توان از محدث نورى صاحب مستدرک الوسائل امام خمینى(ره) و مرحوم آیه الله عظمى نجفى مرعشى نام برد.

مرحوم ملااحمد نراقى (ره) در دیدگاه دیگران

- مقام معظم رهبرى:

ما از بچگى با مرحوم ملااحمد نراقى، به مناسبت خزائن نراقى، آشنا بودیم ... مرحوم(نراقى)، وحید [بهبهانى‏] و درس وحید را در آن اواخر، چند سالى درک کرده، بعد هم شاگرد تلامذه وحید، از جمله پدر بزرگوار خودش بوده است... شیخ [انصارى‏] در کاشان، چهار سال توقف کرده است... شیخ آدمى نبود که چهار سال در شهر کاشان، براى آب و هواى کاشان بماند؛ جز آن جاذبه قوى و آن ملایى مرحوم فاضل نراقى، کسى نمى‏توانست شیخ را در کاشان نگه دارد. مستند و کتاب عوائد هم جلوى چشم ماست؛ انصافا عوائد چه قدر کتاب خوبى است چه قدر جامع است، همه چیز در آن کتاب هست.(2)

ملااحمد نراقی در حالی که در سال 1205 به درجه اجتهاد نائل شده بود همراه پدر بزرگوارش به عتبات عالیات مشرف و مراتب عالى تحصیلات حوزوى را در آنجا مى‏گذراند.

- علامه طباطبایى صاحب تفسیر المیزان :

نراقیان (ملامحمد مهدى و ملااحمد نراقى) هر دو از علماى بزرگ اسلام و ناشناخته‏اند.(3)

- آیه الله العظمى فاضل لنکرانى:

این پسر و پدر یعنى علامه ملامحمد مهدى و ملااحمد نراقى علاوه بر این که شخصیت‏هاى علمى برجسته‏اى بودند داراى امتیاز خاصى از نظر اخلاق هم بودند؛ به طورى که دو کتاب اخلاقى یکى به نام «جامع السعادت» تالیف علامه محمد مهدى نراقى (پدر) و دیگرى هم به نام «معراج السعاده » تالیف مرحوم ملااحمد نراقى (پسر) در علم اخلاق، بسیار ارزنده و جالب است... کتاب «مستند الشیعه » تالیف مرحوم ملااحمد نراقى در فقه نوشته شده و مورد توجه بزرگان فقه و فقاهت بوده و هست. از مرحوم آیه الله سید محمد کاظم یزدى، «صاحب عروه الوثقى» نقل است که فرموده‏اند: کسى که کتاب «مستند الشیعه» را داشته باشد از همه کتاب‏هاى دیگر فقهى بى‏نیاز است.(4)

- شهید محراب آیه الله قاضى طباطبایى:

از این علامه (ملامحمد مهدى نراقى) که در علوم، دریاى بیکران بوده، فرزندى به وجود آمده که در مقام شامخ فقاهت و اجتهاد و شعر و ادب، شهرت و عظمت علمى در میان فقهاى شیعه به درجه اعلى بالا رفته است که عبارت از فقیه و مجتهد اکبر حاج ملااحمد نراقى صاحب کتاب «مستند الشیعه» است که در فقه و احکام شریعت تألیف کرده و شهرت بسزایى نموده است.(5)

- مرحوم ملا حبیب الله کاشانى در «لباب الالقاب فى القاب الاطیاب» فرماید:

ما با علامه ملااحمد نراقى معاصر بودیم و به خدمت ایشان مشرف شدیم. او عالمى فاضل و زیرک بود و جامع معقول و منقول بود. او که به «حجه الاسلام» معروف بود و تولیت مدرسه سلطانیه کاشان را به عهده داشت سرآمد علماى کاشان بود و از پدر بزرگوارش اجازه داشت.(6)

ملا احمد نراقی در عتبات عالیلت از محضر بزرگانى همچون سید محمد مهدى بحرالعلوم، سید على طباطبائى، صاحب الریاض، سیدمهدى شهرستانى، شیخ محمدجعفر نجفى، استفاده‏هاى وافرى برده و به تدریس، تحقیق و تألیف مى‏پردازد. هنوز بیش از چهار سال از اقامت وى در نجف اشرف نمى‏گذشت که به خاطر وفات پدر بزرگوارش به ناچار به کاشان باز مى‏گردد و به جاى پدرش مسؤلیت اداره حوزه علمیه، تدریس و خدمت به مردم آن سامان را به عهده مى‏گیرد.

- سید محمد شفیع حسینى چاپلقى بروجردى شاگرد ملا احمد نراقى در وصف استاد خود عالم مى‏فرماید:

فاضل، محقق مدقق، ماهر، دریاى ژرف، سرآمد علماى پیشین و پسین و جامع بین معقول و منقول، که در علوم فراوانى ید طولایى دارد.(7)