Cruise Control یا تثبیت کننده سرعت خودرو ؛ سیستم جدیدی محسوب نمی شود، این سیستم سالهاست در سایر کشورها بالاخص ایالات متحده آمریکا مورد استفاده قرار می گیرد اما در ایران تا سال گذشته و در پی نصب آن بر روی مدلهای سفارشی ایران خودرو، همچنین واردات خودروهای مجهز به آن، کمتر کسی با این سیستم آشنایی داشت و هم اینک نیز همچنان درصد بسیار زیادی از مردم حتی برخی صاحبان خودروهای مجهز به کروز کنترل از روش استفاده از آن اطلاعی ندارند؛ لذا جهت آشنایی بیشتر با این سیستم در ذیل به بررسی مورد مصرف، نحوه استفاده و نحوه عملکرد این سیستم خواهیم پرداخت.
۱- کروز کنترل چیست
به طور ساده می توان آن را ابزاری برای ثابت نگاه داشتن سرعت خودرو در میزان مورد درخواست راننده عنوان نمود. مثلا اگر سرعت را روی ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت تثبیت نمایید خودرو به صورت اتوماتیک تحت هر شرایطی این سرعت را برای شما ثابت نگه میدارد، حتی در سربالایی ها، سراشیبی ها و یا هنگام وزش باد مخالف سرعت شما تغییر نخواهد کرد، کروز کنترل علاوه بر این به شما این امکان را میدهد تا بدون نیاز به فشردن پدالهای ترمز و گاز و تنها با فشردن دکمه های دستی، سرعت خود را با هر بار فشردن دکمه ۱ کیلومتر بر ساعت افزایش یا کاهش دهید ( در مورد خودروهای با استاندارد انگلیسی این میزان ۱ مایل می باشد )، کروز کنترل در هنگام فشردن پدال ترمز و همچنین در مورد خودروهای دنده معمولی فشردن پدال کلاج از مدار خارج میشود، که البته به وسیله فشردن دکمه دیگری دوباره سرعت قبلی که توسط راننده تثبیت شده بود از حافظه سیستم قابل بازیابی است. کروز کنترل بسته به شرکت سازنده آن در سرعتهای زیر ۴۰-۵۰ کیلومتر قابلیت تثبیت سرعت را به شما نمی دهد چرا که این سیستم مخصوص مصارف جاده ای با ترافیک کم می باشد و نباید در سطح شهر از آن استفاده کرد، همچنین استفاده از آن در شرایط برفی و بارانی، جاده های پرپیچ و خم و برای رانندگانی که سابقه به خواب رفتن در هنگام رانندگی را دارند می تواند خطر آفرین باشد .
با شرایط رانندگی کشورمان هنگام استفاده از کروز کنترل باید حتما پای راننده به طور حایل آماده ترمز گیری باشد و اگر قرار باشد رانندگان محترم به دلیل عدم نیاز به فشردن پدال گاز به کارهایی چون نشستن چهار زانو و امثالهم در پشت فرمان دست بزنند، چه بسا شاهد اتفاقات ناگواری نیز بدلیل استفاده ناصحیح از این سیستم خواهیم بود و شاید بتوان عدم ورود خودروهای دارای کروز کنترل به کشور طی سالیان گذشته را نیز به پیش بینی های اینچنینی مسوولان، مرتبط دانست.
۲- نحوه کار با کروز کنترل
کروز کنترلها عموما دارای دکمه های Set/Accel ، Resume ، On/Off و Coast می باشند. محل قرارگیری این دکمه ها بسته به کارخانه سازنده خودرو، متفاوت می باشد؛ در برخی خودروها از جمله انواع آمریکایی دکمه های کروز کنترل در روی فرمان، در برخی خودروها بر روی دسته راهنما و یا دسته برف پاک کن و در برخی هم بر روی دسته جداگانه ای پشت فرمان و زیر دسته راهنما یا برف پاک کن قرار دارند و در انواع وطنی ( محصولات سفارشی ایران خودرو ) نیز دکمه ها بر روی دسته دنده قرار دارند که این سیستم بیشتر در خودروهایی که به طور دستی کروز کنترل بعدا بر رویشان نصب میشود و طراحی اولیه ای برای آن وجود ندارد،دیده می شود و کمتر خودروسازی دکمه های کروز کنترل را بر روی دسته دنده قرار می دهد؛ چرا که باعث جداشدن دست راننده از فرمان می شود. همچنین نگاه کردن راننده به دسته دنده برای پیدا کردن دکمه مورد نظر نیز می تواند حادثه آفرین باشد. اما بهترین محل قرارگیری که اکثر خودروسازان نیز دکمه ها را بر روی آن قرار می دهند همان روی فرمان خودرو است، و پس از آن نیز دسته های جداگانه پشت فرمان؛ چراکه استفاده دو منظوره بر روی دسته راهنما و برف پاک کن نیز امکان بروز اشتباه را بالا خواهد برد.
On/Off : سیستم کروز کنترل در اغلب خودروها به طور همیشگی فعال نیست و باید قبل از نیاز به آن، ابتدا آنرا روشن نمود، البته تعداد کمی از خودروها نیز فاقد دکمه های روشن و خاموش می باشند و کروزکنترل به صورت فعال در آنها روشن می باشد.
Set : پس از روشن نمودن سیستم، ابتدا باید بوسیله پدال گاز سرعت مورد نظری را، که می خواهید خودرو در آن سرعت ثابت بماند، بدست آورده و سپس با فشردن این دکمه سرعت در همان مقدار ثابت می ماند و از این پس نیازی به باقی ماندن پا بر روی پدال گاز نیست. در صورتی که بدلایلی چون سبقت گیری نیاز به سرعت بالاتری داشته باشید با فشردن پدال گاز می توانید سرعت خود را افزایش دهید و به محض رها سازی مجدد پدال، سرعت تثبیت شده قبلی از طرف کروزکنترل دوباره اعمال می شود.
در صورت فشردن پدال ترمز و یا گرفتن کلاج نیز کروزکنترل از مدار خارج می گردد و دیگر مانند گاز دادن با برداشتن پا از روی پدال نیز فعال نخواهد شد.
Resume : پس از ترمزگیری و یا گرفتن کلاج می توانید با استفاده از این دکمه سرعت تثبیت شده قبلی را دوباره از حافظه سیستم بازیابی نمایید. در مواردی بجای Resume از کوتاه شده آن Res نیز استفاده می شود.
Accel : مخفف لغت Accelerate به معنای افزودن بر سرعت می باشد در برخی موارد هم به اختصار Acc نوشته می شود. با هر بار فشردن بر روی این کلید در مورد خودروهای با واحد کیلومتر، ۱ کیلومتر و در مورد خودروهای با واحد مایل، ۱ مایل بر سرعت خودرو افزوده می شود و سرعت افزوده شده به عنوان سرعت تثبیت شده جایگزین سرعت ثبت شده قبلی می شود، با فشردن پشت سرهم این کلید و یا در برخی خودروها با نگه داشتن کلید می توان حتی با شتاب خوبی سرعت را بدون نیاز به پدال گاز تا حد مورد نظر افزایش داد. در خودروهای آمریکایی اغلب دکمه Set و Accel یکی می باشد و پس از تثبیت سرعت کلید Set وظیفه اش به Accel تبدیل می شود. ولی در خودروهای اروپایی و آسیایی این دکمه یا به صورت مجزاست و یا به همراه Resume . در برخی موارد نیز از علامت + بجای کلمه Accel استفاده می شود.
Coast یا Decelerate : این کلید وظیفه دکمه Accel را در جهت عکس انجام میدهد؛ یعنی با فشردن آن می توان سرعت تثبیت شده خودرو را کاهش داد، عملکرد آن نیز مانند کم کردن فشار پا از روی پدال گاز می باشد و به هیچ وجه قابلیت ترمزگیری دارا نیست. در برخی موارد از علامت - یا لغت Dec و یا Decelerate نیز بجای کلمه Coast استفاده می شود . این دکمه نیز بسته به کارخانه سازنده ممکن است به صورت مجزا و یا به صورت دو منظوره با کلید دیگری یکجا طراحی شده باشد. برای کاهش سریع سرعت نیز در برخی خودروها باید این دکمه را پشت سر هم فشرد و در برخی دیگر هم باید آنرا ممتد فشرده نگاه داشت.
Cancel : برخی کارخانجات برای خارج کردن موقتی سیستم کروز کنترل از مدار این دکمه را درنظر گرفته اند، اما برخی دیگر بدلیل اینکه با فشردن ترمز نیز می توان این کار را انجام داد، این کلید را ندارند.
تنها استثنا در مدل دسته دنداه ای است که متاسفانه کارخانه سازنده بجای لغت Cancel از Coast استفاده نموده و کار کلید Coast برای کاستن سرعت را Acc انجام می دهد که در جای خود بسیار عجیب به نظر می رسد.
در برخی مدلها ۲ یا ۳ حافظه نیز برای ثبت سرعتهایی که بیشتر مورد استفاده راننده قرار می گیرند، در نظر گرفته شده.
۳- نحوه عملکرد کروز کنترل
کنترل سرعت توسط سیستم کروزکنترل از طریق به دست گرفتن کنترل دریچه گاز انجام می گیرد. در خودروهای مجهز به کروز کنترل در هنگام فعال شدن کروز کنترل بجای آنکه میزان فشار بر پدال گاز، باز و بسته شدن دریچه گاز را کنترل نماید؛ این کنترل توسط Actuator یا فعال کننده کروز کنترل انجام میگیرد. فعال کننده ها یا Actuator ها در 2 نوع Vacuum و Electrical تولید می شوند که نوع وکیوم مکانیزمی شبیه بوستر ترمز دارد و با استفاده از وکیوم منیفولد کار می کند و همانند پدال گاز با سیم به دریچه گاز وصل می شود، نوع الکتریکی نیز مکانیزمی شبیه Stepper موتور دارد و به طور الکتریکی به کنترل دریچه گاز خودرو می پردازد.
در شکل زیر محور اتصال سیم گاز به دریچه یک خودروی مجهز به کروز کنترل با سیستم فعال کننده Vacuum را ملاحظه می کنید و می بینید که بجای یک سیم، ۲ سیم در آن بکار رفته که یکی به پدال و دیگری به فعال کننده متصل است. اتصال هر ۲ سیم به یک محور باعث می شود درهنگام فعالیت کروزکنترل به هنگام تغییر شرایط رانندگی مانند شیب جاده در اثر حرکت محور، پدال گاز نیز بالا و پایین برود.