قسمت اول لقمه حلال تمامی ما هزاران بار این کلمات را شنیده ایم که لقمه حلال و لقمه حرام چه تأثیری در د نیا و آخرت بشر دارد. اسلام نیز در مورد کسب حلال و انفاق مال؛ پاکی در نیت و عمل و ن یز پاکی در هدف و وسیله را بر مردم شرط دانسته و در ازدیاد ثروت هم قیودی را واجب ک رده است.
راههای فراوانی برای کسب مال وجود دارد که از سوی انبیا و اولیا به آنها سفارش شده و مورد قبول هر انسان خردمندی است؛ اما در این میان روشهایی وجود دارد که در مذمت آنها حرفها و سخنان فراوانی گفته و نوشته شده است؛ اما باز هم هستند کسانی که با توسل به این روشها به مال اندوزی مشغولند و در این تلاش به سوی فنا، از انجام هیچ عملی واهمه ا ی ندارند.
از جمله کارهایی که در تاریخ بشر و در تمامی ادیان نکوهش شده "ربا" می باشد. برخی از ادیان برجسته جهان احکامی در مورد رد معاملات ربوی دارند. دین اسلام نیز به عنوان کام لترین دین آسمانی، دستورات کامل و جامعی در خصوص نهی ربا دارد.
مبانی فقهی حرمت ربا واژه "ربا" به معنای بیشی، افزونی، نشو و نما کردن است. سود یا ربحی که داین از مدیون می ستاند و نسیه خریدن و فزون گرفتن آمده است. در مسأله حرمت ربا، بین محققان دو دیدگاه وجود دارد؛ عده ای اعتقاد دارند که در صدر اسلام و در جزیره العرب، به دلیل گستردگی حکومت دینی و وسعت این منطقه، امکان اینکه به یک باره تحریم ربا صورت بگیرد، وجود نداشته است. از این رو، با نزول آیات مختلف در آغ از بعثت، ابتدا ربا مورد نکوش قرار گرفت و به تدریج زمینه های حرمت آن مهیا گشت. در مقابل، عده ای دیگر از محققان معتقدند ربا به یکباره تحریم شده و این دستورات تدریجی نبوده است. آنان چنین استدلال می کنند که تکرار آیات ربا در قرآن، تأکید بر تحریم بو ده نه اینکه مسأله تدریجی بودن را تداعی کند.ربایی که در دوران جاهلیت متداول بوده، به دو شکل اصلی تقسیم می شود که "ربای نسیه" و "ربای زیادت" می باشد. ربای نسیه بدین منوال بود که فردی جنسی را معامله می کرد و متعهد می شد ظرف مدت معی نی وجه آن را بپردازد. زمانی که مدت سر می رسید و خریدار قدرت بازپرداخت بدهی خود را نداشت، فروشنده به میزان طلب خود می افزود و اخذ طلب را به تأخیر می انداخت. در این جا، عنصر زیادت بر اصل حال و عنصر مدت که به جهت آن زیادت مذکور پرداخت می شود و هن گام معامله هم این سود را شرط می کنند و در حقیقت پول، پول می آورد و نه آنکه کار و کوشش پول بیاورد. نوع دوم "ربای زیادت" بود که شخصی جنسی را به جنس دیگر از نوع همان جنس با شرط زیادت معامله می کرد؛ مانند طلا به طلا و گندم به گندم و خرما به خرما.
حضرت امام خمینی(ره) در "تحریرالوسیله" فرموده است:"حرمت ربا تحقیقاً به وسیله قرآن کری م و سنت معصومین (علیهم السلام) و اجماع مسلمین ثابت است؛ بلکه بعید نیست که حرمت آن از ضروریات دین باشد و از گناهان گبیره است. در قرآن کریم و اخبار بسیاری به شدت با آن برخورد شده است" حرمت ربا در قرآن مجید به کرات ذکر شده؛ از جمله در آیه 125و126 سوره آل عمران، آیات 273تا281 سوره بقره، آیه 158و159 سوره نساء و آیه 39 سوره روم. در سوره بقره، خداو ند متعال در آیات 274الی 282 می فرماید:"کسانی که مال خود را انفاق کنند، در شب و رو ز نهان و آشکار آنان را پاداش نیکو نزد پروردگارشان خواهد بود و هرگز از حادثه آینده بیمناک و از امور گذشته اندوهگین نخواهند گشت. آن کسانی که رباخوارند برنخیزند، جز بما نند آن که به وسوسه و فریب شیطان مخبط و دیوانه شده و آنان بدین سبب در این عمل زشت( ربا خوردن) افتند که گویند هیچ فرقی میان معامله تجارت و ربا نیست و حال آنکه خداوند تجارت را حلال کرده و ربا را حرام." " هرکس پس از آن که پند و اندرز کتاب خدا به او رسید از این عمل دست کشد، خدا از گذ شته او درگذرد و عاقبت کار او با خدای مهربان باشد. کسانی که از این کار دست نکشند، اهل جهنم و در آن جاوید معذب خواهند بود." " خداوند سود ربا را نابود گرداند و صدقات را افزونی بخشد، خدا دوست ندارد مردم سخت بی ایمان کفر پیشه را، همانا آنها که اهل ایمان و نیکوکارند و نماز بپا دارند و زکات بده ند، آنها را نزد پروردگارشان پاداش نیکو خواهد بود." در ادامه می فرماید:"ای کسانی که ایمان آورده اید، از خدا بترسید و زیادی ربا مگیرید اگر به راستی اهل ایمانید؛ پس اگر ترک ربا نکردید آگاه باشید که به جنگ خدا و رسول او برخاسته اید و اگر از این کار پشیمان گشتید، اصل مال شما برای شماست؛ به کسی ستم ن کرده و ستمی نکشیده اید." در آیه شریفه130 از سوره آل عمران، خداوند شرط رستگاری را دوری از رباخواری مقرر کر ده و فرموده است:"ای کسانی که ایمان آورده اید، ربا(نزول) را چند برابر نخورید و از نافرمانی خدا بپرهیزید تا رستگار شوید." در آیه 161 سوره نساء، بعد از بیان ظلمی که یهود مرتکب شده اند، به رباخواری آنها اش اره می شود و مجازات آنها عذاب دردناک معین شده، چنان که خداوند می فرمایند:"به خاطر ربا گرفتن و نزول خواری در حالی که از آن نهی شده بودند برای آنها عذاب دردناکی آماده کرده ایم." خداوند متعال در آیه 275 سوره بقره تصویر ذلت باری از رباخواران در قیامت ترسیم فرم وده، آنجا که می فرماید:"رباخواران برنمی خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماس با شیطا ن دیوانه شده و نمی توانند تعادل خود را حفظ کنند، و این به خاطر آن است که گفتند:د اد و ستد هم مثل رباست و تفاوتی بین این دو نیست در حالی که خدا داد و ستد را حلال و ربا را حرام کرده است و کسانی که مرتکب رباخواری شوند وارد آتش دوزخ می شوند و همیشه در آن باقی می مانند." در آیه 39 سوره روم، خداوند می فرمایند:"آنچه به عنوان هدیه می دهید تا در اموال م ردم فزونی یابد و به شما هدیه بیشتری بدهند، نزد خدا فزونی نخواهد یافت و آنچه را به عنو ان زکات می پرازید و تنها رضای خدا را می طلبید مایه برکت است و کسانی را که چنین می کنند، پاداشی مضاعف است." برخی از مفسران بر این باورند که این آیه درباره هدیه است و ارتباطی به ربای حرام ن دارد. آنان می گویند:هدایایی که به منظور دریافت پاداش بیشتر به مردم داده می شود، پیش خداوند ارزشی ندارد، زیرا در این گونه هدایا نه استحقاق فرد در نظر گرفته می شو د و نه شایستگی ها و اولویتها، بلکه تمام توجه به این است که هدیه به کسی داده شود ک ه هدیه بهتری را پس دهد. طبیعی است، کاری که جنبه اخلاص در آن نیست، از نظر اخلاقی و مع نوی فاقد ارزش است و در مقابل، انفاقهایی که تنها برای جلب رضایت الهی انجام می شود، پیش خداوند ارزش بسیار دارد و صاحبان آنها پاداش مضاعف دریافت می کنند.